Ai là cha đẻ của ngành Khoa học Vũ trụ Việt Nam?

Chinh phục vũ trụ luôn là ước mơ của các nhà khoa học. Việt Nam hiện đang xây dựng Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, đã phóng thành công một số vệ tinh, đó là những bước tiến vững chắc trên con đường phát triển ngành khoa học công nghệ vũ trụ của Việt Nam.

Nhằm ôn lại lịch sử phát triển Vũ trụ của Việt Nam và động viên niềm đam mê học tập và nghiên cứu vũ trụ cho thế hệ trẻ, sáng 21/6, Trung tâm Vệ tinh Quốc gia đã tổ chức buổi tọa đàm với chủ đề “Lịch sử phát triển và Ước mơ vũ trụ Việt Nam” do Giáo sư, Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu chủ trì.

Những tiết lộ thú vị về nền móng khoa học vũ trụ Việt Nam

Trao đổi với các bạn trẻ, GS.VS Nguyễn Văn Hiệu cũng cho biết, năm 1978 Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Việt Nam do Tổng Bí thư Lê Duẩn dẫn đầu sang Liên Xô ký Hiệp định hợp tác toàn diện Liên Xô – Việt Nam.

Trong quá trình hội đàm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Leonid Bregnhiev đề xuất với Tổng Bí thư Lê Duẩn sáng kiến mời Việt Nam tham gia Chương trình hợp tác nghiên cứu sử dụng không gian vũ trụ vào mục đích hòa bình của các nước xã hội chủ nghĩa do Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô chủ trì, gọi là Chương trình Intercosmos.

Thực hiện sáng kiến đó, Chính phủ Việt Nam đã giao nhiệm vụ cho Viện Khoa học Việt Nam tham gia Chương trình Intercosmos và thành lập Ủy ban Nghiên cứu Vũ trụ do Viện sĩ Trần Đại Nghĩa làm Chủ tịch, GS.VS Nguyễn Văn Hiệu thời điểm đó được Chính phủ cử làm Phó Chủ tịch Ủy ban Nghiên cứu Vũ trụ Việt Nam.

Trong khuôn khổ Chương trình Intercosmos năm 1980 đến lượt phi công vũ trụ Việt Nam bay lên vũ trụ cùng với phi công vũ trụ Liên Xô. Để tổ chức chuyến bay vũ trụ Liên Xô – Việt Nam Chính phủ quyết định thành lập Ban Chỉ đạo chuyến bay vũ trụ Liên Xô – Việt Nam do Phó Thủ tướng Đại tướng Võ Nguyên Giáp làm Trưởng ban.

Ban chỉ đạo có hai Phó Trưởng ban, một người phụ trách tuyển chọn và huấn luyện phi công vũ trụ là Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Vũ Xuân Chiêm, GS.VS Nguyễn Văn Hiệu được Đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ định làm Phó Trưởng ban phụ trách tổ chức thực hiện các thí nghiệm do phi công vũ trụ Việt Nam thực hiện trên tàu vũ trụ.

Phi công Phạm Tuân, người có thành tích bắn rơi máy bay B52 của Mỹ trong trận “Điện Biên Phủ trên không” trên bầu trời Hà Nội tháng 12 năm 1972 được tuyển chọn làm phi công vũ trụ chính thức, phi công vũ trụ dự bị là phi công Bùi Thanh Liêm.

Trong chương trình khoa học của chuyến bay vũ trụ Liên Xô – Việt Nam có thí nghiệm quan trọng nhất là chụp ảnh đa phổ lãnh thổ Việt Nam bằng máy chụp ảnh đa phổ 6 kênh MKF-6 của Cộng hòa Dân chủ Đức khi tàu vũ trụ bay trên lãnh thổ Việt Nam. Phi công vũ trụ Phạm Tuân là người thực hiện việc chụp ảnh lãnh thổ Việt Nam bằng máy ảnh đa phổ MKF-6.

Để xác định ảnh hưởng của lớp khí quyển và tìm ra quy trình giải đoán chính xác những bức ảnh chụp bằng máy MKF-6 trên tàu vũ trụ, cần tiến hành đồng thời thí nghiệm trên 3 tầng: tàu vũ trụ, máy bay, và nghiên cứu thực địa trên mặt đất. Cục Đo đạc và Bản đồ quân sự được giao nhiệm vụ chụp ảnh đa phổ bằng máy ảnh MKF-6 trên máy bay, Viện Khoa học Việt Nam chịu trách nhiệm điều tra thực địa trên mặt đất tại các vùng được chụp ảnh đồng thời từ vũ trụ và từ máy bay.

Trên cơ sở đối chiếu kết quả chụp ảnh từ vũ trụ, từ máy bay và kết quả điều tra thực địa, các nhà khoa học ba nước Liên Xô, Việt Nam và Công hòa Dân chủ Đức thiết lập được quy trình giải đoán ảnh chụp bằng máy MKF-6 từ vũ trụ.

“Sau chuyến bay vũ trụ Liên Xô – Việt Nam năm 1980 một lĩnh vực khoa học công nghệ mới là công nghệ viễn thám, tiếng anh gọi là remote sensing, đã hình thành ở nước ta và liên tục phát triển suốt 37 năm qua, ngày nay đã đạt được trình độ khoa học rất cao và được phổ biến khá rộng rãi trên cả nước” – GS.VS Nguyễn Văn Hiệu nói.

GS.VS Nguyễn Văn Hiệu cũng khẳng định: Người đặt nền móng cho ngành khoa học công nghệ vũ trụ Việt Nam chính là Đại tướng Võ Nguyễn Giáp. Tất nhiên Đại tướng không phải nhà khoa học nhưng Đại tướng tạo điều kiện và điều hành quan tâm tới các nhà khoa học, tạo điều kiện cho giới khoa học làm việc và ngành khoa học vũ trụ đã ra đời nhanh chóng chỉ trong hai năm từ 1978- 1980.

Chính Phủ rất chú trọng phát triển công nghệ vũ trụ

GS.VS Nguyễn Văn Hiệu cũng nhấn mạnh, công nghệ vũ trụ là lĩnh vực công nghệ tiên tiến, đóng vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế và bảo vệ Tổ quốc.

Chính vì thế, Chính phủ Việt Nam rất chú trọng phát triển công nghệ vũ trụ, từ năm 2010 đã quyết định hợp tác với Tập đoàn EADS Astrium SAS (Pháp) chế tạo và phóng vệ tinh nhân tạo quan sát tài nguyên thiên nhiên, môi trường và thiên tai VNRED-Sat1. Năm 2013 vệ tinh nhân tạo VNRED-Sat1 đã được phóng lên quỹ đạo. Sau khi VNRED-Sat1 hết thời hạn hoạt động, Việt Nam sẽ tiếp tục phóng vệ tinh VNRED-Sat1b.

Đồng thời với việc phóng các vệ tinh VNRED-Sat1 và VNRED-Sat1b, Chính phủ đã quyết định hợp tác với Nhật Bản đầu tư lớn xây dựng Trung tâm Vũ trụ Việt Nam với kỳ vọng sau năm 2020 sẽ trở thành trung tâm vũ trụ hiện đại nhất ở Đông Nam Á.

Trong khuôn khổ sự kiện cũng đã diễn ra Lễ ký thỏa thuận hợp tác khoa học và công nghệ vũ trụ về sử dụng khoảng không vũ trụ vì mục đích hòa bình giữa Trung tâm vệ tinh Quốc gia (Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) với Cơ quan vũ trụ Israel (Bộ Khoa học và Công nghệ Israel) – cường quốc về KH&CN và đổi mới sáng tạo.

Theo thỏa thuận, hai bên sẽ tập trung đẩy mạnh hợp tác với các nội dung cụ thể như: Quan sát Trái đất, bao gồm cả Khoa học Trái đất và giám sát; Thúc đẩy hợp tác giữa các ngành công nghiệp vũ trụ, các hoạt động vệ tinh...

Bà Meirav Eilon Shahar - Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Israel tại Việt Nam cho biết: Việt Nam và Israel đã ký nhiều thỏa thuận khung trong các lĩnh vực khác nhau, tuy nhiên thỏa thuận trong lĩnh vực khoa học và vũ trụ không gian có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

"Israel là một quốc gia đã nghiên cứu về lĩnh vực vũ trụ trong một thời gian dài. Với thỏa thuận này, Israel có thể giúp Việt Nam đào tạo, hai nước cũng có thể trao đổi các đoàn nghiên cứu cũng như cùng tham gia vào một số dự án" - Bà Meirav Eilon Shahar nói.

Đặc biệt tại sự kiện, đại diện Trung tâm Vệ tinh Quốc gia cũng đã thông báo kế hoạch hoạch đổi tên của Trung tâm Vệ tinh Quốc gia thành Trung tâm Vũ Trụ Việt Nam từ ngày 17/7/2017

Nguyễn Hùng