Loài cá nhiệt đới có thể nhận diện khuôn mặt người

Công trình nghiên cứu của các nhà khoa học đến từ Đại học Oxford (Anh) và Đại học Queensland (Úc) đã cho thấy rằng loài cá tôxôt (archerfish) có khả năng ghi nhớ và nhận diện khuôn mặt người với độ chính xác cao, đây là một kì tích ấn tượng do nó đòi hỏi các khả năng nhận diện hình ảnh rất tinh vi. Nghiên cứu này đã được công bố trên tạp chí Scientific Reports

Tác giả chính của nghiên cứu, TS. Cait Newport chuyên ngành động vật học ở Đại học Oxford cho biết: Việc có thể phân biệt một số lượng lớn khuôn mặt người là một việc rất khó, chủ yếu do tất cả các khuôn mặt người đều có chung những đặc điểm cơ bản. Tất cả khuôn mặt đều có 2 mắt ở phía trên một chiếc mũi và miệng do đó để phân biệt khuôn mặt, chúng ta phải để ý đến những đặc điểm khác biệt tinh tế. Nếu bạn xem xét những điểm nhận dạng tương đồng về ngoại hình giữa một số thành viên trong gia đình thì việc phân biệt này có thể thật sự rất khó khăn.

Có giả thuyết cho rằng chỉ có loài linh trưởng mới có khả năng này bởi chúng có bộ não lớn và phức tạp. Việc bộ não người có một vùng chuyên biệt để nhận dạng khuôn mặt người gợi ý rằng chính khuôn mặt có thể có điều gì đó đặc biệt. Để thử nghiệm ý tưởng này, nhóm nghiên cứu muốn xác định liệu loài động vật khác với bộ não nhỏ và đơn giản hơn, không hề có nhu cầu nhận diện khuôn mặt người nhưng vẫn có khả năng như vậy không.

Các nhà nghiên cứu tìm thấy rằng loài cá tôxôt mặc dù không có vỏ não thị giác tinh vi như loài linh trưởng nhưng vẫn có khả năng phân biệt một trong số 44 khuôn mặt mới. Nghiên cứu đã cung cấp bằng chứng cho thấy loài cá này (loài động vật có xương sống không có một phần quan trọng của não là lớp vỏ não mới) có khả năng phân biệt hình ảnh khá ấn tượng.

Theo công trình nghiên cứu này, cá tôxôt - một loài cá nhiệt đới nổi tiếng bởi khả năng phóng tia nước để hạ gục con mồi ở trên mặt nước - được cho xem 2 hình ảnh khuôn mặt người và được huấn luyện để lựa chọn 1 trong 2 khuôn mặt này bằng tia nước của chúng. Loài cá được cho xem khuôn mặt đã được ghi nhớ và một loạt các khuôn mặt mới và chúng có khả năng chọn chính xác khuôn mặt mà chúng đã ghi nhớ. Chúng vẫn có thể nhận diện kể cá khi thay đổi những đặc điểm dễ nhận biết, chẳng hạn như hình dạng của đầu và màu sắc.

Loài cá này có khả năng lựa chọn khuôn mặt với độ chính xác cao, tỉ lệ thành công lên tới 81% trong lần thử nghiệm đầu (chọn ra khuôn mặt đã được ghi nhớ trong 44 khuôn mặt mới) và 86% trong lần thử nghiệm lần thứ 2 (trong đó các đặc điểm khuôn mặt như độ sáng và màu sắc được chuẩn hóa).

TS. Newport cho biết cá có bộ não đơn giản hơn loài người và khuyết mất phần não mà con người dùng để nhận diện khuôn mặt. Mặc dù vậy, nhiều con trong số chúng có khả năng nhận diện khá ấn tượng và do đó trở thành các đối tượng hoàn hảo để kiểm tra xem liệu những bộ não đơn giản có thể hoàn thành được những công việc phức tạp không.

Cá tôxôt là một loài cá nhiệt đới nước ngọt, chúng thường phóng tia nước từ mồm để hạ gục côn trùng ở phía trên mặt nước. Nhóm nghiên cứu đã bố trí một màn hình máy tính có các hình ảnh khuôn mặt người ở phía trên bể cá và huấn luyện chúng phun nước vào một khuôn mặt nhất định. Một khi chúng có thể nhận diện được một khuôn mặt, nhóm nghiên cứu liền bật hình ảnh của khuôn mặt đó cùng với một loạt các khuôn mặt mới.

Trong mọi trường hợp, cá tôxôt vẫn tiếp tục phun nước vào khuôn mặt chúng đã được huấn luyện để nhận diện, chứng tỏ rằng chúng có khả năng nhận diện các khuôn mặt. Thậm chí ngay cả khi các nhà nghiên cứu thực hiện việc này với những khuôn mặt khó phân biệt hơn do chuyển đổi bức ảnh sang màu sắc đen trắng và hình dạng đầu đã được chuẩn hóa, chúng vẫn có thể nhận diện đúng khuôn mặt chúng đã được huấn luyện để nhận diện.

Việc cá tôxôt có thể hoàn thành nhiệm vụ này gợi ý rằng không cần tới những bộ não phức tạp cũng có thể nhận diện được khuôn mặt người. Con người có một cấu trúc não đặc biệt để nhận diện khuôn mặt do đó chúng ta có thể xử lý một lượng lớn khuôn mặt trong thời gian ngắn hay dưới một loạt các điều kiện quan sát khác nhau.

Việc nhận diện khuôn mặt người đã được thể hiện từ trước ở loài chim. Nhưng không như cá, chim sở hữu cấu trúc tương tự với lớp vỏ não mới. Hơn nữa, rất ít khả năng loài cá sẽ tiến hóa khả năng nhận diện khuôn mặt người.

N.L.H (Theo Phys)