Tại sao hầu hết mọi người đều thuận tay phải?

Người ta tin rằng, tay thuận đóng một vai trò quan trọng trong quá trình tiến hóa của con người. Một nghiên cứu mới đây về những bằng chứng đầu tiên của việc thuận tay phải ở các hóa thạch đã làm sáng tỏ lý do và thời điểm phát sinh đặc điểm này. Điều thú vị là, các manh mối không phải tìm thấy ở tay của những người cổ đại mà lại ở trong răng của họ.

Từ lâu, chúng ta đã biết rằng hiện tượng bộ não thiên về một bên - hay một bên não trội hơn về quá trình nhận thức – là một tính năng đặc biệt của con người, tính năng này có liên hệ với khả năng cải thiện nhận thức.

Liệu tay thuận có đóng một vai trò quan trọng trong hiện tượng bộ não thiên về một bên hay không? Các công cụ bằng đá cổ xưa được chế tạo và sử dụng bởi những vị tổ tiên đầu tiên của loài người đã tiết lộ một số manh mối về điều này.

Sử dụng công cụ

Các công cụ bằng đá lâu đời nhất có niên đại khoảng 3,3 triệu năm trước được tìm thấy khu vực thuộc Kenya ngày nay. Việc chế tạo những công cụ đá đầu tiên này đỏi hỏi phải có kỹ năng cao. Qua các thí nghiệm mô phỏng lại quá trình chế tạo công cụ, chúng ta biết rằng bán cầu não trái – có nhiệm vụ lên kế hoạch và thực hiện – luôn hoạt động trong suốt quá trình này.

Đồng thời, số người thuận tay phải cũng áp đảo khi so sánh với các loài khác trong quá trình chế tạo công cụ. Điều này rất có thể vì bán cầu não trái và phải lại kiểm soát các hành động ở phía đối diện trên cơ thể.

Trong khi mối quan hệ này rất không đơn giản, thì dường như ở hầu hết các trường hợp, tay thuận và sự phân chia hoạt động của bán cầu não luôn gắn liền với nhau.

Vậy thì tại sao lại có thể dùng răng để kiểm tra tay thuận?

Câu trả lời nằm trong tình trạng không ăn khớp giữa các khớp xương cánh tay trái và tay phải trong các hóa thạch, đặc biệt là ở những tổ tiên đầu tiên của chúng ta. Nếu không có sự phù hợp giữa bộ xương bên trái và bên phải, thì không thể kiểm tra được sự khác biệt về kích thước và hình dạng để xem tay nào được dùng nhiều hơn khi làm việc bằng tay.

Mặt khác, răng lại thường tồn tại tương đối tốt trong các hóa thạch và các vết trầy xước (hoặc các rãnh) trên răng có thể vẫn được bảo tồn.

Trong một nghiên cứu trước đây, các nhà nghiên cứu đã ghi lại các vết trầy ở phía trước răng của người Neanderthal ở châu Âu. Họ đưa ra giả thuyết rằng các dấu vết này được tạo ra khi vật liệu được nắm bằng một tay và cắn chặt giữa các răng cửa còn tay kia thì làm việc với công cụ bằng đá, các công cụ bằng đá này đôi khi cũng có những dấu răng nổi bật. Những hành động này đã được tái tạo lại qua các thí nghiệm, ở đó người tham gia đeo dụng cụ bảo vệ hàm. Kết quả cho thấy các rãnh xiên về bên phải đã được tạo thành trên răng khi vật liệu được kéo bằng tay trái và đập bằng tay phải. Các rãnh xiên về bên phải này là một dấu hiệu tốt về việc thuận tay phải.

Đối tượng của nghiên cứu mới này – xương hàm trên của người cổ đại – cho thấy các bằng chứng lâu đời nhất về thuận tay phải ở loài người. Xương hàm này thuộc về một trong những tổ tiên sớm nhất của con người – loài Homo habilis (có nghĩa là “người khéo léo”) - ở Tanzania, châu Phi khoảng 1,8 triệu năm trước. Hàm này được tìm thấy ở Olduvai Gorge, Đồng bằng Serengeti – nơi đã mang lại một số dấu vết khảo cổ học đầu tiên trên thế giới.

Các dấu vết trên răng

Các tác giả của nghiên cứu này đã lưu ý về một số vết xước trên răng cửa. Họ đã sử dụng kính hiển vi và máy ảnh kỹ thuật số có độ phân giải lớn để kiểm tra các vết xước này, đặc biệt là phương hướng bố cục của chúng.

Điều thú vị là, gần một nửa các vết xước đều dốc về phía bên phải. Các vết xước xiên về bên phải đặc biệt nổi bật trên 4 chiếc răng phía trước (2 răng cửa giữa, răng cửa thứ hai bên phải và răng nanh bên phải).

Điều này đã dẫn đến các lập luận rằng hầu hết các dấu vết này được tạo ra bởi tay phải. Các nhà nghiên cứu cũng cho rằng 4 răng phía trước này với rất nhiều vết xước xiên về bên phải là trọng tâm của hầu hết các hoạt động chế tạo.

Hàm răng của Homo habilis rất quan trọng vì nó cung cấp các bằng chứng cổ xưa nhất về việc thuận tay phải trong các hóa thạch. Tuy nhiên, nó còn quan trọng bởi vì cho thấy mức độ ưu việt của tổ chức não ở con người đã có từ ít nhất 1,8 triệu năm trước.

Sự phát triển bộ não này cho phép loài người làm chủ các kỹ năng quan trọng đầu tiên như chế tạo công cụ bằng đá, và cũng có khả năng mở đường cho sự phát triển ngôn ngữ. Do đó, thuận tay phải có ý nghĩa rất lớn đối với chúng ta, chứ không chỉ đơn giản là sở thích sử dụng tay phải.

Vậy còn những người thuận tay trái thì sao? Trong thực tế, một số nghiên cứu cho thấy những người thuận tay trái có thể phục hồi các tổn thương não dễ dàng hơn. Và tay trái của họ dường như sẽ là những lợi thế bất ngờ trong các trận đấu, có nghĩa là họ sẽ chơi các môn thể thao đối kháng tốt hơn.

Anh Thư (Tổng hợp)