Báo cáo mới nhất của WHO: Thuốc lá nung nóng kém hấp dẫn giới trẻ nhất

Bức tranh chung về mức độ thu hút giới trẻ của các sản phẩm thuốc lá

Ngày 14/11, WHO công bố báo cáo TobReg lần thứ 10 phân tích cơ sở khoa, kỹ thuật của các loại thuốc lá và sản phẩm chứa nicotine phổ biến khác.

Theo đó, trong bảng so sánh mức độ hấp dẫn giới trẻ của các sản phẩm thuốc lá, nhóm nghiên cứu đã so sánh 11 nhóm sản phẩm – từ thuốc lá điếu, TLĐT, TLNN, shisha… cho đến viên ngậm không chứa nicotine – dựa trên các đặc điểm về thiết kế, hương vị, hình dáng, tính tiện lợi khi sử dụng.

Kết quả cho thấy TLNN có ít đặc điểm thu hút nhất, với 2/6 tiêu chí gồm hương vị và phụ gia tạo hương, vốn cũng là những đặc điểm của tất cả 10 sản phẩm khác.

TobReg cũng định nghĩa TLNN là sản phẩm thuốc lá, tạo ra khí hơi chứa nicotine từ nguyên liệu thuốc lá và các chất hóa học khác. Trong khi đó, thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá cuốn tay, thuốc lá tẩu, chiếm 3/6 tiêu chí trong đó gồm hương vị, tiện lợi khi sử dụng, phụ gia tạo hương giúp tăng tỷ lệ bắt đầu sử dụng.

Đặc biệt, TLĐT đạt đủ 6/6 tiêu chí gây hấp dẫn đối với giới trẻ, trong đó có những yếu tố quan ngại hàng đầu của các cơ quan quản lý hiện nay, như thiết kế cho phép sử dụng kín đáo, mẫu mã mô phỏng vật phẩm kẹo hoặc đồ chơi, và đặc biệt là không có lá thuốc lá, khiến dễ nhầm tưởng là “ít độc hại”.

Bên cạnh công bố kỹ thuật mới nhất về mức độ thu hút giới trẻ của TLĐT, TLNN và các sản phẩm thuốc lá khác, từ Hội nghị lần thứ 8 các nước thành viên (COP8) thuộc Công ước khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) năm 2018, WHO đã khuyến nghị các quốc gia quản lý TLNN theo chính sách kiểm soát thuốc lá của nước sở tại. Tuy nhiên, việc quản lý này cũng đi kèm giám sát, tăng cường siết chặt các hoạt động tiếp thị, quảng cáo, nhằm giảm sự phổ biến của các sản phẩm thuốc lá mới.

Trong Hướng dẫn mới nhất của WHO tháng 6/2025, trên cơ sở bảo vệ giới trẻ, cơ quan này vẫn không đề cập đến việc cấm TLNN, dù khuyến nghị cấm TLĐT.

Phân biệt mức độ nguy hại của từng sản phẩm

Việc xác định mức độ gây hại của từng loại sản phẩm giúp cho các cơ quan quản lý nâng cao cảnh giác với từng loại sản phẩm, thay vì quy kết mức độ rủi ro là như nhau.

Tại phiên thảo luận tại tổ về Luật Đầu tư (sửa đổi) vào ngày 11/11 vừa qua, đại biểu Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội (đoàn Bình Định) nhấn mạnh, TLĐT có mức độ nguy hiểm hơn nhiều so với TLNN - vốn về bản chất vẫn là thuốc lá sợi.

Theo ông, nguyên lý của TLĐT khác hẳn, không phải thuốc lá sợi mà là dung dịch nên khó kiểm soát thành phần bên trong. Khi đó, người bán có thể tùy ý cho thêm các chất gây nghiện, thậm chí là ma túy dạng lỏng. Đặc biệt, các sản phẩm này được thiết kế bắt mắt, sành điệu nên dễ thu hút giới trẻ”,

Thực tế cũng ghi nhận đối tượng sử dụng TLĐT và TLNN cũng hoàn toàn khác biệt. Tại tọa đàm “Phòng chống buôn lậu các sản phẩm thuốc lá: Giải pháp chính sách phù hợp” năm 2024, Trung tá Nguyễn Minh Tiến - Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an TP. Hà Nội - cho biết, đối tượng sử dụng TLNN chủ yếu là người trưởng thành có thu nhập ổn định. Hơn nữa, các sản phẩm TLNN xách tay có giá thành cao, có thể lên đến 4-5 triệu đồng/thùng, khiến giới trẻ khó tiếp cận sản phẩm.

Ngược lại, ông nhận định, TLĐT là sản phẩm có khả năng thu hút giới trẻ cao nhất vì có giá thành thấp hơn đáng kể. Dữ liệu thực tế cho thấy, các vụ TLĐT được cơ quan công an ghi nhận gây nguy hiểm cho cộng đồng khi có nhiều trường hợp TLĐT bị pha trộn các chất cấm như cần sa.

Báo cáo “Khảo sát quốc gia về tỷ lệ sử dụng thuốc lá thế hệ mới trong giới trẻ” năm 2024 của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC Hoa Kỳ) cho thấy, tỷ lệ giới trẻ Mỹ sử dụng TLNN ở mức dưới 0,8%, thấp hơn đáng kể so với TLĐT và thuốc lá điếu.

Sau khi cho phép thương mại hóa TLNN từ năm 2019, đến nay một số bang tại Mỹ đã áp dụng chính sách thuế ưu đãi cho sản phẩm này so với thuốc lá truyền thống, nhằm thúc đẩy người hút thuốc chuyển đổi để giảm gánh nặng y tế và hạn chế tác hại sức khỏe.

Theo đó, bang Mississippi đã giảm thuế TLNN xuống 1,25 cent/điếu từ năm 2024, nhằm khuyến khích người dùng chuyển sang sản phẩm ít gây hại hơn. Mới đây, từ 1/11/2025 bang Alabama cũng giảm thuế cho TLNN xuống 1,7 cent/điếu, dựa trên quan điểm cho rằng sản phẩm này tạo ra hàm lượng chất độc hại thấp hơn đáng kể so với thuốc lá điếu. Theo Thống đốc Kay Ivey, chính sách này giúp giảm mức độ phơi nhiễm chất gây hại, dù TLNN không hoàn toàn vô hại.

Bên cạnh Mỹ, một số quốc gia khác cũng áp dụng chính sách thuế ưu đãi cho TLNN, như Nhật Bản, New Zealand, Đức, Ý, Israel, Indonesia, Philippines…