Chiến sự ở Ukraine có thể đẩy ô tô khan hiếm, giá tăng cao

Trong hơn một năm qua, ngành sản xuất ô tô toàn cầu phải vật lộn với tình trạng thiếu chip và các bộ phận quan trọng khác một cách trầm trọng. BMW đã ngừng sản xuất tại 2 nhà máy ở Đức. Hoạt động sản xuất tại các nhà máy lắp ráp của Mercedes cũng đang chậm lại. Trong khi đó, Volkswagen cảnh báo ngừng sản xuất, tìm kiếm nguồn thay thế cho các bộ phận. Điều này khiến cho sản xuất bị thu hẹp, giao hàng chậm lại và giá cả ô tô cả cũ lẫn mới tăng vọt, vượt quá tầm với của hàng triệu người tiêu dùng.

Và giờ đây, cuộc chiến tại Ukraine lại gây ra một trở ngại khác. Trong đó hệ thống dây điện, một thành phần quan trọng trong sản xuất ô tô, được làm ở Ukraine đột nhiên gián đoạn. AP cho rằng, với nhu cầu cao, trong khi nguyên liệu khan hiếm và những gián đoạn mới do cuộc chiến gây ra, giá ô tô dự kiến còn cao hơn nữa trong những năm tới.

Xe mới khan hiếm và giá cao đến năm 2023

Ảnh hưởng của chiến tranh đối với ngành công nghiệp ô tô đã xuất hiện đầu tiên ở châu Âu. Nhưng các nhà sản xuất ô tô của Mỹ cuối cùng cũng sẽ bị tác động nếu xuất khẩu kim loại của Nga - từ palladium cho bộ chuyển đổi xúc tác đến niken cho pin ô tô điện - bị cắt đứt.

"Bạn chỉ cần sót một thành phần là không thể sản xuất được một chiếc xe hơi", ông Mark Wakefield, đồng lãnh đạo mảng ô tô toàn cầu của hãng luật Alix Partners, nói và cho rằng: "Bất kỳ khúc cua nào trên đường đua đều có thể trở thành một sự gián đoạn về sản xuất hoặc giá cả tăng cao mà không báo trước".

Các vấn đề nguồn cung đã khiến các nhà sản xuất ô tô điêu đứng kể từ khi đại dịch bùng phát cách đây 2 năm, đôi khi khiến các nhà máy phải đóng cửa sản xuất và gây ra tình trạng thiếu hụt xe. Sự phục hồi mạnh mẽ sau cuộc suy thoái đã khiến nhu cầu ô tô vượt xa cả nguồn cung khiến cho giá xe mới lẫn xe cũ tăng vọt, vượt xa cả mức tăng lạm phát nói chung.

Tại Mỹ, theo Edmunds.com, giá trung bình của một chiếc xe mới đã tăng 13% trong năm ngoái, lên mức 45.596 USD. Trong khi giá trung bình của xe đã qua sử dụng tăng nhiều hơn khi tăng 29% lên 29.646 USD trong tháng 2.

Trước khi cuộc chiến nổ ra, S&P Global dự đoán các nhà sản xuất ô tô toàn cầu sẽ sản xuất 84 triệu chiếc trong năm nay và 91 triệu chiếc trong năm tới, so với mức 94 triệu chiếc trong năm 2018. Tuy nhiên, đến nay dự đoán của họ đã thấp hơn với 82 triệu chiếc trong năm nay và 88 triệu chiếc trong năm tới.

Ông Mark Fulthorpe, Giám đốc điều hành của S&P, cho rằng lượng xe mới tại Bắc Mỹ và châu Âu sẽ vẫn khan hiếm và giá cao cho đến năm 2023.

Giá xe mới tăng vượt tầm với sẽ thúc đẩy nhu cầu với các loại xe đã qua sử dụng và khiến cho chúng cũng tăng cao.

Theo ông, cùng với việc lạm phát đang tăng cao trên toàn nền kinh tế - từ thực phẩm, xăng dầu, tiền thuê nhà cho đến các nhu cầu thiết yếu khác - có thể sẽ khiến một số lượng lớn người mua bình thường không đủ khả năng để mua xe mới lẫn xe cũ. Do đó, nhu cầu sẽ suy yếu và cuối cùng giá cả sẽ giảm xuống.

Tác động từ cuộc chiến ở Ukraine

Một yếu tố nữa khiến cho triển vọng sản xuất ô tô trở nên mờ nhạt là việc đóng cửa các nhà máy ô tô ở Nga. Tuần trước, nhà sản xuất ô tô Pháp Renault, một trong những nhà sản xuất ô tô cuối cùng tiếp tục hoạt động tại Nga, cũng cho biết sẽ tạm ngừng sản xuất tại Moscow.

Chiến sự tại Ukraine cũng gây ra nhiều tổn thất cho ngành sản xuất ô tô. Wells Fargo ước tính 10-15% hệ thống dây điện quan trọng cung cấp cho các nhà máy sản xuất ô tô ở Liên minh châu Âu là từ Ukraine. Trong thập kỷ qua, các nhà sản xuất ô tô và các công ty phụ tùng đã đầu tư vào các nhà máy ở Ukraine để hạn chế chi phí sản xuất và gần hơn với các nhà máy ở châu Âu.

Sự thiếu hụt hệ thống dây điện đã khiến các nhà máy ở Đức, Ba Lan và Cộng hòa Séc cùng một số nơi khác hoạt động chậm lại, khiến S&P phải hạ dự báo sản lượng ô tô toàn thế giới giảm 2,6 triệu xe cho năm nay và năm tới. Sự thiếu hụt này có thể làm giảm xuất khẩu xe Đức sang Mỹ và các nơi khác.

Hệ thống dây điện này không dễ dàng để tái cung cấp ở một nhà máy sản xuất linh kiện khác. Bất chấp chiến tranh, các nhà sản xuất dây điện như Aptiv hay Leoni đã cố gắng mở lại các nhà máy ở miền Tây Ukraine. Nhưng ông Joseph Massaro, giám đốc tài chính của Aptiv, thừa nhận Ukraine "không mở cửa cho bất kỳ loại hoạt động thương mại thông thường nào".

Công ty Aptiv, có trụ sở tại Dublin, đang cố gắng chuyển hoạt động sản xuất sang Ba Lan, Romania, Serbia và có thể cả Maroc. Tuy nhiên, quá trình này sẽ kéo dài đến 6 tuần, khiến một số nhà sản xuất ô tô thiếu phụ tùng trong thời gian đó.

"Về lâu dài, chúng tôi sẽ phải đánh giá xem liệu việc quay trở lại Ukraine có hợp lý hay không", Massaro nói. BMW cũng đang cố gắng phối hợp với các nhà cung cấp của mình ở Ukraine và đang tạo ra một mạng lưới rộng hơn cho các linh kiện. Tương tự, Mercedes và Volkswagen cũng đang nỗ lực khắc phục sự thiếu hụt này.

Bao giờ trở lại bình thường

Tuy nhiên, việc tìm kiếm nguồn cung cấp thay thế là điều không thể. Hầu hết nhà máy sản xuất linh kiện đều hoạt động gần hết công suất, vì vậy các công ty sẽ cần nhiều tháng để thuê thêm người và thêm ca làm việc. Song theo ông Fulthorpe, điều này cũng không phải là câu chuyện một sớm một chiều là có thể giải quyết, chưa kể nguồn cung các nguyên liệu từ cả Ukraine lẫn Nga sẽ bị thắt chặt hơn nữa.

Ukraine là nước xuất khẩu neon lớn nhất thế giới, một loại khí được sử dụng trong laser để khắc mạch lên chip máy tính. Hầu hết các nhà sản xuất chip có nguồn cung cấp trong 6 tháng và họ có thể bị thiếu hụt vào cuối năm. Điều đó sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu chip, vốn đã khiến việc sản xuất bị trì hoãn thậm chí nhiều hơn dự kiến của các nhà sản xuất ô tô trước chiến tranh.

Tương tự, Nga là nhà cung cấp quan trọng các nguyên liệu thô như bạch kim và palladium, thường được sử dụng trong các bộ chuyển đổi xúc tác để giảm ô nhiễm. Nga cũng là nhà sản xuất 10% niken của thế giới, một thành phần không thể thiếu đối với pin xe điện.

Dù các nguồn cung cấp khoáng sản từ Nga vẫn chưa ngừng lại song việc sử dụng nguyên liệu tái chế đã phần nào giúp giảm thiếu hụt. Mặt khác, các nước khác tăng cường sản lượng và một số nhà sản xuất dự trữ các kim loại này cũng khiến cho tình trạng thiếu hụt nguyên liệu này đỡ trầm trọng.

Tuy nhiên, Nga cũng là nhà sản xuất nhôm lớn và là nguồn cung cấp gang để sử dụng sản xuất gang thép. Theo Alix Partners, gần 70% nhập khẩu gang của Mỹ đến từ Nga, vì vậy, các nhà sản xuất thép sẽ phải chuyển sang nguồn cung từ Brazil hoặc sử dụng các nguyên liệu thay thế. Trong khi đó, giá thép đã tăng phi mã, từ mức 900 USD/tấn cách đây vài tuần lên 1.500 USD/tấn.

Cho đến nay, các cuộc đàm phán ngừng bắn ở Ukraine vẫn chưa đâu vào đâu và giao tranh vẫn tiếp diễn. Cùng với đó, đợt bùng phát Covid-19 ở Trung Quốc có thể khiến nguồn cung các linh kiện bị cắt giảm. Các nhà phân tích trong ngành vẫn chưa rõ liệu khi nào nguồn cung linh kiện, nguyên liệu thô và sản xuất ô tô sẽ diễn ra bình thường.

Nhưng ngay cả khi cuộc đàm phán ngừng bắn đạt được thì các biện pháp trừng phạt nhằm vào các mặt hàng xuất khẩu của Nga vẫn còn đó. Và nguồn cung cấp sẽ chưa thể trở lại bình thường.