Giáo sư người Việt đầu tiên làm trưởng khoa ở đại học Mỹ

13 năm qua, ông là trưởng khoa ở Trường ĐH Công giáo Hoa Kỳ  - Catholic University of America (CUA) - tại thủ đô Washington. Ông cũng người Mỹ gốc Việt đầu tiên (và hiện là một trong hai người) giữ chức Khoa trưởng tại một trong những đại học của Mỹ.

Từng nhận nhiều giải thưởng về ngành công nghệ kỹ thuật, GS Nguyễn Cường đóng góp ở các lĩnh vực vũ trụ, toán học, y khoa... mà một trong các công trình quan trọng là kiểm soát người máy trong công nghệ chế tạo.

Mới đây nhất, cuối tháng 11/ 2014, tại California GS Nguyễn Cường đón nhận Giải thưởng Di sản châu Á năm 2014 (The 2014 Asian Heritage Award).

Lời giải thích của Hội đồng xét thưởng nói rõ “vì người được giải thưởng không những vượt thắng các hậu quả chiến tranh VN mà còn dùng những cơ hội đó để làm tấm gương về thành tựu của riêng mình, và giúp những người khác cũng được các cơ hội thành công như mình.”

Giải thưởng này vinh danh những đóng góp của GS Cường trong các chương trình giáo dục giữa Hoa Kỳ với các nước châu Á như Đài Loan, Hồng Kông, Ấn Độ, và đặc biệt là Việt Nam.

Đây là lần thứ hai ông nhận giải thưởng của cộng đồng khoa học và giáo dục Hoa Kỳ dành cho các nhà khoa học, nhà giáo dục có cống hiến đặc sắc trong lĩnh vực của mình, tạo ảnh hưởng trong và ngoài nước Mỹ.

"Di sản" của Charles Nguyễn Cường

Sinh trưởng ở Đà Nẵng, ngay từ nhỏ cậu bé Cường đã nổi danh về thành tích học hành.

Năm 1971, chàng thanh niên 16 tuổi vừa tốt nghiệp trung học đã được nhận học bổng du học ở Đức, rồi tốt nghiệp cử nhân Điện tại đó.

Năm 1978, anh sang Mỹ định cư, và vượt lên từng nấc thang học vấn: học Cao học; Tiến sĩ hạng ưu Đại học George Washington.

Kể từ 1982 đến nay, ông làm việc tại Đại học CUA, lần lượt các cương vị: Trợ lý giáo sư, Phó giáo sư, Giáo sư; và từ 2001 tới nay với nhiệm kỳ thứ tư là Khoa trưởng Trường Kỹ sư (Dean of School of Engineering).

Giải thưởng Di sản châu Á năm 2014 dành cho GS Nguyễn Cường ở hai lãnh vực khoa học và giáo dục tại Hoa Kỳ, nhất là về trao đổi giáo dục, hợp tác khoa học công nghệ với VN trong nhiều năm qua. Điều đó thể hiện qua hai chương trình chính như sau…

Chương trình 2+2 cho phép sinh viên VN, sau khi hoàn thành 2 năm đầu ở một trường đại học mà CUA cộng tác, sẽ đến CUA học tiếp 2 năm cuối và nhận bằng kỹ sư của CUA. GS Cường đã chủ trì nhiều hợp đồng với các trường như ĐH Bách khoa TP.HCM, ĐH Quốc tế, ĐH Bách khoa Đà Nẵng. Hiện đã có gần 70 sinh viên VN đã và đang hoàn tất chương trình này. Khoảng nửa số đó sau khi nhận bằng cử nhân của CUA đã ở lại CUA làm tiếp thạc sĩ, tiến sĩ. Số còn lại thì nhận được các học bổng rất tốt tại những đại học hàng đầu ở Mỹ như MIT, Stanford, Illinois, California, San Diego, và họ đang theo đuổi chương trình thạc sĩ, tiến sĩ tại đó.

GS Cường và cộng sự của CUA cũng đã thăm một số trường đại học kỹ thuật ở Hà Nội và đang xúc tiến các chương trình cộng tác.

Còn Chương trình học bổng bán phần thì cho những sinh viên VN sau khi có bằng cử nhân các cơ hội đến học ở CUA để lấy bằng thạc sĩ, tiến sĩ.

3 nhược điểm của giáo dục Việt Nam

GS Cường chia sẻ sự khó khăn trong hơn 40 năm ở Đức và Hoa Kỳ: "Tôi thấy khó khăn nhất là vấn đề ngôn ngữ và khả năng hội nhập xã hội nước ngoài. Điều đó dẫn tới khó khăn cho việc thăng chức trong đại học và giữ vai trò lãnh đạo. Nói chung, người bản xứ thường nghĩ các việc đó khó có thể đến với người ngoại quốc. Trên thực tế, tôi phải làm việc gấp hai, thậm chí gấp ba, so với các đồng nghiệp".

Theo ông, ba yếu tố chính cho các thành công của mình là sự cần cù, tính thành thật và lòng vị tha.

“Với chút kinh nghiệm cá nhân có được trong 10 năm làm việc với các đại học ở VN", vị GS Việt kiều chỉ ra 3 nhược điểm:

"Giảng viên thường dạy theo phương pháp cách đây 20 năm; phần đông có thể là dạy bán thời gian nên không có thời gian soạn bài, nghiên cứu; Mức độ lương bổng cho giảng viên rất thấp nên không thể toàn tâm lo giảng dạy; Khác ở Mỹ, bắt buộc các giáo sư, giảng viên phải nghiên cứu, xuất bản bài báo các tạp chí, ở VN không đòi hỏi vậy dẫn đến trình độ chung của giảng viên không được tiến triển".

Giữ nếp nhà "thưa, gửi"

Từng tham gia những ban nhạc rock khi còn ở VN và ở Đức, ông hiện vẫn thích chơi guitar, thích ca hát. Ông còn chơi giỏi các môn thể thao như bóng bàn, trượt tuyết, bơi, quần vượt; riêng về bóng bàn thì đã giành giải vô địch trường Thiên Hựu năm 1971 và trường đại học ở Tây Đức năm 1977.

Với nhiều tài lẻ đó, cũng không lạ khi ông từng là Chủ tịch Hội Sinh viên Việt, hiện là thành viên Ban cố vấn Hội Văn hóa và Khoa học VN tại Houston, tham gia Ban cố vấn cho nhiều hội từ thiện Mỹ-Việt khác…

Về kinh nghiệm nuôi dạy con cái với một gia đình di dân ở Mỹ, người chồng từng ly dị và tái hôn, người cha của 7 người con (hai gia đình) vui vẻ kể:

“Việc giữ truyền thống Việt trong gia đình Việt ở Mỹ thường bị ‘xung đột’ do hai nền văn hóa quá khác nhau. Trong sinh hoạt gia đình, chúng tôi phải rất cố gắng nói chuyện bằng tiếng Việt với các con và thường xuyên nhắc nhủ để các con nhớ mình là người Việt. Chẳng hạn về sự kính trọng người lớn qua cách ăn nói, đối xử…”.

Một ví dụ khá độc đáo: trong nhà GS Cường, các con đều phải xưng hô “Anh/Chị” với những anh chị của mình, không được nói trống không xưng tên theo kiểu Mỹ. Ngay khi dùng tiếng Mỹ, vẫn phải thưa gửi qua tiếng Việt xen lẫn vào câu Anh văn. Ví như: “I agree, thưa dada.” (Con đồng ý, thưa ba.)

Trước ngày từ Washington D.C. đến California tham dự lễ nhận Giải thưởng Di sản châu Á năm 2014, GS Cường chia sẻ với chúng tôi:

“Xa quê hương thế là đã 43 năm, lúc nào tôi cũng nghĩ mình đang là người Việt Nam. Tôi tự thấy có bổn phận khi đã thành công thì phải trả ơn cho quê hương; đó là tìm kiếm đủ mọi cách giúp đỡ những người không được may mắn như mình, đặc biệt là giới trẻ ở VN có cơ hội qua Hoa Kỳ du học theo các chương trình hợp tác giáo dục Mỹ - Việt.”