Khoa học giải mã nỗi ám ảnh mang tên người yêu cũ

Tình yêu cũng gây nghiện như ma túy

Những nghiên cứu của nhà nhân chủng học Helen Fisher đã chỉ ra rằng, khi chúng ta yêu, một loạt các chất hóa học liên quan đến hệ thống khen thưởng ngập tràn vào não bộ như khi ta sử dụng các chất gây nghiện.

Trong đó serotonin sẽ khiến ta cảm thấy tự tin hơn, norepinephrine cung cấp năng lượng còn dopamine tạo ra cảm giác dễ chịu, hưng phấn. Sự kết hợp của các chất dẫn truyền thần kinh này thường hoạt động mạnh trong giai đoạn mới yêu.

Chính cảm giác mà các chất này mang lại khiến nhiều người “nghiện người yêu”, khao khát và mong muốn tìm kiếm cảm giác hưng phấn đó nhiều lần nữa, như một biểu hiện của nghiện chất kích thích.

Tình yêu mới cũng tác động đến hạch hạnh nhân trong não, kích thích tuyến thượng thận sản xuất adrenaline. Cùng với đó là sự xuất hiện của noradrenaline và cortisol. Các chất này gây ra các phản ứng như sợ hãi, kích động, đổ mồ hôi và tăng huyết áp, tương tự như phản ứng của cơ thể với thuốc kích thích.

Điều này cũng lý giải cho cảm giác ngại ngùng, lo lắng, đam mê và các phản ứng như tim đập nhanh, lòng bàn tay đổ mồ hôi, má ửng hồng khi chúng ta đang “chìm đắm” trong giai đoạn đầu của tình yêu.

Đặc biệt, một nghiên cứu của Fisher cũng đã công bố những hình ảnh fMRI (chụp cộng hưởng từ chức năng) đầu tiên về não bộ của các cá nhân đang trong một tình yêu lãng mạn.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, khi cho người được nghiên cứu nhìn ảnh của người mình yêu say đắm, các vùng não giàu dopamine (chất dẫn truyền thần kinh mang lại cảm giác dễ chịu) trở nên hoạt động tích cực hơn so với khi xem ảnh người quen thông thường.

Cùng lúc, những vùng nguyên thủy của não liên quan đến tình yêu lãng mạn cũng “sáng lên” khi người tham gia nghiên cứu nói về một người thân yêu của họ.

Hai vùng não chính cho thấy hoạt động mạnh mẽ trên fMRI là nhân đuôi, liên quan đến việc phát hiện, mong đợi phần thưởng. Và vùng não bụng, liên quan đến niềm vui, gia tăng sự chú ý, động lực theo đuổi, đạt được phần thưởng.

Tình yêu cũng vô hiệu hóa đường dẫn thần kinh chịu trách nhiệm về cảm xúc tiêu cực như sợ hãi và phán xét xã hội.

Khi chúng ta thật sự yêu một ai đó hết lòng, bộ máy thần kinh chịu trách nhiệm đưa ra đánh giá phê phán người khác sẽ tạm tắt đi. Nói cách khác, khi yêu, chúng ta thực sự “mù quáng” theo đúng nghĩa sinh học.

Vì sao khó quên tình cũ?

Khi tình yêu vỡ vụn nhưng cảm xúc chưa kịp nguôi, những trải nghiệm mất mát, đau khổ và rối loạn cảm xúc có thể lấp đầy tâm trí, thậm chí trong những trường hợp cực đoan có thể dẫn đến hành vi nguy hiểm cho bản thân hoặc người khác.

Để lý giải cho điều này, Fisher đã nghiên cứu những người gần đây bị người yêu chia tay trong khi họ vẫn đang yêu mãnh liệt.

Kết quả cho thấy, khi những người vừa bị chia tay khi nhìn vào ảnh người yêu cũ, họ trải qua nhiều cảm xúc đan xen: vừa còn yêu, vừa tuyệt vọng, vừa nhớ lại kỷ niệm đẹp lẫn xấu, vừa băn khoăn vì sao mình bị bỏ rơi.

Các vùng não của họ hoạt động mạnh ở những khu vực vốn liên quan đến hệ thống phần thưởng và sinh tồn, đặc biệt là VTA (vùng tegmental bụng) - vốn cũng được kích hoạt khi người ta đang yêu hạnh phúc.

Điều này cho thấy rằng, dù tình yêu được đáp lại hay không, bộ não vẫn vận hành trong trạng thái “say mê tình ái”.

Đáng chú ý, các vùng não gắn với nghiện ma túy, đặc biệt là nhân accumbens và vỏ não trước trán, cũng được kích hoạt. Bởi vậy, thất tình dễ kéo theo những hành vi ám ảnh, cưỡng bức, khó kiểm soát và bóp méo thực tại. Hiện tượng này chẳng khác nào một người nghiện trong cơn khát thuốc.

Bên cạnh đó, số ngày kể từ khi chia tay có liên quan nghịch với hoạt động ở vùng thể vân, pallidum bụng bên phải, cho thấy các phản ứng liên quan đến gắn bó có thể giảm dần theo thời gian.

Song song, hồi đai trước bên phải, khu vực liên quan đến cảm giác thèm cocaine, lại tăng hoạt động, khiến ta vẫn đau đớn, day dứt và thậm chí đôi khi khát khao “nối lại tình xưa” với người cũ.

Vì vậy để dứt khoát chấm dứt mối tình cũ, một trong những cách khôn ngoan là chấp nhận, cho phép bản thân đau buồn nhưng không quên chăm sóc chính mình. Cùng với đó cần hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gợi nhớ đến người cũ và mở lòng cho những mối quan hệ xã hội mới.

Bí quyết để “giữ lửa” tình yêu

Một khi tình yêu được kéo dài và trải qua mọi cung bậc cảm xúc, các vùng não liên quan đến phần thưởng và khoái cảm vẫn được kích hoạt. Nhưng sự khao khát và cảm giác hưng phấn trong tình yêu sẽ giảm đi.

May mắn thay, điều đó không có nghĩa là “ngọn lửa” tình yêu bị dập tắt với các cặp vợ chồng lâu năm.

Giáo sư Jacqueline Olds, Đại học Harvard (Mỹ) cho rằng: “Hoạt động tình dục, tiếp xúc cơ thể đều đặn có thể thúc đẩy não tiết oxytocin và kích hoạt mạch khen thưởng của não, khiến các cặp đôi khao khát nhau hơn”.

Oxytocin hay còn được gọi là hormone tình yêu, sẽ được giải phóng đáng kể khi quan hệ tình dục. Chất này gây cảm giác mãn nguyện, bình tĩnh, an toàn và liên quan đến việc gắn kết bạn đời.

Ngoài ra, việc cùng trải nghiệm những hoạt động mới mẻ hay đơn giản là gợi nhớ kỷ niệm hạnh phúc, trở về chốn hẹn hò cũ cũng là một ý tưởng thú vị. Các hoạt động này cũng giúp não sản sinh dopamine, tạo lại “hiệu ứng tình đầu” đầy phấn khích.

Nhưng điều quan trọng hơn hết, sự trân trọng và biết ơn lẫn nhau chính là “ngọn lửa vô hình” giữ cho tình yêu bền lâu.

Một lời khen, một cử chỉ nhỏ thể hiện tình cảm đủ để củng cố niềm tin và sự hài lòng, khiến tình yêu vượt lên khỏi ranh giới sinh học để trở thành mối liên kết bền chặt.