Các nhà khoa học đã nỗ lực vì sự  phát triển bền vững của vùng Tây Bắc

Ngày 23/7, Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) phối hợp cùng với Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội nghị Tổng kết Chương trình Khoa học và Công nghệ trọng điểm cấp Nhà nước “Khoa học công nghệ phục vụ phát triển bền vững vùng Tây Bắc” giai đoạn 2013-2020.

Tham dự Hội nghị có đồng chí Nguyễn Văn Bình - Ủy viên Bộ chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Kinh tế trung ương, đồng chí Chu Ngọc Anh - Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, đồng chí Hầu A Lềnh - Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nguyên Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Tây Bắc. Cùng tham dự Hội nghị có các đại biểu đại diện lãnh đạo của các cơ quan: Ban Tuyên giáo Trung ương, Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban Dân tộc, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cùng đại diện lãnh đạo 14 tỉnh thuộc vùng Tây Bắc … và đông đảo các nhà khoa học.

Tổng kết chương trình để đánh nhìn nhận và đánh giá toàn diện

Phát biểu tại Hội nghị sau khi nghe tổng kết, báo cáo, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình nhấn mạnh: “Thay mặt Đảng và Nhà nước, tôi đánh giá cao và chân thành cảm ơn các nhà khoa học trong và ngoài ĐHQGHN vì đã có nhiều đóng góp tâm huyết và trí tuệ cho sự thành công của Chương trình và vì sự phát triển bền vững của vùng Tây Bắc” 

Ông Nguyễn Văn Bình cũng khẳng định, tổng kết Chương trình là cơ hội để các các nhà khoa học đánh giá toàn diện về những mặt đã đạt được cũng như những khó khăn, hạn chế bộc lộ trong giai đoạn vừa qua. 

Trưởng ban kinh tế Trung ương cũng thắn đánh giá: Mặc dù có sự đầu tư khá tốt cho nghiên cứu ở giai đoạn 2013-2020, nhưng một số nghiên cứu vẫn còn mang tính hàn lâm; hiểu biết về Vùng chưa hoàn toàn sâu sắc; các mô hình được xây dựng và triển khai tại Vùng chưa có đủ thời gian để phát huy hết các giá trị; chưa đủ thời gian và nguồn lực tài chính để triển khai xây dựng các dự án chuyển giao có sự tham gia của các địa phương, doanh nghiệp theo hướng Vùng và liên kết Vùng. 

Những nhiệm vụ trong lĩnh vực nông - lâm nghiệp đã và đang triển khai cần có thêm thời gian để tiếp tục phát triển và mở rộng, phát huy giá trị của các đóng góp KH&CN. 

Kết quả đạt được của Chương trình trong giai đoạn vừa qua cũng cho thấy Tây Bắc là một trong những vùng mà thực tiễn phát triển đang đặt ra nhiều vấn đề phức tạp. 

Đó là hiện tượng suy thoái và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường do khai thác, sử dụng không hiệu quả tài nguyên, nhất là khoáng sản; tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn cao nhất cả nước; chất lượng nguồn nhân lực còn ở mức thấp; nơi các tệ nạn xã hội và tội phạm buôn lậu ma túy, buôn bán phụ nữ, trẻ em, buôn lậu qua biên giới,… gia tăng nhanh chóng. Địa bàn cũng luôn ẩn chứa những nguy cơ dẫn đến sự kỳ thị, chia rẽ, xung đột để các thế lực thù địch lợi dụng chống phá chế độ và an ninh quốc gia, …

Điều này hàm ý việc tiếp tục tổ chức, triển khai nghiên cứu là xuất phát từ chính nhu cầu thực tiễn của Vùng và sự phát triển bền vững của Tây Bắc cũng chính là sự phát triển bền vững của cả nước.

Cũng theo đồng chí Nguyễn Văn Bình, trong thời đại của cách mạng công nghiệp 4.0, khoa học, công nghệ và văn hóa đã trở thành những nguồn lực trực tiếp và quan trọng bậc nhất của sự phát triển nhanh và bền vững của tất cả các quốc gia, dân tộc, vùng và địa phương. 

Tương tự như vậy đối với nước ta, nhất là đối với vùng Tây Bắc, để tìm ra lời giải tối ưu, hài hòa cho các bài toán phát triển trước mắt và lâu dài; để phát huy tối đa các tiềm năng và lợi thế nhằm nhanh chóng thu hẹp khoảng cách phát triển so với các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới thì lựa chọn duy nhất là phát huy nguồn lực trí tuệ và nguồn lực con người, tức là dựa vào sức mạnh của khoa học, công nghệ và văn hóa. 

Bên cạnh đó, thời gian triển khai Chương trình giai đoạn vừa qua còn ngắn, trong khi địa bàn triển khai lớn, nhiều khó khăn phức tạp. Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Bộ Tài chính cần xem xét tiếp tục ưu tiên đầu tư kinh phí cho Chương trình giai đoạn 2021-2025, nhất là cho các đề tài, dự án triển khai ứng dụng, nhân rộng mô hình chuyển giao các sản phẩm khoa học và công nghệ vào sản xuất, đời sống của đồng bào các dân tộc và các cơ quan, doanh nghiệp vùng Tây Bắc. 

Trong quá trình tổ chức thực hiện cần huy động đa dạng các nguồn lực, cả trong nước và quốc tế;  cần phải xác định rõ cơ chế phối hợp đề lồng ghép các đề tài, dự án của Chương trình Tây Bắc với các chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác, đặc biệt từ nguồn lực hợp tác quốc tế.

“Tháng 8/2019 Ban Kinh tế Trung ương có ký Biên bản hợp tác với 2 ĐHQG. Trong khuôn khổ đó, ĐHQGHN đã rất tích cực tham gia nhiều nhiệm vụ, đề án do Ban Kinh tế Trung ương chủ trì. Trong thời gian tới, ĐHQGHN cần tiếp tục phát huy thế mạnh của mình, cụ thể hóa các chương trình hợp tác một cách chặt chẽ hơn, thiết thực hơn, thu hút nhiều hơn sự tham gia của các chuyên gia và nhà khoa học có uy tín cả trong và ngoài ĐHQGHN; phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương đề xuất các chủ trương, chính sách mới, đột phá nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Bắc nói riêng và Việt Nam nói chung trong bối cảnh mới”, đồng chí Nguyễn Văn Bình nói. 

Bộ trưởng Bộ Khoa học: Chương trình đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận 

Chia sẻ tại Hội nghị Tổng kết, ông Chu Ngọc Anh – Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định: Sau 7 năm thực hiện, Chương trình “Khoa học và công nghệ phục vụ phát triển bền vững vùng Tây Bắc” đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Nhiều kết quả từ các nhiệm vụ nghiên cứu đã và đang được chuyển giao/bàn giao cho các ban, bộ, ngành, địa phương.

Tiêu biểu là các kết quả về: Bộ cơ sở dữ liệu liên ngành, các luận cứ khoa học, các khuyến nghị,… phục vụ xây dựng, điều chỉnh các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển bền vững, đảm bảo quốc phòng, an ninh; Các mô hình, tiêu chí và bản đồ quy hoạch phát triển bền vững vùng; Các mô hình về sinh kế, nuôi trồng, chế biến, sản xuất kinh doanh, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực,… 

“Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu của Chương trình cũng chỉ ra rằng, vùng Tây Bắc là vùng có nhiều tiềm năng và lợi thế nhưng chưa được khám phá và phát huy tốt để phát triển. Tây Bắc vẫn là vùng còn nhiều khó khăn về kinh tế- xã hội, chịu nhiều tác động ngày càng lớn bởi biến đổi khí hậu. 

Trong thời gian tới, việc tiếp tục triển khai các hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ sẽ góp phần tạo nên một nền tảng, một đòn bẩy tri thức - công nghệ - văn hóa - xã hội mạnh mẽ, góp phần quan trọng cho sự phát triển bền vững vùng Tây Bắc, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân các dân tộc trong vùng”, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nói. 

Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cũng gửi lời cảm ơn chân thành đến các ban, bộ, ngành, địa phương đã quan tâm chỉ đạo, phối hợp triển khai Chương trình “Khoa học và công nghệ phục vụ phát triển bền vững vùng Tây Bắc” trong thời gian qua. Đặc biệt là các đồng chí lãnh đạo Đại học Quốc gia Hà Nội, Ban Chủ nhiệm Chương trình Tây Bắc, các nhà khoa học đã mang hết tâm huyết, trí tuệ và không quản ngại khó khăn để đi đến địa bàn xa xôi, góp phần đưa khoa học và công nghệ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Bắc. Một Tây Bắc giàu tiềm năng, lợi thế sẽ cất cánh và phát triển bền vững với sự đồng hành của khoa học và công nghệ.

Hơn 200 tổ chức khoa học lớn tham gia phối hợp thực hiện 

Phát biểu tại Hội nghị, ông Nguyễn Kim Sơn – Giám đốc ĐHQGHN, Chủ nhiệm chương trình Tây Bắc cho hay, ĐHQGHN với tư cách là cơ sở nghiên cứu khoa học và đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực hàng đầu cả nước, được Đảng, Nhà nước và Chính phủ tin tưởng giao phó thực hiện nhiều chương trình, nhiệm vụ KHCN lớn cấp quốc gia. Năm 2013 Thủ tướng Chính phủ đã chuẩn y và Bộ KHCN giao ĐHQGHN làm cơ quan chủ trì thực hiện Chương trình KH&CN phục vụ phát triển bền vững vùng Tây Bắc (gọi tắt là Chương trình Tây Bắc) giai đoạn 2013-2018, Chương trình được tiếp tục được kéo dài đến tháng 6/2020.

Chương trình là nhiệm vụ nghiên cứu chuyển giao, ứng dụng tổng hợp, liên ngành, hướng tới giải quyết các các vấn đề cấp bách của quốc gia tại địa phương vùng Tây Bắc theo tinh thần Nghị quyết số 37-NQ/TW Bộ Chính trị về “Phương hướng phát triển Kinh tế - Xã hội và đảm bảo Quốc phòng, An ninh vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ đến 2020” và Nghị quyết số 24-NQ/TW của Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường.

“Sau 07 năm triển khai thực hiện, Chương trình đã hoàn thành các mục tiêu đặt ra, đóng góp quan trọng vào việc xây dựng, điều chỉnh chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển nhân lực, kinh tế, xã hội bền vững theo hướng bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên, đảm bảo an ninh, quốc phòng vùng Tây Bắc. Chương trình đã điều phối và thu hút 40 tổ chức và tổng số 600 nhà khoa học đăng ký tham gia chủ trì thực hiện đề tài đến từ nhiều tổ chức KHCN trong cả nước. 

Có 200 tổ chức khoa học lớn tham gia phối hợp thực hiện, trong đó có 12 sở ngành thuộc các tỉnh vùng Tây Bắc. Toàn bộ 58 đề tài, dự án thuộc chương trình được tiến hành dựa trên CSDL có độ tin cậy cao, các phương pháp nghiên cứu, triển khai, cách tiếp cận phong phú, đa dạng, hiện đại, hiệu quả và phù hợp với yêu cầu của từng nhiệm vụ”, Giám đốc ĐHQGHN nói. 

Ông Nguyễn Kim Sơn cũng chia sẻ, trong suốt quá trình triển khai, chương trình đã nhận được sự chỉ đạo trực tiếp, sâu sát của Bộ KHCN và nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ và tạo điều kiện thuận lợi đặc biệt từ Bộ Tài chính, các Ban, Bộ, Ngành, Ban Chỉ đạo Tây Bắc (trước đây), Ban Chủ nhiệm Chương trình, và đặc biệt là các địa phương vùng Tây Bắc, đảm bảo cho việc thực hiện thành công các mục tiêu đề ra. 

Ngoài ra, chương trình còn có sự tham gia tích cực của chính quyền các địa phương, các đoàn thể, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư và các nhà khoa học trong vùng vừa với tư cách là cộng tác viên, là người đặt hàng, người đánh giá (định kỳ, nghiệm thu) và vừa là người trực tiếp sử dụng kết quả của Chương trình.

Chương trình đã mang lại kết quả khoa học có giá trị, làm cơ sở triển khai các dự án sản xuất thử nghiệm và mở rộng quy mô nghiên cứu trong giai đoạn sắp tới, góp phần xây dựng, phát triển và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực tại chỗ, thu hút các nguồn nhân lực khác, phát huy thế mạnh các nguồn lực tự nhiên trong chiến lược phát triển bền vững vùng Tây Bắc. 

Bên cạnh các nghiên cứu cung cấp luận cứ khoa học phục vụ xác định chiến lược, kế hoạch phát triển và các khâu đột phá của vùng và các địa phương vùng Tây Bắc, Chương trình cũng đã đạt được các kết quả cụ thể, thực tiễn về: Ứng dụng khoa học và công nghệ để nâng cao giá trị các sản phẩm hàng hóa và các mô hình tăng trưởng; Phát triển giáo dục - đào tạo và nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; Phát triển văn hóa - xã hội và bảo đảm an ninh quốc phòng. 

“Kết quả nghiên cứu của Chương trình Tây Bắc là cơ sở quan trọng để phục vụ đầu tư và quản lý, không chỉ đối với quốc gia, các ban, bộ, ngành mà còn với các tỉnh và là nhu cầu bức thiết đối với nước ta trong thời kỳ đổi mới hiện nay”, Giám đốc ĐHQGHN nhấn mạnh.