“Không đi đầu chất lượng giáo dục thì không thể dẫn đầu về kinh tế”

Tại hội thảo này, nhiều đại biểu cùng chỉ ra tình trạng yếu kém của nguồn nhân lực và đề xuất giải pháp tháo gỡ vấn đề này.

Đừng quá bi quan về nhân lực Việt Nam

Phát biểu tổng kết cuối hội thảo, ông Nguyễn Thiện Nhân, Bí thư Thành ủy TP.HCM chia sẻ: "Với xu hướng quốc tế hiện nay trong bối cảnh cách mạng công nghệ lần thứ 4 thì một mặt nhu cầu số lượng người có trình độ ĐH ngày càng tăng, nhu cầu đào tạo cũng càng tăng. Nhưng mặt khác, cơ cấu nghề nghiệp sẽ thay đổi mạnh mẽ trong tương lai, nhiều nghề mới sẽ ra đời, cũng nằm trong khối dịch vụ, công nghiệp mới cũng ra đời đòi hỏi việc đào tạo vừa tạo nền tảng tốt, vừa có thể thích nghi lâu dài và những người đi làm rồi sẽ tiếp tục học được thêm. Tức là xu hướng học tập suốt đời sẽ được nhấn mạnh nhưng ở đây trong bối cảnh số sẽ là học tập suốt đời thông minh".

“Mới đây ở Đức công bố, thống kê trong vòng 8 năm qua những nghề mới ra đời đòi hỏi số việc làm nhiều hơn số nghề cũ mất đi việc làm. Có một số thông tin “đe dọa” Việt Nam rằng sẽ mất việc làm vì tự động hoá. Xin thưa rằng, nếu Việt Nam có nhân lực tốt thì chúng ta sẽ là đồng tác giả của các dịch vụ gắn với tự động hóa trên toàn cầu, chúng ta vẫn có việc làm tốt vấn đề là phải chuẩn bị chứ không thể sợ không có việc”, ông Nhân nói.

Đánh giá về năng suất lao động và trình độ của nhân lực Việt Nam, ông Nhân cho rằng: “Nếu nói rằng chúng ta thấp tôi cho rằng nói thế không đúng. Tại sao Intel, Samsung đến đây? Bởi vì lao động Việt Nam hoàn toàn đáp ứng nhu cầu của họ”.

Theo ông Nhân, chúng ta có nền tảng đào tạo tốt hoặc chưa tốt khi đào tạo bổ sung thì nhân lực chúng ta có khả năng tiếp thu. Đơn cử như khi Intel đến đây xây dựng nhà máy thì mới hỏi chúng tôi về công nhân. Lúc ấy chúng ta không có kỹ sư vi mạch nhưng chúng tôi đảm bảo với họ sẽ có giải pháp. Trong đó lấy những kỹ sư điện tử học ở Việt Nam đưa đi đào tạo bổ sung; lấy sinh viên năm 2 khoa Điện tử đưa sang Mỹ học và đáng mừng đến năm thứ 4 thì 90% sinh viên chúng ta tốt nghiệp loại giỏi; giải pháp thứ 3 là Intel Việt Nam hỗ trợ phần mềm giảng dạy về vi mạch, thiết kế vi mạch để 4 trường Bách khoa đào tạo. Sau 5 năm thì chúng ta đáp ứng được yêu cầu của họ.

Với ví dụ trên, ông Nhân nhấn mạnh rằng: “Chúng ta không nên khen Việt Nam nhưng cũng đừng bi quan quá và đừng vội kết luận năng suất thấp vì nhân lực kém. Một kỹ sư giỏi mà làm bằng tay thì năng suất sẽ thấp nhưng nếu có công cụ, công nghệ đi kèm thì sẽ khác. Vấn đề là mỗi công nghệ đòi hỏi nhân lực phù hợp. Điều đó đòi hỏi phải có đầu tư công nghệ, đổi mới đi kèm. Cái yếu nhất của Việt Nam chính là suất đầu tư cho công nghệ khá thấp, nhưng nếu thiết bị công nghệ tốt lên thì Việt Nam sẽ làm chủ được hết”.

Theo Bí thư Thành uỷ TPHCM, phải lấy nhân lực làm tiền đề phát triển nhưng đừng cho rằng Việt Nam quá kém cỏi. Chỉ cần có tiền, có thiết bị, công nghệ thì nhân lực Việt Nam đáp ứng được yêu cầu.

Muốn đi đầu về kinh tế phải đi đầu về chất lượng dạy học

Bí thư Thành uỷ TP.HCM cũng cho rằng nâng cao chất lượng nhân lực sẽ là động lực để TP.HCM đi đầu về kinh tế. “Năng suất lao động của TP.HCM gấp 3 lần cả nước và đất nước đòi hỏi TP.HCM phải tiếp tục đi đầu về kinh tế, năng suất lao động phải giữ ở mức này hoặc tăng nữa trong tương lai. TP.HCM đang đóng góp 1/4 kinh tế quốc dân, trong khi dân số chỉ chiếm 10%. Vì vậy, muốn đi đầu về kinh tế phải đi đầu về chất lượng dạy học, không đi đầu chất lượng giáo dục thì không thể dẫn đầu về kinh tế", ông Nhân khẳng định.

Theo ông Nhân, cứ 5 năm, thành phố lại tăng thêm một triệu dân, tức là có thêm nửa triệu lao động. Đây là nguồn vốn quý của thành phố. Do đó, TP.HCM phải có chương trình đồng bộ để hướng đến đào tạo nguồn nhân lực chất lượng quốc tế.

Vấn đề đầu tiên trong chương trình đồng bộ này, ông Nhân cho rằng thành phố nên cân nhắc việc thành lập hội đồng tư vấn về việc đào tạo nhân lực chất lượng quốc tế. Hội đồng có thể gồm 20 người, 10 chuyên gia trong nước, 10 chuyên gia nước ngoài.

Vấn đề thứ hai, theo ông Nhân, TP.HCM phải có cơ chế tài chính để hỗ trợ người học và trường học hướng đến chất lượng cao. "Học trường chất lượng cao thì học phí cao. Từ năm 2008, chính phủ đã có chương trình cho vay học đại học đối với sinh viên nghèo. Tôi thấy thành phố nên có chương trình cho vay để học chương trình chất lượng cao, không để học phí trở thành bài toán đối với người học giỏi. Tôi nghĩ sau khi ra trường các em đủ sức để trả nợ.

Mặt khác, các trường học phấn đấu theo chuẩn quốc tế đều phải có đầu tư gia tăng, bên cạnh đầu tư cho phòng ốc thì còn đầu tư cho nghiên cứu khoa học. Nên chăng thành phố cũng có chương trình cho vay kích cầu để hình thành các trường đại học theo chuẩn quốc tế", ông Nhân nói.

Cũng tại hội thảo này, Bí thư TP.HCM cũng đề xuất các trường đại học phát triển mạnh mẽ hợp tác công - tư theo từng nhóm chuyên đề và theo nhu cầu của các trường đại học. Trường có nhu cầu phát triển vấn đề nào thì tham gia nhóm đó. Có thể có các nhóm: Tăng tốc nâng cao trình độ tiếng Anh; đào tạo giáo viên dạy chương trình quốc tế; xây dựng môn học và chương trình đào tạo trình độ quốc tế; kiểm định chất lượng giáo dục; trao đổi kinh nghiệm, khởi nghiệp sáng tạo; chuyển giao công nghệ mới và phát triển sản phẩm mới.

Ngoài ra, để đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực trình độ cao, ông Nhân đề nghị ngành giáo dục thành phố tiếp tục đẩy mạnh mô hình giáo dục thông minh, trường học thông minh; xây dựng không gian thư viện các chương trình đào tạo, phần mềm miễn phí trên mạng cho riêng TP.HCM; thành lập viện nghiên cứu mô hình quản lý giáo dục, bồi dưỡng giáo dục; tổ chức hội chợ giáo dục và việc làm.

Bí thư TP.HCM lưu ý 6 lĩnh vực cấp thiết cần chú trọng đào tạo nhân lực trình độ quốc tế như: Công nghệ thông tin, truyền thông và trí tuệ nhân tạo; Tự động hóa và người máy; Y tế; Quản trị doanh nghiệp; Tài chính ngân hàng và Du lịch.

Lê Phương