Khoa học bất ngờ trước hệ thống hang động dưới nước dài nhất thế giới

Hệ thống hang động dưới nước lớn nhất thế giới Ox Bel Ha tiếp tục gây bất ngờ cho giới nghiên cứu khi các nhóm thợ lặn địa chất công bố số liệu mới về chiều dài đã được lập bản đồ.

Tính đến đầu năm nay, tổng chiều dài các đường hầm ngập nước đã vượt mốc 524km. Cột mốc này đánh dấu bước tiến quan trọng trong hành trình hơn 2 thập kỷ khám phá vùng nước ngầm phức tạp bên dưới bán đảo Yucatan, nơi vẫn còn ẩn chứa vô số điều chưa giải mã.

Tên gọi Ox Bel Ha bắt nguồn từ tiếng Maya, có nghĩa là Ba con đường của nước. Cách đặt tên này phản ánh chính xác cấu trúc phân nhánh dày đặc như mê cung của hệ thống, nơi các dòng nước ngầm đan xen, tạo thành mạng lưới khổng lồ nối nhiều hố sụt, giếng trời và hang lớn.

Dù chỉ đứng thứ 2 về tổng chiều dài trong số các hang động đã được khám phá trên thế giới sau Hang Mammoth tại Kentucky dài ít nhất 686 km, Ox Bel Ha lại đặc biệt hơn ở chỗ toàn bộ các lối đi đều ngập hoàn toàn trong nước. Điều này khiến công tác thám hiểm trở nên khó khăn hơn nhiều lần so với thám hiểm hang khô.

Hệ thống chỉ được giới khoa học phương Tây tiếp cận vào năm 1996. Trong những năm sau đó, các đội thám hiểm phải dành rất nhiều thời gian để lập bản đồ từng đoạn hang. Mỗi cuộc lặn đều đòi hỏi kỹ thuật chuyên sâu, từ kiểm soát oxy, duy trì độ nổi ổn định, xác lập tuyến dây dẫn an toàn cho đến nhận dạng các điểm có thể kết nối với bề mặt.

Chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể khiến việc khảo sát gặp nguy hiểm. Một dấu mốc quan trọng xảy ra vài năm trước khi một nhóm thợ lặn khảo sát lại các tuyến cũ và phát hiện thêm khoảng 10 km đường hầm mới dẫn đến khu vực chưa từng được đặt chân đến.

Phát hiện này không chỉ mở rộng phạm vi nghiên cứu mà còn làm sáng tỏ cấu trúc phân tầng của hệ thống. Các thợ lặn sau đó đã chia sẻ trên tạp chí In Depth năm 2023 rằng họ hoàn toàn bất ngờ khi nhận ra những dấu hiệu cho thấy mình là những người đầu tiên khám phá vùng hang này.

Theo tổ chức bảo tồn CINDAQ, tổng chiều dài được khám phá tại Ox Bel Ha tăng từ 496,8km lên 524km chỉ trong thời gian ngắn. Đây là một tốc độ mở rộng đáng chú ý, nhất là khi phần lớn hệ thống còn nằm sâu dưới lớp đá vôi dày và điều kiện khảo sát ngày càng khó khăn do độ sâu cũng như sự phức tạp của các nhánh mới.

Năm 2018, Ox Bel Ha từng giữ kỷ lục tạm thời khi các nhà thám hiểm tìm ra kết nối giữa hai hệ thống hang khác trong khu vực. Những hang động này còn lưu giữ nhiều di vật cổ đại của người Maya, trở thành nguồn tư liệu quý giá giúp các nhà khảo cổ học nghiên cứu về đời sống, tín ngưỡng và sự thích ứng của cư dân bản địa với biến đổi khí hậu trong lịch sử.

Việc hệ thống Ox Bel Ha tiếp tục mở rộng cho thấy vẫn còn rất nhiều đoạn hang chưa được khám phá, tiềm ẩn cơ hội để trở thành hang động dài nhất thế giới trong tương lai kể cả khi so sánh với các hệ thống hang khô.

Với mỗi nhánh hang mới được lập bản đồ, các nhà khoa học có thêm dữ liệu quý để tìm hiểu sự tiến hóa địa chất khu vực, lịch sử dòng chảy ngầm và các biến động môi trường kéo dài hàng nghìn năm.

Ox Bel Ha không chỉ là một kỳ quan tự nhiên của Mexico mà còn là cánh cửa mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới về hệ sinh thái dưới lòng đất. Những cuộc thám hiểm tiếp theo dự kiến sẽ còn hé lộ nhiều bí ẩn hơn nữa về thế giới nước ngầm rộng lớn này.