Không vì một số điểm chưa hài lòng mà mất đi niềm tin vào đổi mới giáo dục

Chia sẻ với ngành giáo dục tại hội nghị giáo dục toàn quốc, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã nhìn nhận và có những phân tích về những thành tích và hạn chế hiện nay của ngành giáo dục.

Sự quan tâm "gay gắt" để nền giáo dục phát triển tốt lên

Đánh giá kết quả đạt được của ngành giáo dục thời gian qua, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng năm học 2019-2020, ngành giáo dục đã vượt qua rất nhiều khó khăn, thách thức, kế thừa kết quả của những năm học trước, đạt được những kết quả rõ nét. Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, ngành giáo dục đã hoàn thành lộ trình 6 năm thực hiện đổi mới kỳ thi tốt nghiệp THPT một cách chủ động.

Với hình thức học trực tuyến, đã thay đổi rất mạnh mẽ phương pháp dạy và học của giáo viên, học sinh không còn một chiều mà có nghiên cứu, tương tác, cách suy nghĩ độc lập.  Nhìn lại quá trình 6 năm thực hiện Nghị quyết 29/NQ-TƯ, Phó Thủ tướng đánh giá ngành giáo dục đã có những bước tiến bộ rõ nét trong đổi mới từ hệ thống giáo dục đến khung trình độ, đến chương trình, SGK, đội ngũ giáo viên, công tác quản lý nhà nước, quản trị đại học, hợp tác quốc tế…

Cơ sở vật chất giáo dục từ mầm non đến đại học có những bước tiến rất lớn, đặc biệt là tại khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa. Không chỉ các cơ sở giáo dục công lập mà nhiều trường phổ thông, đại học tư thục đã được đầu tư, xây dựng với tầm nhìn và tiêu chuẩn quốc tế.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin, hàng chục cuốn sổ quản lý tại các trường học đã được thay thế bằng những phần mềm cập nhật thông tin trực tiếp đến phòng giáo dục quận/huyện, sở giáo dục và tới tận Bộ GD&ĐT, góp phần cải cách hành chính trong hệ thống giáo dục tốt hơn rất nhiều.

Một trong những kết quả nổi bật của đổi mới giáo dục đại học là thực hiện tự chủ đại học. Dù rằng con đường này còn tiếp tục nhưng kết quả ban đầu rất tốt, chứng minh được tính đúng đắn và đã được luật hóa trong Luật Giáo dục đại học sửa đổi.

Cùng với đó là sự phát triển đa dạng của các mô hình xã hội học tập, học ngoài nhà trường, các phong trào học tập của hội khuyến học và cả xã hội.

Chỉ số đổi mới sáng tạo, giáo dục phổ thông của Việt Nam được xếp hạng trong nhóm 50 nước đứng đầu thế giới. Giáo dục đại học từ chỗ đứng ngoài 100 nước được xếp hạng thì đến nay chúng ta đang ở vị trí 70. Giáo dục nghề nghiệp cũng có tên trong 100 nước. Qua đó, góp phần tạo nên sức hút đầu tư của đất nước.

Phó Thủ tướng cho rằng, làm nên những kết quả đó là nỗ lực, tâm huyết của hơn 1,3 triệu giáo, hàng triệu cựu giáo viên; sự ưu ái, quan tâm rất lớn của các cấp ủy, chính quyền địa phương; sự quan tâm, đôi lúc là thôi thúc, gay gắt, từ các hội, đoàn thể, đặc biệt là hội khuyến học, các doanh nghiệp, và toàn thể nhân dân với mong muốn về nền giáo dục tốt hơn, đưa đất nước phát triển nhanh hơn, bền vững hơn.

Giáo dục luôn có bất cập và phải nhìn nhận rất bình tĩnh và biện chứng

Phó Thủ tướng Vũ Đưc Đam cho rằng, giáo dục luôn luôn có bất cập và phải nhìn nhận rất bình tĩnh và biện chứng đối với những vấn đề như trường lớp, biên chế, chế độ lương cho giáo viên, một số vụ việc tiêu cực, sự cố thi cử… gắn với điều kiện kinh tế, xã hội của đất nước.

“Đổi mới giáo dục là một quá trình không thể đổi mới ngay trong 1 năm được. Như lộ trình đổi mới kỳ thi tốt nghiệp THPT cũng kéo dài 6 năm và trong khi thực hiện có rất nhiều ý kiến khác nhau, thậm đòi bỏ kỳ thi này” – Phó thủ tướng nhấn mạnh.

Về đổi mới chương trình, sách giáo khoa, Phó Thủ tướng cho hay, đổi mới sách giáo khoa (SGK) cũng phải thực hiện “cuốn chiếu” 5 năm mới xong và lúc chưa hoàn thành, giống như đổi mới thi, bao giờ cũng có điểm này, điểm khác.

Năm nay, SGK lớp 1 có những trục trặc nhưng chúng ta bình tĩnh vì 2 điểm quan trọng nhất của đổi mới chương trình, SGK gồm: Chương trình là pháp lệnh còn SGK chỉ là tham khảo; quy tụ nhiều người biên soạn SGK hơn để có SGK tốt hơn. Bộ GD&ĐT phải nghiêm khắc nhìn vào những điểm chưa tốt về SGK lớp 1 để chấn chỉnh nhưng chủ trương đúng thì phải tiếp tục ủng hộ, cổ vũ.

Hoặc từ vụ việc của trường ĐH Tôn Đức Thắng có ý kiến yêu cầu xem xét lại tự chủ đại học, Phó Thủ tướng cho rằng quan trọng trong đổi mới giáo dục là phải kiên định, nhìn nhận rất bình tĩnh.

Phó Thủ tướng cho biết đã giao Bộ GD&ĐT lập 1 đoàn do một đồng chí Thứ trưởng trực tiếp vào làm việc với Trường ĐH Tôn Đức Thắng. Xu thế chung là chúng ta phải ủng hộ tự chủ theo đúng quy định của pháp luật. Cơ quan chủ quản cấp trên không nên can thiệp hành chính vào hoạt động chuyên môn của nhà trường vì tự chủ về mặt chuyên môn, học thuật là hồn cốt của giáo dục ĐH. Đây không chỉ là nơi truyền bá tri thức mà phải là nơi tạo ra tri thức, muốn vậy trường ĐH phải có tự chủ nhất định về nhân lực, bộ máy, tài chính để phục vụ cho tự chủ về chuyên môn.

“Xã hội kỳ vọng rất cao vào ngành giáo dục. Vượt lên khó khăn, vượt lên chính mình, ngành giáo dục đã có được những bước tiến bộ toàn diện và nhiều mặt rõ ràng, vững chắc. Không vì một số điểm chưa hài lòng, một số khiếm khuyết, gần như là đương nhiên trong quá trình đổi mới, mà chúng ta mất đi lòng tin và sự nghiệp đổi mới giáo dục, vào Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương” - Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Cần cầu thị, lắng nghe

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đề nghị cấp ủy, chính quyền địa phương cần tập trung ưu tiên giải quyết vấn đề sắp xếp trường lớp, biên chế giáo viên phấn đấu làm sao có đủ lớp học, giáo viên cho học sinh học ngày 2 buổi.

Theo Phó Thủ tướng, những người làm giáo dục phải cầu thị, lắng nghe, trao đổi về các vấn đề giáo dục mà người dân quan tâm, góp ý trên tinh thần tôn trọng bằng tấm lòng chứ không phải đối phó, từ đó để mọi người hiểu và đồng thuận tham gia.

“Chừng nào người dân còn quan tâm đến giáo dục, ngành giáo dục còn may mắn. Những thứ mình làm được người dân hoàn toàn hiểu biết, còn người dân phê phán những thứ mình chưa làm được, có lúc rất gay gắt, đấy là còn thương mình, còn quan tâm đến mình".

Giáo dục phải đi trước một bước, hội nhập quốc tế, phù hợp với xu hướng thế giới thì nhất định không được đổ cho đặc thù để đi ngược lại. Phó Thủ tướng lấy ví dụ, xu thế thế giới hiện nay là học không nhồi nhét, có tương tác thì không thể vì nền văn hóa của Việt Nam dạy con trẻ lễ phép, nghe lời người lớn mà học sinh không được bày tỏ ý kiến, suy nghĩ.

Phó Thủ tướng đề nghị ngành giáo dục, các địa phương đẩy mạnh thực hiện ba nguyên lý cơ bản.

Thứ nhất, đối với giáo dục phổ thông thì nhà nước phải lo, hoặc trực tiếp hoặc xã hội hóa, phải có đủ trường, lớp, giáo viên để học sinh học đủ ngày 2 buổi thuận lợi. Chúng ta dồn trường, tinh giản biên chế nhưng không được quên nguyên lý này.

Thứ hai, giáo dục phổ thông thì bình đẳng về cơ hội, không được lựa chọn đầu vào. Việc thi đầu vào ở đầu cấp học, đề cao quá mức trường chuyên lớp chọn, học tách riêng giữa học sinh dân tộc nội trú… là đi ngược với xu thế của thế giới.

Thứ ba, các cơ sở giáo dục, từ mầm non, phổ thông cho đến đại học không chỉ là thiết chế của chính quyền mà là thiết chế của cộng đồng, và phải được quản trị theo mô hình cộng đồng gồm 5: Chính quyền, Ban giám hiệu, tập thể giáo viên, người lao động trong nhà trường, phụ huynh và vai trò của học sinh. Những điểm này đều được đề cập trong Nghị quyết 29-NQ-TƯ, tuy nhiên, nhiều nơi mới bắt đầu triển khai, cần đẩy mạnh hơn trong thời gian tới.

“Đánh giá, xếp hạng giáo dục nhất định phải theo quốc tế, dù còn có những điểm chưa phù hợp, nhưng nhìn vào đó chúng ta sẽ biết điểm mạnh để phát huy, điểm yếu để khắc phục”, Phó Thủ tướng lưu ý.