Ngày 13/3 xảy ra "trăng máu", Việt Nam có xem được?

Hiện tượng thiên văn kỳ thú

Vào ngày 13-14/3, những người yêu thích thiên văn sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng hiện tượng nguyệt thực toàn phần, hay còn gọi là "trăng máu".

Sự kiện này càng trở nên đặc biệt khi nó gợi nhớ lại lần nguyệt thực mà Christopher Columbus (nhà thám hiểm mở ra cuộc thám hiểm Châu Mỹ) từng tận dụng cách đây hơn 5 thế kỷ để thao túng người dân bản địa.

Theo lịch sử kể lại, vào năm 1504, Columbus và đoàn thủy thủ của ông bị mắc kẹt trên bờ biển Jamaica. Khi những người thổ dân của tộc Arawak không muốn tiếp tục cung cấp lương thực, Columbus đã sử dụng kiến thức thiên văn học của mình.

Ông tham khảo bảng thiên văn và nhận ra rằng có một nguyệt thực toàn phần sắp diễn ra vào ngày 1/3/1504. Columbus báo trước với người Arawak rằng vị thần của ông sẽ "xóa sổ mặt trăng" để trách phạt họ nếu không tiếp tục cung cấp thực phẩm.

Khi nguyệt thực diễn ra và mặt trăng chuyển sang màu đỏ rực, người Arawak hoảng sợ và vội vàng mang lương thực đến cho Columbus.

Sở dĩ nguyệt thực toàn phần sắp tới vào ngày 13/3 gợi nhớ lại sự kiện lịch sử này do nó xảy ra trên cùng một đường đi của Mặt Trăng qua bóng tối Trái Đất, tức là trên cùng nền sao.

Hiện tượng nguyệt thực lần này không phải ngẫu nhiên, mà là kết quả của chu kỳ Saros. Đây là chu kỳ thiên văn học diễn ra sau mỗi 223 tháng nguyệt (tương đương 18 năm, 11 ngày và 8 giờ). Theo NASA, nguyệt thực tháng 3 thuộc chu kỳ Saros 123, bắt đầu từ năm 1628 và sẽ tiếp tục vào năm 2061.

Việt Nam có quan sát được nguyệt thực tháng 3?

Vào các ngày 13/3 và 14/3, nguyệt thực toàn phần sẽ diễn ra, kéo dài khoảng 5 tiếng, và "trăng máu" sẽ xuất hiện trong khoảng 65 phút. Chúng ta có thể quan sát hiện tượng này bằng mắt thường một cách an toàn.

Tuy nhiên, không phải khu vực nào trên thế giới cũng có được cơ hội chiêm ngưỡng hiện tượng thiên nhiên kỳ thú này.

Trong khi khu vực Thái Bình Dương, Bắc Mỹ và Nam Mỹ có thể quan sát rất rõ nguyệt thực, một số khu vực của châu Âu chỉ có thể nhìn thoáng qua hiện tượng này khi mặt trăng lặn, tức là gần sáng. Một số quốc gia thuộc khu vực Đông Á cũng sẽ thấy thoáng qua cảnh tượng này khi mặt trăng mọc.

Tuy nhiên theo Time&Date, Việt Nam không nằm trong khu vực có thể quan sát nguyệt thực tháng 3. Sở dĩ xảy ra điều này là vì nguyệt thực chỉ có thể quan sát được từ các khu vực tại thời điểm Mặt Trăng đang ở trên đường chân trời.

Nếu một khu vực đang là ban ngày, Mặt Trăng sẽ ở dưới đường chân trời, khiến việc quan sát nguyệt thực trở nên không thể.

Ngoài ra, Mặt Trăng cũng không quay quanh Trái Đất theo một quỹ đạo hoàn toàn trùng với mặt phẳng quỹ đạo của Trái Đất quanh Mặt Trời. Góc nghiêng khoảng 5 độ này khiến nguyệt thực không xảy ra hàng tháng, và khi xảy ra, chỉ một số khu vực có thể nhìn thấy toàn bộ hoặc một phần.

Trong khi người dân ở Bắc Mỹ, Trung Mỹ và Nam Mỹ có thể chiêm ngưỡng từ đầu đến cuối thì một số nước châu Âu, châu Phi chỉ xem được một phần, còn hầu hết khu vực Trung Đông và châu Á không thể chiêm ngưỡng hiện tượng này.

Theo Time&Date, người yêu thiên văn tại Việt Nam phải đợi tới ngày 7/9 để có thể quan sát hiện tượng nguyệt thực toàn phần đầu tiên của năm nay. Đây cũng là nguyệt thực toàn phần dài nhất kể từ năm 2022, với các pha của nó kéo dài 1 giờ 22 phút.

Tại sao Mặt Trăng có màu đỏ như máu?

Khi Mặt Trăng bị che phủ hoàn toàn bởi bóng của Trái Đất, nó sẽ tối đi, nhưng không chuyển sang màu đen hoàn toàn. Thay vào đó, nó có màu đỏ sẫm và được gọi là "Trăng đỏ", hoặc "Trăng máu".

Lý giải cho hiện tượng này, các nhà khoa học cho biết ánh sáng Mặt Trời chứa tất cả các màu sắc mà chúng ta có thể nhìn thấy.

Trong đó, các hạt khí tạo nên bầu khí quyển của Trái Đất có nhiều khả năng đã phân tán ánh sáng có bước sóng màu xanh lam, trong khi ánh sáng có bước sóng màu đỏ thì vẫn xuyên qua được.

Đây được gọi là hiện tượng tán xạ Rayleigh, và đó là lý do tại sao bầu trời thường có màu xanh lam, nhưng mỗi khi bình minh và hoàng hôn thường có màu đỏ.

Trong trường hợp xảy ra nguyệt thực, ánh sáng đỏ có thể đi qua bầu khí quyển của Trái Đất và bị khúc xạ - hoặc bẻ cong - về phía Mặt Trăng, trong khi ánh sáng xanh bị lọc bỏ. Điều này khiến Mặt Trăng có màu đỏ nhạt dưới con mắt quan sát từ Trái Đất.