Loài giun kỳ dị dùng của quý để "đấu kiếm" lúc giao phối

Trong thế giới tự nhiên, hành vi sinh sản của các loài động vật luôn chứa đựng những điều kỳ lạ, thậm chí đôi khi vượt xa trí tưởng tượng của con người.

Một trong những ví dụ đặc biệt nhất là hành vi "đấu kiếm dương vật" (penis fencing) ở giun dẹp biển — nơi quá trình giao phối không chỉ là sự kết hợp sinh học mà còn là một trận chiến khốc liệt nhằm tránh gánh nặng làm mẹ.

Dùng "cái ấy" để đấu kiếm

Giun dẹp biển (thuộc lớp Turbellaria, bộ Polycladida) là sinh vật sống ở vùng biển nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt phổ biến tại các rạn san hô.

Chúng nổi bật bởi màu sắc sặc sỡ, hình thể phẳng mỏng, và đặc biệt là khả năng sinh sản độc đáo. Là loài lưỡng tính, mỗi cá thể giun dẹp sở hữu cả cơ quan sinh dục đực và cái. Về lý thuyết, chúng có thể đảm nhận bất kỳ vai trò nào trong sinh sản.

Khi đến mùa sinh sản, hai con giun dẹp gặp nhau không phải để hợp tác, mà để cạnh tranh. Mỗi con sử dụng dương vật dài, linh hoạt như roi nhỏ, để đâm vào cơ thể đối phương.

Cuộc "đấu kiếm" này không mang tính biểu tượng hay phô diễn - đây là hành động quyết định vai trò sinh sản. Ai thành công trong việc đâm tinh trùng vào cơ thể đối phương sẽ giữ vai trò "bố", trong khi kẻ bị đâm sẽ trở thành "mẹ" và phải chịu trách nhiệm thụ tinh, nuôi dưỡng, và phát triển trứng.

Cuộc chiến trách nhiệm

Việc làm mẹ ở giun dẹp biển là một gánh nặng lớn. Từ việc sản xuất trứng đến phát triển phôi thai, tất cả đòi hỏi chi phí năng lượng đáng kể, ảnh hưởng đến khả năng sống sót và sinh sản tiếp theo của cá thể đó.

Trong khi đó, làm cha gần như chỉ yêu cầu "cung cấp" tinh trùng, vốn dễ sản xuất và không đòi hỏi chăm sóc sau giao phối.

Chính vì thế, mỗi con giun dẹp đều tìm cách né tránh vai trò làm mẹ bằng cách chủ động tấn công trước. Trong nhiều trường hợp, cả hai cá thể đều đâm trúng đối phương, dẫn đến hiện tượng "song phương" - cả hai đều làm cha và mẹ cùng lúc.

Tuy nhiên, nếu một bên thất bại hoàn toàn, thì cá thể đó sẽ đơn phương "làm mẹ", một kết cục không mấy mong muốn trong cuộc chơi sinh tồn.

Hành vi "đấu kiếm dương vật" đã để lại dấu ấn rõ nét lên cấu trúc sinh học của giun dẹp biển.

Cơ quan sinh dục đực ở loài này có thể có gai nhỏ, đầu nhọn, và độ dài linh hoạt khác nhau tùy loài, phục vụ cho việc xuyên thủng lớp biểu bì của đối phương. Một số loài còn phát triển khả năng tái tạo lại dương vật sau khi bị tổn thương, do tần suất cao của những cuộc giao chiến này.

Nghiên cứu trên loài Pseudobiceros hancockanus và Pseudobiceros bedfordi cho thấy, trong một số trường hợp, con giun dẹp phải chịu nhiều vết thương sau trận đấu kéo dài hàng giờ.

Việc dương vật đâm xuyên qua da để truyền tinh trùng khiến cơ thể phải chịu tổn thương vật lý, từ đó làm phát sinh những cơ chế tự chữa lành và tái tạo tế bào đặc biệt.

Tác động đến hệ sinh thái

Hành vi này không chỉ là vấn đề cá thể mà còn ảnh hưởng đến cấu trúc quần thể. Tỷ lệ cá thể đảm nhận vai trò mẹ trong mỗi mùa sinh sản có thể ảnh hưởng đến mức độ sinh sản tổng thể, cân bằng giới tính giả định trong quần thể lưỡng tính, và từ đó, ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng và phân bố của loài trong môi trường sống.

Ngoài ra, vì hành vi giao phối liên quan trực tiếp đến chiến lược sống và sự sống sót, giun dẹp biển trở thành đối tượng nghiên cứu quan trọng trong lĩnh vực tiến hóa hành vi và sinh học sinh sản.

Những phát hiện từ giun dẹp có thể được ứng dụng để hiểu thêm về cơ chế lựa chọn giới tính, cạnh tranh sinh sản, và sự phát triển của các đặc điểm lưỡng tính trong tự nhiên.

Giun dẹp biển không chỉ khiến các nhà sinh vật học kinh ngạc bởi hành vi giao phối dữ dội, mà còn là nguồn cảm hứng để nghiên cứu về tái tạo mô, do khả năng phục hồi nhanh chóng sau tổn thương.

Một số loài giun dẹp còn có khả năng tái tạo toàn bộ cơ thể từ một mảnh nhỏ - đặc điểm thu hút sự chú ý trong nghiên cứu y sinh học.

Thêm vào đó, hành vi "đấu kiếm dương vật" góp phần làm sáng tỏ khái niệm xung đột tình dục (sexual conflict) - một lĩnh vực nghiên cứu mới trong tiến hóa học, tập trung vào những mâu thuẫn giữa lợi ích sinh sản của các cá thể trong cùng một loài.