Khan hiếm nhân lực trình độ cao khoa học cơ bản

Luôn thừa chỉ tiêu

PGS-TS sử học Hà Minh Hồng - Trưởng khoa Lịch sử Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn (KHXH-NV) TP.HCM - thông tin: “Trong khi thực tế rất cần người có trình độ cao cho công tác nghiên cứu thì một số ngành chuyên môn hẹp thuộc khối KHXH-NV không thu hút được người học bậc thạc sĩ, tiến sĩ. Chẳng hạn chuyên ngành khảo cổ học mỗi năm chỉ có một vài người đăng ký dự thi cao học. Năm này cũng đậu chỉ một người. Chuyên ngành lịch sử thế giới cũng không khá hơn. Tương tự, ngành địa lý (môi trường) cũng khan hiếm học viên”. Bậc cao học của nhiều ngành Trường ĐH Khoa học tự nhiên TP.HCM mỗi lúc càng đìu hiu khi người dự thi đã ít mà tìm người trúng tuyển càng khó hơn. Kết quả thi tuyển cao học đợt 1 năm 2011 ngành cơ học vật thể rắn chỉ có 4 người dự thi nhưng không ai trúng tuyển; vật lý lý thuyết và vật lý toán có 15 người dự thi thì chỉ 4 người trúng tuyển trong khi chỉ tiêu là 25; đại số và lý thuyết số chỉ tiêu 25 nhưng chỉ 10 người đậu, ngành vật lý vô tuyến và điện tử - kỹ thuật chỉ 3 người trúng tuyển…

Căn cứ vào chỉ tiêu mà Bộ GD-ĐT giao cho trường đào tạo, có thể thấy trên thực tế xã hội vẫn có nhu cầu nhân lực trình độ cao cho những ngành cơ bản nhưng người học lại không quan tâm, vì vậy  nhiều năm nay hầu như những ngành này không tuyển đủ chỉ tiêu.

Nền tảng phát triển khoa học ứng dụng

Sự phát triển mất cân đối này có khuynh hướng “thấp hóa”. Nghĩa là dần dần ngay trong kỳ thi tuyển sinh ĐH-CĐ, thí sinh cũng tập trung đăng ký dự thi vào các ngành kinh tế hay công nghệ thời thượng, ít quan tâm đến ngành cơ bản. 

“Thời điểm này mấy ai thích chuyên sâu về văn học cổ hay làm nhà khảo cổ nữa, chỉ trừ làm việc trong viện nghiên cứu. Ngành nào khả thi trong đầu ra thì sẽ dễ thu hút hơn”, bà Hà Minh Thu - Phó phòng Sau ĐH Trường ĐH KHXH-NV TP.HCM - lý giải cho hiện tượng này. Đồng tình với ý kiến trên, TS Nguyễn Hữu Dũng - Phó phòng Sau ĐH Trường ĐH Kinh tế TP.HCM - cho rằng: “Nhu cầu xã hội lớn dẫn đến nhu cầu của người học lớn. Đó là lý do vì sao các ngành về kinh tế, xây dựng luôn hút người học thạc sĩ, tiến sĩ”.

Nguyên lãnh đạo một trường ĐH tại Hà Nội khẳng định: “Khoa học cơ bản dù không phục vụ thực tiễn ngay nhưng đất nước muốn phát triển thì không thể bỏ qua, vì khoa học cơ bản đẻ ra khoa học ứng dụng. Ví dụ, công nghệ sinh học muốn đạt được tầm cao mà không chú ý tới hóa học thì không làm được. Để khoa học ứng dụng phát triển thì khoa học cơ bản phải phát triển”.

Vì lẽ này, dù khó khăn, dù phải bù lỗ khi đào tạo, nhiều trường vẫn phải duy trì bậc sau ĐH ở những ngành khó tuyển.

TS Nguyễn Đức Nghĩa - Phó giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM - cho biết: “Các trường ĐH được giao nhiệm vụ đào tạo những ngành như văn học cổ, khảo cổ học, Hán nôm, lịch sử, toán học, vật lý lý thuyết...  Trường ĐH Khoa học tự nhiên, KHXH-NV cũng gặp khó khăn rất nhiều trong việc tuyển sinh đầu vào. Tuy nhiên, nhận thức được nhiệm vụ của mình, ĐH Quốc gia TP.HCM và các trường thành viên vẫn nỗ lực hết sức để duy trì đào tạo những ngành “quý hiếm” đó bằng chủ trương chính sách và cả bằng san sẻ kinh phí đào tạo từ những nguồn thu khác để bù đắp”.

PGS-TS Hồ Huỳnh Thùy Dương - Phó trưởng phòng Sau ĐH Trường ĐH Khoa học tự nhiên TP.HCM - nhận định: “Có khá nhiều chuyên ngành như sinh học, toán học đại số và lý thuyết số, vật lý lý thuyết… không có người học nhưng vẫn duy trì và phải bù lỗ. Những ngành đó dù người học không cần nhưng chúng tôi cần để phát triển khoa học toàn diện, để tạo nguồn giảng viên cho trường và cho cả các trường khác, nếu không sau này sẽ không còn người dạy. Nếu đóng ngành vật lý lý thuyết thì chúng ta vĩnh viễn chỉ là người ứng dụng phát kiến của người khác chứ ta không phát triển được”.

Lãnh đạo của nhiều trường có ngành KHXH cũng cho rằng phải luôn tự thấy sứ mệnh lịch sử của mình là đào tạo ra lực lượng trình độ cao để phục vụ sự nghiệp chung của đất nước. Vì vậy không cần trông đợi vào cơ chế chính sách, các trường cũng phải đào tạo.