Vì sao nhiều bức tượng Ai Cập thường bị gãy xương mũi?

Nhiều du khách đến các viện bảo tàng trưng bày các hiện vật Ai Cập có thể cho rằng một số tác phẩm điêu khắc được trưng bày đã bị hư hại trong nhiều năm, nhưng sự thật có thể gây bất ngờ.

Theo Edward Bleiberg, người phụ trách các phòng trưng bày nghệ thuật Ai Cập của Bảo tàng Brooklyn (Mỹ), có một kiểu phá hủy có chủ ý phổ biến do một loạt các lý do phức tạp.

Nghiên cứu của Bleiberg về vấn đề này đã được đưa vào một cuộc triển lãm vào năm 2020, khi các bức tượng và phù điêu có niên đại từ thế kỷ 25 trước Công nguyên bị hư hại đến thế kỷ 1 sau Công Nguyên được ghép nối với các bản sao nguyên vẹn.

"Sự nhất quán của các mẫu nơi có sự hư hại trong tác phẩm điêu khắc cho thấy nó có mục đích", Bleiberg cho biết.

Theo các chuyên gia, đồ tạo tác của Ai Cập được gắn liền với các chức năng chính trị và tôn giáo. Chính nền văn hóa biểu tượng đã dẫn đến những sự hư hại có chủ đích. Mọi thứ, từ các cuộc xâm lược của các thế lực bên ngoài đến các cuộc tranh giành quyền lực giữa các nhà cai trị từng triều đại đều để lại những vết sẹo không thể xóa nhòa trên di sản văn hóa hình ảnh của một trong những nền văn minh lâu đời nhất trên thế giới.

Việc nhận biết "các mẫu" giúp các chuyên gia phân biệt sự khác biệt giữa thiệt hại do ngẫu nhiên và sự phá hoại có chủ ý.

Người Ai Cập cổ đại gán sức mạnh quan trọng cho hình ảnh của hình dạng con người. Họ tin rằng linh hồn của một con người đã qua đời có thể cư ngụ trong một bức tượng của người cụ thể đó. Do đó, các chiến dịch phá hoại được cho nhằm "hủy kích hoạt sức mạnh của hình ảnh".

Theo Edward Bleiberg, những bức tượng và phù điêu là "điểm gặp gỡ giữa thế giới siêu nhiên và thế giới hiện thực".

Những hành động cố ý về biểu tượng, hay "phá vỡ hình ảnh" ở Ai Cập cổ đại đã được thực hiện bởi một số người kế vị pharaoh.

Bleiberg giải thích: "Phần cơ thể bị hư hại không còn hoạt động được nữa. Linh hồn của một bức tượng được coi là không thể thở nếu không có mũi, nên kẻ phá hoại sẽ "giết chết" nó một cách hiệu quả". Nếu tai bị đập vỡ, nó sẽ "không thể nghe thấy lời cầu nguyện".

Có ý kiến cho rằng, bằng cách làm xấu các bức tượng, những người cai trị đã tìm cách "viết lại" lịch sử để có lợi cho họ. Đây là lý do tại sao người Ai Cập cổ đại đã rất nỗ lực để bảo vệ các tác phẩm điêu khắc của mình, đặt chúng trong các hốc trong lăng mộ hoặc đền thờ. Chúng sẽ được bảo vệ ở ba phía.

Khi đánh giá dựa trên mức độ chính xác mục tiêu của việc phá hủy, những cá nhân được đào tạo khéo léo đã được thuê cho mục đích này.

Tuy nhiên, theo thời gian, với sự phát triển của nền văn hóa, người Ai Cập đã loại bỏ nỗi sợ hãi của họ đối với những đồ vật nghi lễ cổ xưa này. Đến nỗi, những bức tượng đá thường xuyên được đẽo gọt để dùng xây dựng trong các công trình.