Phụ huynh học sinh phản đối hệ thống nhận diện khuôn mặt tại trường học

Vào tháng 2 vừa qua, một phụ huynh họ Tan ở huyện Badong - một vùng hẻo lánh của tỉnh Hồ Bắc đã đăng đơn khiếu nại lên trang web Chính phủ. Bài đăng cáo buộc một trường trung học cơ sở địa phương ép học sinh sử dụng máy quét nhận diện khuôn mặt khi mua hàng trong khuôn viên trường.

Lo ngại vấn đề bảo mật quyền riêng tư

Theo đó, trường trung học Jingxin Youyi đã bắt buộc học sinh thanh toán qua hệ thống do tập đoàn công nghệ tài chính khổng lồ Alipay điều hành kể từ tháng 12. Vị phụ huynh này cũng từng khiếu nại trên trang web Chính phủ khi máy quét lần đầu tiên được lắp đặt, với lý do hệ thống có thể gây ra rủi ro về quyền riêng tư nếu dữ liệu khuôn mặt của học sinh bị rò rỉ.

Gần đây, một số phương tiện truyền thông Trung Quốc đã đăng tải lời phàn nàn của phụ huynh Tan. Nhiều ý kiến cho rằng, các vấn đề rủi ro tiềm ẩn do hệ thống nhận diện mang lại còn nhiều hơn lợi ích của nó.

Phía nhà trường đưa ra câu trả lời rằng hệ thống thanh toán Alipay giải quyết một số vấn đề, chẳng hạn như học sinh làm mất thẻ học sinh và dễ dàng cho việc mua sắm. Họ cũng nhấn mạnh rằng việc sử dụng hệ thống là tự nguyện, tất cả học sinh và giáo viên đề đồng ý.

Tuy nhiên, ngay sau đó phụ huynh Tan khẳng định thêm, đó là một hệ thống bắt buộc và nhiều giáo viên trong trường cũng có cùng ý kiến.

Theo Alipay, hệ thống nhận dạng khuôn mặt có tên "One Face Pass" được thiết kế để sử dụng ở các trường tiểu học và trung học cơ sở. Công nghệ này giúp xác minh danh tính của học sinh, đồng thời hỗ trợ xử lý các thanh toán với điều kiện học sinh phải cung cấp dữ liệu khuôn mặt kèm theo thông tin ngân hàng của phụ huynh.

Số trường học Trung Quốc lắp đặt hệ thống thanh toán One Face Pass không được công bố. Phía Alipay cũng không trả lời yêu cầu phỏng vấn của trang Sixth Tone.

Nhà trường nói thêm rằng, việc sử dụng hệ thống thanh toán phù hợp với sáng kiến "smart campus" của Trung Quốc - một chính sách được các cơ quan giáo dục đề xuất năm 2019. Chính sách này khuyến khích các cơ sở giáo dục sử dụng công nghệ kỹ thuật số để quản lý học sinh trong nhiều tình huống, từ lớp học đến việc mượn sách ở thư viện.

Sự can thiệp mạnh mẽ của công nghệ vào đời sống

Nhận dạng khuôn mặt đã trở thành một ngành công nghiệp béo bở ở Trung Quốc trong những năm gần đây. Nhiều trường học sử dụng công nghệ này để giám sát học sinh, cảnh sát sử dụng để phát hiện tội phạm, còn các công ty game dùng để ngăn chặn trẻ vị thành niên chơi game quá khuya.

Số lượng máy quét khuôn mặt được lắp đặt ở Trung Quốc tăng trung bình 30% mỗi năm từ năm 2010 đến 2018. Dự kiến thị trường đạt mức tăng trưởng 10 tỷ nhân dân tệ (1,6 tỷ USD) vào năm 2024.

Người dân Trung Quốc tỏ ra lo lắng với sự can thiệp ngày càng nhiều của công nghệ trong cuộc sống hàng ngày. Cuộc khảo sát năm 2020 cho thấy, hơn 60% số người được hỏi nói rằng hệ thống nhận dạng khuôn mặt đã bị lạm dụng và hơn 30% cho biết thông tin khuôn mặt của họ bị rò rỉ hoặc bị khai thác.

Chính phủ vẫn đang phát triển một khuôn khổ pháp lý để kiểm soát tác hại tiềm ẩn do công nghệ mang lại. Tháng 7/2021, Tòa án Tối cao Trung Quốc lần đầu tiên công bố tài liệu chỉ rõ những tình huống nào mà việc sử dụng nhận diện khuôn mặt có thể bị coi là vi phạm quyền riêng tư.

Duan Weiwen, Giám đốc nghiên cứu tại Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc cho rằng, trường học nên thận trọng khi thu thập thông tin sinh trắc học của trẻ vị thành niên.

Theo Luật Bảo vệ thông tin cá nhân mới được thông qua của Trung Quốc, dữ liệu khuôn mặt của một người và bất kỳ dữ liệu nào liên quan đến trẻ vị thành niên được phân loại là "thông tin cá nhân nhạy cảm". Điều này có nghĩa là, dữ liệu này chỉ có thể được thu thập sau khi được đánh giá một cách nghiêm ngặt và cơ quan đó phải chứng minh được mục đích, sự cần thiết của việc thu thập.

"Các cơ quan giáo dục nên nhận thức đầy đủ về những rủi ro đạo đức tiềm ẩn và cạm bẫy lâu dài của việc lạm dụng nhận dạng khuôn mặt, thay vì chỉ theo đuổi hiệu quả ngắn hạn", ông Duan kết luận.