Đổi mới giáo dục: Cần đổi mới từ tư duy cha mẹ và thầy cô

Thưa GS Shirley, tôi 23 tuổi, sắp tốt nghiệp cử nhân sư phạm và sẽ trở thành giáo viên Lịch sử cấp 3. Tôi  thực sự cảm thấy áp lực vì có cảm giác, với Internet, học sinh của tôi có thể còn biết nhiều hơn tôi. Ông có lời khuyên nào dành cho những giáo viên trẻ như tôi trong việc dạy học thời nay, làm sao để học sinh trở thành ‘fan’ của mình, và yêu thích những môn không có trong kỳ thi đại học như môn Lịch sử?

GS.TS Dennis Shirley - Chủ nhiệm Khoa Sư phạm, Đại học Boston, Massachusetts, Mỹ:

Trần Diễm Hương

Theo quan điểm của tôi, việc học tập cũng cần có một chút áp lực và nên hiểu áp lực ở đây là áp lực tích cực, là chất xúc tác giúp học tốt hơn. Vấn đề ở đây là làm sao để học sinh cảm thấy học tập là niềm vui, mỗi kỳ thi là một thách thức mà khi mình vượt qua được sẽ rất tự hào.

Nguyễn Huyền Trang

Thưa GS Yoshida cho chúng tôi - những người giáo viên một lời khuyên, chúng tôi cần làm điều gì đầu tiên để bắt tay vào sự nghiệp đổi mới giáo dục. Nói đổi mới, có thể nhiều người muốn làm, nhưng cũng vô cùng lúng túng không biết bắt đầu từ đâu.

GS.TS Yosida Kazuhiro - Giám đốc viện Hợp tác Quốc tế Giáo dục, Hirosima, Nhật Bản:

Lê Duyên Anh

Thưa GS Lars Anderson, với phụ huynh Việt thì quan trọng nhất vẫn là con học giỏi môn cơ bản, để còn thi đỗ đại học – chứ năng khiếu nghệ thuật của con vẫn là các môn phụ (kể cả những trường hợp học sinh có khả năng). Đối với các bậc cha mẹ nước ngoài thì sao, thưa Giáo sư? Liệu họ có nhận định khác về vai trò của Nghệ thuật trong việc giáo dục con hay không và tại sao lại như vậy?  

Trần Văn Khải

Ở trường tôi, việc bồi dưỡng các lớp mũi nhọn để đi thi các kỳ thi học sinh giỏi hết sức quan trọng. Tuy nhiên có một số phụ huynh e ngại vào việc con mình bị học lệch, học quá tải nên xin ra khỏi lớp mũi nhọn. Tôi thấy rất tiếc cho tài năng của các em, cho tôi hỏi quan điểm của GS Mỹ Lộc về việc bồi dưỡng năng khiếu cho một số học sinh thật sự tài năng như thế nào?

NGƯT.GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc - Thành viên Hội đồng giáo dục Vinschool:

Tôi biết có những học sinh rất giỏi một bộ môn, nhưng đi đâu cũng cần người dắt tay, không thể tự lập trong cuộc sống, thậm chí xã giao chào hỏi cũng phải nhắc nhở, khiến cho bố mẹ lúc nào cũng phải lo lắng. Tôi nghĩ đó không phải là điều mà phụ huynh cũng như tất cả chúng ta mong muốn. Quan điểm của Hội đồng giáo dục Vinschool là giáo dục toàn diện giúp học sinh trở thành công dân tinh hoa của Việt Nam, mạnh khỏe, hạnh phúc, đủ năng lực làm chủ bản thân và đủ khát khao để thành công trong cuộc sống sau này.

Vũ Văn Hưng

Kể từ khi Đại học Stanford đưa vào hoạt động những khóa học đại trà trực tuyến mở (Massive Open Online Course – MOOC), thì xu hướng này  được kì vọng  mang lại cuộc cách mạng  trong giáo dục. Các chứng chỉ của MOOC có được hệ thống giáo dục chính thống ở Mỹ công nhận không? Theo GS xu hướng phát triển của MOOC sẽ thế nào, có dẫn đến sự thu hẹp giáo dục truyền thống và giảm bớt biên chế của các giáo viên không?

GS.TS Dennis Shirley - Chủ nhiệm Khoa Sư phạm, Đại học Boston, Massachusetts, Mỹ:

Nguyễn Minh Nghĩa

Xin cho tôi được hỏi học sinh Nhật Bản ngày nay có chịu nhiều áp lực trong học tập hay không? Chứ tôi thấy học sinh Việt Nam học căng thẳng quá, nhưng có thể hiệu quả lại chưa được cao. Ông có nghĩ rằng việc áp lực cho học sinh là cần thiết?

GS.TS Yosida Kazuhiro - Giám đốc viện Hợp tác Quốc tế Giáo dục, Hirosima, Nhật Bản:

Bùi Minh Nga

Gửi GS Lars Andersson, tôi có một cháu đang học lớp 12, nghĩa là năm nay cháu sẽ thi đại học. Câu hỏi của tôi có thể không liên quan tới lĩnh vực chuyên môn của GS nhưng tôi muốn chia sẻ về áp lực thi ĐH ở Việt Nam hiện nay là rất lớn. Ở nước ngoài thì như thế nào ạ? Có nhẹ nhàng hơn không? Có cách nào để các cháu có thể cân bằng được cuộc sống?

GS. Lars Anderson - Giám đốc Âm nhạc Trường Malme, Stockholm, Thụy Điển:

Áp lực này là vấn đề chung cho cả các nước chứ không riêng Việt Nam. Vì vậy học sinh cần phải được rèn luyện các kỹ năng học tập hiệu quả. Ví dụ như khi học đại học, các em phải đọc rất nhiều sách, vì vậy các em cần phải có kỹ năng đọc, tổng hợp, phân tích thông tin. Các em cần xác định mục đích của từng việc: học cái gì, học để làm gì, từ đó xác định cách học như thế nào cho hiệu quả.

Bên cạnh đó việc cân bằng cuộc sống thực sự cần thiết. Giải quyết một vấn đề chúng ta có thể mất 3 giờ đồng hồ, nhưng thực tế chúng ta chỉ cần 1 giờ để giải quyết, còn 2 giờ để bổ trợ. Vậy để phát triển toàn diện, rất cần phải biết cân bằng giữa việc tiếp thu kiến thức và tạo điều kiện để hỗ trợ việc tiếp thu kiến thức được tốt hơn.

Hoàng Mai Hoa

Thưa GS Shirley, hiện nay ở Mỹ, phương pháp dạy học nào đang được công nhận là có hiệu quả cao đối với việc nâng cao kết quả học tập của học sinh? Liệu Việt Nam có thể áp dụng phương pháp đó trong dạy học và cần chú ý những điều gì?

GS.TS Dennis Shirley - Chủ nhiệm Khoa Sư phạm, Đại học Boston, Massachusetts, Mỹ:

Trên thế giới đang có rất nhiều những cải tiến lớn trong giáo dục. Ở Mỹ, chúng tôi có truyền thống giúp học sinh học thông qua dự án, học qua nghiên cứu, và học qua trải nghiệm. Những phương pháp này đặc biệt quan trọng bởi sẽ giúp học sinh biết cách tổng hợp, đánh giá và vận dụng kiến thức đa chiều vào giải quyết các tình huống thực tế trong cuộc sống.

Khi đến với Việt Nam để tham dự Hội thảo quốc tế theo lời mời của Hệ thống giáo dục Vinschool lần này, tôi cũng có nghiên cứu trao đổi với các vị lãnh đạo của Vinschool về phương pháp dạy học hiệu quả. Tôi rất vui mừng nhận thấy Vinschool có tư tưởng mở, sẵn sàng đón nhận và chắt lọc những xu hướng tốt, đã được kiểm chứng của thế giới, ví dụ phương pháp lấy học sinh làm trung tâm và giáo dục qua dự án. Tôi thực sự đánh giá cao điều này và sẵn sàng hợp tác với Vinschool để hỗ trợ các bạn phát triển tốt nhất.

Bùi Thu Chinh

Trong trường hợp này tôi nghĩ trước hết nên tìm hiểu nguyên nhân vì sao cháu chán học để tác động phù hợp (có thể do cháu gặp một cú sốc tâm lý, hay do bị phủ nhận ở trường học, hoặc do bố mẹ không quan tâm…). Khi hiểu được rõ nguyên nhân, chúng ta mới có giải pháp đúng và hiệu quả. Trong mọi trường hợp, đừng tin rằng sự sợ hãi vì bị mắng mỏ sẽ làm con học tốt hơn. Vì nếu như vậy con sẽ bị ức chế do bị phủ nhận, từ đó không còn sự nỗ lực cố gắng. Thay vào đó, phụ huynh cần dành nhiều thời gian chia sẻ, nói chuyện, khích lệ con. Hãy là người bạn của con, để con có thể thoải mái bộc lộ suy nghĩ của mình. Và đặc biệt, hãy kết nối chặt chẽ với giáo viên của con để cùng tìm hiểu và phối hợp. Tác động hai chiều từ cả gia đình và trường học sẽ giúp con vượt qua những rào cản tâm lý và tìm lại được sự hứng thú trong học tập.

Nguyễn Hồng Hạnh

Thưa GS, nghề giáo có phải là một nghề được trọng vọng, có vị trí và thu nhập cao tại Mỹ không? Những sinh viên sư phạm có được chọn lựa kỹ càng không? Vì tôi e ngại, sẽ rất ít học sinh muốn thi vào trường Sư phạm, những người giỏi thì không muốn làm giáo viên vì lương không đủ sống, thầy không giỏi thì làm sao có trò giỏi?

GS.TS Dennis Shirley - Chủ nhiệm Khoa Sư phạm, Đại học Boston, Massachusetts, Mỹ:

Trước hết tôi nghĩ việc đổi mới giáo dục cần gắn với đổi mới trong việc đào tạo giáo viên. Giáo viên cũng cần liên tục được đào tạo, tập huấn để không ngừng nâng cao năng lực, và thích nghi được với sự thay đổi. Muốn làm được điều đó, chính các thầy cô trong trường Sư phạm phải thay đổi đầu tiên. Đó là sự thay đổi từ vai trò truyền đạt sang vai trò người hướng dẫn, định hướng, tạo điều kiện cho giáo sinh.

Đối với câu hỏi của em về lời khuyên dành cho những sinh viên Sư phạm, tôi nghĩ các em hãy chủ động hơn trong việc học tập, xây dựng kế hoạch học tập rõ ràng. Hãy tích cực xuống các trường học, nhúng mình trong môi trường thực tế, ghi chép lại những tình huống sư phạm, từ đó suy nghĩ và xin ý kiến của các nhà sư phạm giỏi để giải quyết. Hãy trang bị cho mình hai công cụ vô cùng cần thiết là ngoại ngữ và Công nghệ thông tin. Những công cụ này sẽ giúp các em chủ động nghiên cứu, cập nhật kiến thức và có những sự vận dụng phù hợp cho mình. Và quan trọng nhất là cần có niềm đam mê trong công việc, có tình yêu đối với học sinh. Chính điều này sẽ giúp các em vượt qua được thách thức và thành công trong công việc.

Ở Vinschool, chúng tôi có chương trình đào tạo Giáo viên Tinh hoa, đây là chương trình bắt buộc đối với mỗi giáo viên của trường, chuẩn bị về tâm thế và kỹ năng sư phạm để mọi giáo viên có thể sẵn sàng cho việc dạy và học với niềm đam mê  và tận tụy nghề nghiệp.

Trần Tuyết Nga

Tôi là giáo viên dạy nhạc tại một trường cấp hai tại Hà Nội. Giáo sư có thể chia sẻ một số kinh nghiệm hay về dạy học môn nghệ thuật trong trường học được không? Nhất là làm sao để giờ học Nghệ thuật sẽ giúp học sinh luyện tư duy và kích thích phát triển trí thông minh. Tôi xin chân thành cảm ơn.

Bạn có thể tìm nhiều cách nhau để thu hút học sinh và chủ động tạo các hoạt động trong lớp để tạo hứng thú. Ví dụ không chỉ coi tiếng Anh là môn ngôn ngữ mà có thể kết hợp dạy cả văn hóa, kỹ năng giao tiếp hay có thể lồng ghép cả âm nhạc…

Tôi lấy ví dụ ngày hôm qua trong Hội thảo quốc tế về chuyển đổi mô hình giáo dục trong thế kỷ 21, Giám đốc nghệ thuật của Vinschool, cô Đặng Châu Anh đã hướng dẫn 300 đại biểu trong  khán phòng thử xướng âm các con số bằng tiếng Anh, rồi bằng tiếng Việt, thử qua các trường độ, rồi cao độ khác nhau. Mọi người đều thấy hết sức thú vị. Đây chỉ là một bài tập nhỏ nhưng vừa tập được trí nhớ, vừa tập phản xạ, vừa tập cả ngôn ngữ rồi cả tinh thần đồng đội và giao tiếp tập thể nữa. Điều đó chẳng phải tuyệt vời sao.

Nguyễn Văn Quyết

Có thể nói vấn đề tư vấn hướng nghiệp rất được chú trọng quan tâm trong chương trình đổi mới giáo dục. Công tác hướng nghiệp cho học sinh sẽ thực sự hiệu quả khi nhà trường chú trọng tăng cường các hoạt động trải nghiệm thực tế cho học sinh. Từ đó, các em sẽ hiểu hơn về bản thân mình, năng lực của mình phù hợp với nghề nghiệp nào.

Ngoài nhà trường, vai trò của gia đình trong việc định hướng nghề nghiệp cho con cũng là yếu tố đặc biệt quan trọng. Muốn làm tốt được điều đó, hãy dành thời gian để có thể hiểu được tính cách, hứng thú và năng lực của con; hiểu về nghề nghiệp mà con hoặc gia đình muốn cháu theo đuổi. Nếu gặp khó khăn, hãy chia sẻ với giáo viên, và tìm sự tư vấn của các chuyên gia trong lĩnh vực đó để có được những quyết định phù hợp.

Lê Hữu

Thưa GS, chúng tôi rất ngưỡng mộ cách thức người dân Nhật Bản vượt qua cơn khủng hoảng Tsunami. Giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng sinh tồn có phải là một phần của Giáo dục Nhật Bản?

GS.TS Yosida Kazuhiro - Giám đốc viện Hợp tác Quốc tế Giáo dục, Hirosima, Nhật Bản:

Kỹ năng sống là một chủ đề rất rộng, có lẽ tôi sẽ giải thích khái niệm kỹ năng sinh tồn. Ví dụ như chúng tôi có từ "home economics"- tạm dịch là kỹ năng sống tốt trong gia đình. Tất cả học sinh dù gái hay trai đều học các kỹ năng tối thiểu như nấu cơm, khâu vá, đơm cúc, giặt đồ, chống động đất… Chúng tôi cũng không còn quan niệm nấu nướng là việc của phụ nữ nữa, bởi nếu vậy thì đàn ông độc thân sống sót bằng cách nào? Để sống độc lập và vượt qua khủng hoảng, thì ai ai cũng phải có kỹ năng sinh tồn cơ bản như vậy.

Hoàng Minh

Việt Nam là một đất nước hiếu học và trọng tài năng. Giáo dục năng khiếu và tài năng (Gifted and Talented Education - viết tắt là GATE) cũng là một hướng ưu tiên trong việc cải tổ giáo dục ở Việt Nam. Xin hỏi GS Shirley, GATE đóng vai trò  như thế nào trong hệ thống giáo dục Mỹ. Có các trường năng khiếu ở Mỹ không?

GS.TS Dennis Shirley - Chủ nhiệm Khoa Sư phạm, Đại học Boston, Massachusetts, Mỹ:

Trần Bình

Thưa GS, vấn đề cơ sở vật chất quan trọng thế nào đối với chất lượng dạy và học? Tôi thấy vấn đề này chưa được đề cập tới trong buổi Hội thảo quốc tế ngày hôm qua.

GS.TS Yosida Kazuhiro - Giám đốc viện Hợp tác Quốc tế Giáo dục, Hirosima, Nhật Bản:

Cảm ơn câu hỏi của anh. Cơ sở vật chất là một yếu tố rất quan trọng. Chương trình đổi mới nào cũng yêu cầu có nhiều hoạt động hơn, nhưng điều này chỉ thực hiện được với những ngôi trường có đủ điều kiện. Ở Tokyo, dù mặt bằng rất đắt đỏ, các trường tiểu học cũng được yêu cầu có sân chơi cho học sinh cho học sinh chạy nhảy.  Ngoài lớp học, chúng tôi cũng đưa ra các yêu cầu về phòng thí nghiệm, các phòng chuyên biệt để học đàn, học vẽ… và đặc biệt quan trọng là các nhà thi đấu đa năng, và các sân thể thao để chơi bóng rổ, bóng đá…

Tôi nhận thấy hệ thống Vinschool cũng đang có được hệ thống cơ sở vật chất rất tốt và đầy đủ các điều kiện, hỗ trợ rất hiệu quả cho chất lượng giảng dạy và duy trì cảm hứng cho học sinh 

Lê Ngọc Anh

Vấn đề tư vấn tâm lý học đường mới được đặt ra ở Việt Nam, theo GS điều này quan trọng thế nào?

GS.TS Yosida Kazuhiro - Giám đốc viện Hợp tác Quốc tế Giáo dục, Hirosima, Nhật Bản:

Nguyễn Hoàng Lan

Giáo sư có đề cập đến sự khác biệt giữa mô hình giáo dục phương Đông và phương Tây, mô hình nào sẽ phù hợp cho Việt Nam?

GS.TS Dennis Shirley - Chủ nhiệm Khoa Sư phạm, Đại học Boston, Massachusetts, Mỹ:

Như tôi đã chia sẻ trong Hội thảo “Chuyển đổi mô hình giáo dục trong thế kỷ 21”, không ai có thể quyết định đường đi cho chúng ta ngoài chúng ta. Tôi nghĩ rằng các bạn nên chắt lọc những gì tinh túy nhất và kiến tạo nên mô hình của mình. Ví dụ nói rằng mô hình phương Đông chú trọng tính tập thể, đề cao Chúng Ta, và mô hình phương Tây chú trọng tính cá nhân, đề cao chữ Tôi, thì liệu có con đường xây dựng chữ Tôi nằm trong Chúng ta hay không?... Một đồng nghiệp của tôi ở Vinschool có nói rằng họ muốn xây dựng những cá nhân xuất sắc trong một tập thể vững mạnh, tôi nghĩ đó là một hướng đi tốt 

Nguyễn Việt Anh

Tôi là một Tiến sỹ, chuyên giảng về kỹ năng sống và rất tâm huyết với việc đưa kỹ năng sống vào chương trình nhà trường phổ thông. Vấn đề này được quan tâm thế nào trong các trường học ở Mỹ?

GS.TS Dennis Shirley - Chủ nhiệm Khoa Sư phạm, Đại học Boston, Massachusetts, Mỹ:

Kỹ năng sống rất quan trọng. Và các trường học Mỹ rất quan tâm đến điều này vì áp lực từ nhà tuyển dụng. Trường tốt là trường có nhiều học sinh được các nhà tuyển dụng quan tâm, học sinh tốt nghiệp có việc làm, có sự nghiệp. Các nhà tuyển dụng không chỉ quan tâm đến học thuật, họ mong muốn người lao động phải tò mò, chủ động, sẵn sàng hợp tác, thậm chí phải có tính chiến đấu, tạo sự khác biệt và một chút tranh đua. Những kỹ năng này sẽ giúp học sinh thành công trong sự nghiệp. Nhà trường muốn học sinh thành công thì phải trang bị tốt kỹ năng này.

Trần Văn Bảo

Ông có lời khuyên gì cho các giáo viên Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới?

GS.TS Dennis Shirley - Chủ nhiệm Khoa Sư phạm, Đại học Boston, Massachusetts, Mỹ: