Loài chó được con người thuần hóa từ khi nào?

Từ thời xa xưa, cách đây hơn 10.000 năm, những loài chó chịu được băng giá đã giúp con người tồn tại ở vùng Bắc Cực. Một nghiên cứu vừa được công bố trên tập san Khoa học, Mỹ, đã so sánh bộ gien của các giống chó kéo xe ngày nay, trong đó có chó husky Alaska, Siberia và chó Greenland, với DNA của một con chó sống cách đây 9.500 năm trên đảo Zhokhov, phía trên vòng Bắc Cực ở Đông Siberia, nơi có bằng chứng khảo cổ của các xe chó kéo.

Các nhà nghiên cứu nhận định rằng những giống chó kéo xe này và con chó cổ đại có nhiều đặc điểm chung về gien, tạo nên một dòng giống riêng biệt. Điều này cho thấy đặc điểm di truyền kéo dài qua nhiều đời của chúng đến tận ngày nay, và qua đó chúng ta có thể thấy tầm quan trọng của chúng đối với sự sống còn của loài người khi tổ tiên chúng ta di cư lên vùng Bắc Cực vào cuối Kỷ Băng hà.

Nhà di truyền học Shyam Gopalakrishnan của Trường đại học Copenhagen, Đan Mạch, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết những đàn chó có khả năng vận chuyển khối lượng lớn các đồ dùng, thực phẩm qua những vùng rộng lớn có địa hình khó di chuyển như vậy sẽ rất hữu ích. Chúng có thể là công cụ giúp con người định cư ở Bắc Cực. 

Nhóm nghiên cứu đã so sánh DNA của con chó Siberia cổ đại với DNA của 134 con chó ngày nay, trong đó có 10 con chó Greenland – đây là một giống chó được cho là giống với chó kéo xe cổ đại nhất. Ngoài ra, họ cũng so sánh với DNA lấy từ hàm của một con sói sống cách đây 33.000 năm ở Đông Bắc Siberia, DNA này tương tự với bộ gen chó sói gốc mà các loài chó ngày nay là hậu duệ. Kết quả cho thấy chó Greenland giống với con sói đó nhất, còn các giống chó kéo xe khác thì giống với chó Greenland hơn các loài chó khác.

Các nhà nghiên cứu xác định các giống chó kéo xe ngày nay có đặc điểm di truyền của dòng chó sống cách đây ít nhất 9.500 năm, và chó kéo xe có thể khác biệt về mặt di truyền so với các giống chó khác sống cách đây khoảng 15.000 năm.

Chó Siberia cổ đại đã thích ứng với điều kiện môi trường, nhờ đó chúng có thể sống sót trong thời tiết cực kỳ lạnh giá, ví dụ như chúng có bộ lông dài và dày hơn ở bàn chân, giúp chúng chạy được đường dài trên băng và tuyết. Các giống chó kéo xe ngày nay cũng giữ được những đặc điểm di truyền này.

Các bằng chứng khác cũng cho thấy các giống chó ngày nay có thể phát triển khỏe mạnh nhờ chế độ ăn giàu chất béo và ít chất bột đường, vốn là chế độ ăn bình thường của con người ở vùng Bắc Cực trong hàng nghìn năm trước đây khi họ chủ yếu săn bắt các loài thú có vú sống dưới nước như hải cẩu, cá ngựa và cá voi. Phần lớn nguồn thức ăn là do săn bắt được, vì thế có thể những con chó này được ăn phần thức ăn thừa của người. Đây có thể là một đặc điểm thích ứng có nguyên do từ việc chó sống cùng với người.

Nghiên cứu cũng củng cố thêm cho nhận định rằng con người đã biết thuần hóa loài chó từ khoảng 35.000 năm trước, sớm hơn nhiều so với chúng ta thường nghĩ. Trước đây, các nhà khoa học cho rằng con người thuần hóa chó sói thành chó nhà cách đây khoảng 10.000 đến 15.000, nhưng bằng chứng di truyền cho thấy thời điểm thực tế sớm hơn nhiều. Nhà di truyền học Gopalakrishnan cho biết chó đã có nhiều giống khác nhau từ 10.000 trước, và như vậy thì thời gian thuần hóa là từ 10.000 đến 15.000 năm không hợp lý mà phải từ trước đó lâu hơn nhiều.

Nhà khảo cổ học Robert Losey của Trường đại học Alberta ở Edmonton, Canada, người đã có nhiều nghiên cứu về chó kéo xe ở Nga và Bắc Mỹ, nhận xét những con chó cổ đại đã thích ứng với cuộc sống chung với loài người ở Bắc Cực trong những điều kiện môi trường lạnh giá. Ngày nay, cách bố trí các xe kéo là vài người đi chung một xe do nhiều con chó, có khi đến cả 20 con kéo. Còn ngày xưa có thể chỉ một hoặc hai con và chỉ kéo xe còn người đeo đồ trên vai, hoặc chó kéo xe có cả người.

Nhà di truyền học động vật, Giáo sư Ben Sacks của Trường đại học California ở Davis, Mỹ nói rằng nghiên cứu này đã soi rõ nguồn gốc của các giống chó Thời đại Đồ đá mới, trong đó có các giống chó Greenland, Inuit và chó hoang ở Úc và New Guinea. Cả chó bản địa châu Mỹ và chó hoang dingo ở Úc đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng cục bộ, vì thế nghiên cứu nói trên có thể góp phần thúc đẩy những nỗ lực bảo tồn các giống chó hiếm này.

Phạm Hường 

Theo NBCnews