Ảnh khỏa thân: Lằn ranh mỏng manh...

Cũng cầm máy như mọi người nhưng những nhiếp ảnh gia chụp ảnh khỏa thân (nude) có nỗi niềm riêng. Không hẳn vì họ chọn một chủ đề nhạy cảm, từng được cho là cấm kỵ mà còn nhiều điều khác chỉ có người trong cuộc mới hiểu.

Khỏa thân là... mốt!

Xã hội phát triển nên nhu cầu thưởng thức vẻ đẹp cơ thể mà tạo hóa ban tặng cho con người ngày càng trở thành mốt "thời thượng". Có cung ắt có cầu. Hàng loạt studio mọc lên nhan nhản với nhiều tay máy "miệt vườn", bạo gan cầm máy "chơi" luôn cả chụp nude dù không hề có chút kiến thức gì về hội họa, mỹ thuật chứ đừng nói đến bố cục, ánh sáng. Chính vì vậy, "sản phẩm" họ làm ra nếu được dịp chiêm ngưỡng hẳn nhiều người yêu cái đẹp sẽ rùng mình: chẳng khác chi ảnh khêu gợi rẻ tiền mà dư luận đang lên án.

Mốt của một số bạn trẻ và cả giới trung niên hiện nay là "lưu giữ khoảnh khắc thanh xuân ngắn ngủi" bằng các kiểu ảnh khỏa thân của chính mình để sau này được dịp khoe với bạn bè. Chính vì nhu cầu đó mà các tay máy "xoàng xoàng" được dịp tung hoành. Dù bảo đảm ảnh và phim gốc sẽ được trao tận tay cho khách hàng nhưng vẫn có nhiều bức ảnh khỏa thân với đủ mọi tư thế tràn ngập thị trường, lan rộng trên internet, các tay chơi tha hồ download xuống điện thoại di động để "thư giãn".

Rồi thì những "nghệ sĩ" muốn tìm chút hư danh cũng "nhiệt tình" tham gia vào phong trào chụp ảnh khỏa thân nhằm tạo scandal để đánh bóng tên tuổi. Hàng loạt mỹ nhân đã và đang xuất hiện trên các trang web với thân thể Eva, không mảnh vải che thân. Giới mày râu và cả những chú nhóc được dịp chiêm ngưỡng thân thể của những người đẹp này và mặc sức bình... loạn.

Đó là chưa nói đến những hình ảnh rất "nóng" của những nữ sinh trung học được chụp lén bằng điện thoại di động trong các quán "cà phê chuồng" ở ngoại thành hay các bà các cô vô tình làm "người mẫu" khi đi mua sắm trang phục, massage, spa, chăm sóc sắc đẹp... tràn lan trên mạng.

Khúc hoan ca vẻ đẹp con người

Ảnh khỏa thân là một phần không thể thiếu của nhiếp ảnh đương đại. Điều này đã được cả thế giới công nhận. Ảnh nude dùng thân thể con người để thể hiện quan điểm riêng của tác giả về cái đẹp, về thân phận con người, về cuộc sống... Hàng loạt bức ảnh nude có giá trị nghệ thuật của Văn Phụng, Trần Huy Hoan, Hồng Nga, Phạm Thị Thu, Lê Thái Phiên, Tam Thái, Dương Minh Long... được công chúng đánh giá cao về nghệ thuật.

Có một điều gần như bất biến: tác giả chụp ảnh nude là những người yêu thích và đề cao vẻ đẹp thân thể, đặc biệt là đối với hình ảnh của người phụ nữ. Nhiếp ảnh gia là người có thể chuyển tải vẻ đẹp đó thành hình ảnh với khả năng diễn đạt riêng bằng bố cục, ánh sáng đầy xúc cảm. Tuy nhiên để ngành nhiếp ảnh nói chung và nhiếp ảnh khỏa thân Việt Nam nói riêng phát triển, bắt kịp với thế giới thì với những gì đã và đang diễn ra, chúng ta còn phải chờ... lâu lắm.

Không tính đến những bậc lão thành như Hoàng Thịnh (từng đoạt giải ảnh khỏa thân quốc tế) hay Văn Phụng thì người thâm niên nhất hiện nay về ảnh nude là Trần Huy Hoan. Anh có trên 30 năm cầm máy để thể hiện và tôn vinh vẻ đẹp thân thể con người. Anh cho biết: "Ảnh nude rất khó sáng tác và cả thưởng thức, đòi hỏi người chụp, người được chụp và người xem có một kiến thức thẩm mỹ cao mới có thể cảm nhận được". Đồng quan điểm với Huy Hoan, nhiếp ảnh gia Phạm Hoài Nam cũng có chung nhận xét: "Ảnh khỏa thân đẹp hay không tùy thuộc vào văn hóa nền của từng người khi cảm nhận. Theo tôi, ảnh khỏa thân đẹp đòi hỏi phải có bố cục đẹp. Điều này liên quan chặt chẽ đến hội họa".

Để tạo được một bức ảnh vừa có giá trị nghệ thuật vừa được xã hội chấp nhận, các nhiếp ảnh gia Việt Nam phải "nếm trải" nhiều khó khăn. Đầu tiên là cần "chiêu dụ" được người mẫu. Việc này không hề đơn giản. Anh Huy Hoan nhớ lại: "Bao nhiêu năm trong nghề, tôi khổ nhất là đoạn tìm người mẫu. Vì chúng ta không có đội ngũ người mẫu ảnh khỏa thân chuyên nghiệp nên tôi phải chạy khắp nơi. Ngày xưa, tiền cát-sê đôi khi trả bằng chiếc quần jeans, cái xe đạp. Tôi may mắn được nhiều người tin tưởng vì chụp khỏa thân là trao cả cuộc sống gia đình và tương lai cho tôi".

Hải Đông, tay máy chụp ảnh thời trang, cũng góp ý: "Tôi không chụp khỏa thân, chỉ chụp bán khỏa thân thôi mà cũng trầy trật với việc tìm người mẫu. Do không chuyên nên khi chụp, người mẫu không lột tả hết ý đồ của người cầm máy. Vì vậy rất khó để có được bức ảnh khỏa thân đẹp như mong muốn".

Ranh giới giữa ảnh nude nghệ thuật và ảnh khỏa thân gợi dục cực mỏng manh. Giới chụp ảnh nude sợ nhất là bị quy chụp tội "truyền bá văn hóa đồi trụy". Nhiếp ảnh gia Dương Minh Long tự sự: "Khi chụp ảnh nude, chúng tôi như những tên trộm nhưng khi có tác phẩm rồi thì được mời tham dự triển lãm. Tuy nhiên ảnh khỏa thân cũng chỉ treo được vài tấm trong số vài chục bức ảnh tại triển lãm, chứ không thể có một triển lãm riêng". Anh Huy Hoan kể thêm: "Năm 1992, tôi tổ chức triển lãm trong đó treo bốn bức khỏa thân, được vài hôm thì bị buộc gỡ xuống".

Và nguy cơ "tuyệt chủng"

Dù muốn hay không, thích hay không thích, ảnh khỏa thân vẫn tồn tại như một thực thể không thể thiếu trong đời sống văn hóa của cộng đồng. Điều đáng quan tâm là hiện nay các cơ quan quản lý văn hóa chưa có văn bản hay bộ luật quy định cụ thể như thế nào là ảnh khỏa thân gợi dục, thế nào là bức ảnh khỏa thân nghệ thuật. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hồng Nga, có hơn 20 năm cầm máy và cũng đã chụp nhiều ảnh khỏa thân cho biết: "Thực tế là quy chế, luật về chụp ảnh nude thì không thấy cơ quan quản lý nào đề cập đến. Hiện nay ở Việt Nam do định kiến, do quan niệm nên khó có thể chụp khỏa thân theo ý muốn. Khi chụp, chúng tôi phải làm thế nào không thấy mặt người mẫu, mà một bức ảnh khỏa thân đẹp rất cần sự biểu cảm của gương mặt, ánh mắt, bờ môi"...

Nếu sáng tác thực sự mà bị quy tội "truyền bá văn hóa đồi trụy", mất an toàn, cứ phải lén lút trao tay để tự xem và tự phê bình như hiện nay thì làm sao nghệ thuật ảnh khỏa thân vươn được đến tầm thế giới? Nhiếp ảnh gia Huy Hoan đưa ý kiến: "Nhà nước nên có định hướng cho nghệ thuật ảnh khỏa thân. Chứ cứ thế này, một thời gian ngắn nữa thôi, thế hệ sau sẽ chẳng biết khái niệm thế nào là ảnh khỏa thân nghệ thuật, nói chi đến chuyện lao vào sáng tác".

Để có thể theo đuổi cuộc chơi nghệ thuật này, nhiếp ảnh gia phải hy sinh nhiều thứ. Anh Huy Hoan nhớ lại: "Gia đình từng gãy đổ vì đam mê chụp ảnh khỏa thân của tôi. Cho dù có thương, có hiểu, có cảm thông với chồng nhưng mấy bà vợ chịu được cảnh chồng mình trong phòng tối thì thà thì thụp với cô người mẫu không mảnh vải che thân?... Chụp ảnh khỏa thân chỉ để "thỏa chí tang bồng" chứ có ai sống được bằng nghề này đâu?".

Trên thực tế có những bức ảnh lịch chụp người mẫu với đủ tư thế kiểu dáng rất hở hang, khêu gợi, dù không khỏa thân nhưng cực kỳ phản cảm. Ấy vậy mà những bộ lịch đó vẫn được các cấp quản lý văn hóa ký giấy phép xuất bản, bán đầy khắp mọi nẻo đường mỗi khi xuân về. Trong khi đó, ảnh khỏa thân nghệ thuật vẫn chỉ ngậm ngùi sau khung cửa hẹp.

Theo Đỗ Tuấn

Thanh Niên