Cảnh tượng đổ nát của ngôi chùa cổ gần 700 năm tuổi ở ngoại thành Hà Nội

Chùa Tre có tên chữ là Diễn Phúc tự. Căn cứ vào tấm bia đá trước tiền đường, chùa Tre được dựng vào đời Khai Thái thứ 5, ngày mồng 7 tháng Giêng năm Mậu Thìn (1328), tức đời vua Trần Minh Tông.

Nội dung tấm bia có đoạn ghi: "Viện Diễn Phúc - lộ Quốc Oai - Hương Già, xóm Quế để kính tặng thường trụ Tam bảo...". Chùa Tre đến nay có niên đại gần 700 năm. Trước đây, chùa Tre còn là một tu viện Phật giáo lớn trong vùng.

Tấm bia đá trong chùa mang một số nét hoa văn tiêu biểu thời Trần như: Thân rồng to, uốn lượn hình sin, với cặp sừng và hoa văn thủy ba (sóng nước) ở trán bia. Hai bên hồi còn có đôi sấu đá trong tư thế nửa đứng nửa ngồi, cổ đeo lục lạc, nét chạm thô phác. Đây là linh vật phổ biến thời Lý - Trần.

Chùa Tre có cổng tam quan khá lớn. Giữa cổng, bên ngoài có đề 3 chữ Hán: "Diễn Phúc tự", còn 4 chữ Hán hàng dưới là: "Từ Quang Phổ Chiếu". Bên trái Tam quan là cây bồ đề cổ thụ.

Chùa Tre quay về phía tây, hướng ra sông Nhuệ. Nhà tiền đường chạy dài 5 gian, hai bên hồi bít đốc, chính giữa bờ nóc có một quả cầu lửa. Bên trái có một số mộ tháp của các sư trụ trì. Trước sân chùa có tượng Quan Thế Âm Bồ tát thế đứng và một cây hương đá có niên đại thế kỷ XVIII.

Căn cứ vào các mảng gạch nung, trang trí hình rồng yên ngựa, hoa cúc, người cưỡi ngựa... bên hồi tiền đường mang phong cách nghệ thuật thời Mạc, có thể khẳng định chùa từng được trùng tu vào thời nhà Mạc. 

Trong thượng điện chùa Tre hiện còn nhiều bức tượng cổ rất đẹp, tiêu biểu là tượng Quan Âm Nam Hải có 18 tay, cao 2m, ngồi kiết già trên bệ sen. Dưới bệ sen là 4 đầu rồng quay về bốn góc, phần thân sơn vàng, phần bệ sen và đầu rồng sơn hồng.

Hiện tại, chùa Tre đã bắt đầu xuống cấp, mái ngói xô lệch và thủng nhiều chỗ. Sân chùa cỏ mọc um tùm, tường vôi nhiều chỗ bong tróc. Cột kèo mối mọt, ẩm mốc.

Đến nay chùa Tre chưa được công nhận là di tích, cho dù đây là ngôi chùa cổ tồn tại từ thời nhà Trần. Việc xếp hạng di tích sẽ là cơ sở quan trọng để trùng tu ngôi chùa cổ này.

"Nhà tôi gần ngôi chùa, tôi lớn lên bên cạnh ngôi chùa này. Nhiều năm trở lại đây ngôi chùa xuống cấp trông thấy, bản thân tôi và những người dân trong thôn cũng mong muốn chính quyền địa phương nhanh chóng tu sửa, tôn tạo lại ngôi chùa cổ này. Nếu không làm nhanh, sang mùa hè, mùa mưa bão đến thì không biết ngôi chùa có trụ nổi không", một người dân thôn Đại Nghiệp bày tỏ.

Theo ông Nguyễn Xuân Thành, Trưởng thôn Đại Nghiệp (xã Tân Dân) cho biết, vài năm trở lại đây ngôi chùa đã có những dấu hiệu xuống cấp. Chính quyền địa phương cũng đã lên phương án để tiến hành tôn tạo ngôi chùa cổ này.

Dựa trên tiêu chí tôn tạo, cải tạo nhưng vẫn giữ lại toàn bộ hình hài cổ xưa của ngôi chùa, "chúng tôi có thể sẽ nâng nền, hỏng chỗ nào sửa chữa, thay thế chỗ đó chứ không san phẳng rồi xây lại ngôi chùa mới", ông Thành nói.

Theo ông Thành, hiện tại đã có một số đơn vị, nhà hảo tâm sẵn sàng cung tiến tiền để địa phương sửa chữa, nâng cấp ngôi chùa Tre. Tuy nhiên, cho đến nay việc lập kế hoạch để đại tu ngôi chùa giữa sư trụ trì và chính quyền địa phương chưa được đồng nhất.