Khả năng ứng dụng công nghệ vũ trụ giảm thiệt hại thiên tai nhìn từ cơn bão số 12

Sáng 2/11 áp thấp nhiệt đới mạnh lên thành bão, cơn bão thứ 12 trên biển Đông, tên quốc tế là Damrey. Bão tăng cấp rất nhanh khi tiến sát bờ biển Nam Trung Bộ do kết hợp với không khí lạnh. Đến 6h ngày 4/11, bão đổ bộ Phú Yên - Khánh Hòa với sức gió mạnh cấp 12 (135 km/h). Vào hồi 13h, bão tiến sâu vào Nam Tây Nguyên giảm còn cấp 9 (90 km/h) và đến 15h cùng ngày thì suy yếu thành áp thấp nhiệt đới khi ở biên giới Việt Nam - Campuchia.

Trong 9 tiếng hoành hành, bão đã gây gió mạnh, mưa to suốt từ Thừa Thiên Huế tới Bình Thuận và các tỉnh Tây Nguyên. Lũ các sông dâng cao, hầu hết vượt báo động 3, một số nơi gần chạm mức lũ lịch sử năm 2013 và 2009. Tính đến sáng 10/11, số người chết do bão Damrey và mưa lũ sau đó đã lên tới 100 người (tăng 9 người so với báo cáo một ngày trước đó), 18 người mất tích.

Ngay khi nhận được tin bão, Trung tâm Vũ trụ Việt Nam đã chủ động, khẩn trương liên lạc với các đối tác trên thế giới để tìm kiếm nguồn ảnh radar về các khu vực ảnh hưởng của bão.

Cụ thể, ngày 2/11 VNSC đã chủ động lấy ảnh vệ tinh Sentinel 1A (Cơ quan Vũ trụ Châu Âu – ESA) nhằm thu thập các thông tin trước khi có bão. Ngày 6/11, Cơ quan Hàng không vũ trụ Nhật Bản (JAXA) thông báo sẽ chủ động sử dụng vệ tinh ALOS-2 để chụp khu vực ảnh hưởng cho phía Việt Nam theo thỏa thuận hợp tác trao đổi dữ liệu vệ tinh đã ký giữa JAXA và VNSC vào tháng 9/2017. Đến tối ngày 7/11, vệ tinh ALOS-2 đã chụp ảnh khu vực bị ảnh hưởng của cơn bão Damrey với các tỉnh Nam Trung bộ từ Đà Nẵng đến Ninh Thuận.

Ngày 8/11, các cán bộ VNSC đã tiếp nhận ảnh vệ tinh từ phía Nhật Bản và tiến hành xử lý sơ bộ. Kết quả cho thấy các khu vực bị ngập lụt do bão (màu đen); các công trình bị ảnh hưởng (màu trắng). Đồng thời, qua dữ liệu ảnh vệ tinh cũng phát hiện hai khu vực nghi ngờ có hiện tượng tràn dầu ở Đà Nẵng (cách bờ hơn 70km) và Quảng Ngãi (cách bờ khoảng trên 100km) và một khu vực có khả năng tràn dầu ven biển ở Ninh Hòa – Khánh Hòa. Hiện các dấu vết nghi ngờ là tràn dầu này đang được tiếp tục theo dõi.

Từ thực tế trên cho thấy, việc ứng dụng công nghệ vũ trụ trong giảm thiểu thiệt hại do thiên tai là một trong những biện pháp hiệu quả, thiết thực. Tuy nhiên, để thực hiện được công việc này cần có sự phối hợp của nhiều vệ tinh (Sentinel 1A, ALOS- 2) để tăng cường tần suất quan sát và sự phối hợp và hỗ trợ của các cơ quan điều hành vệ tinh của các nước trên thế giới.

Tuy nhiên, do không có vệ tinh riêng nên mặc dù có sự hỗ trợ tích cực từ phía các Cơ quan Hàng không vũ trụ trên thế giới nhưng thời gian VNSC nhận được loạt ảnh vệ tinh chụp ảnh khu vực bị ảnh hưởng của cơn bão Damrey với các tỉnh Nam Trung bộ từ Đà Nẵng đến Ninh Thuận mất khá nhiều thời gian (hơn 2 ngày). Điều này chắc chắn sẽ được cải thiện đáng kể khi Việt Nam có vệ tinh SAR của riêng mình (dự kiến LOTUSat vào năm 2020), thời gian sẽ chỉ còn dưới 24 giờ.

Dưới đây là những hình ảnh do vệ tinh sử dụng công nghệ radar của các Cơ quan Vũ trụ Châu Âu và Cơ quan Hàng không vũ trụ Nhật Bản chụp trước và sau khi cơn bão Damrey đổ bộ vào Việt Nam. (Khu vực đánh dấu đỏ là khu vực có dấu hiệu bất thường).

S.H