Dân sinh
FicaCắm biển báo, lắp camera để bảo vệ loài cá quý hiếm
(Dân trí) - Trước nguy cơ bị tận diệt, nhiều địa phương đã xây dựng các biện pháp để bảo vệ loài cá mát quý hiếm, trong đó đáng chú ý là lắp camera ngay tại các dòng suối.
Huyện Tương Dương, Nghệ An nằm sát biên giới Việt - Lào, nơi đây chủ yếu là đồng bào dân tộc Thái, Khơ Mú... sinh sống. Trong đó nhiều xã có hệ thống khe, suối dài hàng chục km, với nhiều loài cá như: Cá mát, cá lệch, cá lăng… có giá trị lớn.
Tuy nhiên, do tình trạng đánh bắt quá mức, cùng việc sử dụng các loại kích điện khiến các loài cá dần bị cạn kiệt, có nguy cơ biến mất khỏi các dòng suối.
Cá mát chỉ sinh sống tại các khe suối.
Năm 2020, xã Tam Quang, huyện Tương Dương đã ban hành quy chế về việc quản lý, khai thác, bảo vệ và phát triển nguồn lợi trên địa bàn. Đồng thời thiết lập các biện pháp bảo vệ ở khu vực khe suối tại bản Tùng Hương và Tân Hương.
Theo bà Kha Thị Hiền, Chủ tịch UBND xã Tam Quang, nguồn lợi thủy sản thuộc về toàn dân nhưng phải tuân thủ theo quy ước, hương ước của bản, quy định của UBND xã về khai thác, đánh bắt thủy sản, những trường hợp đánh bắt trái với quy ước như: Dùng kích điện, thuốc nổ, sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật và tịch thu dụng cụ.
Loài cá mát thường có kích thước nhỏ, con lớn nhất cũng chỉ nặng từ 500 - 800g.
Bên cạnh đó, nếu tiến hành các hoạt động trái phép để bắt cá trong khu vực cấm sẽ bị xử phạt từ 700.000 - 1.000.000 đồng lần 1, lần 2 sẽ bị xử phạt 2.000.000 đồng. Ban quản lý các bản tổ chức giám sát, phát hiện, tố giác các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên địa bàn một cách hiệu quả.
Trước nguy cơ cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, cuối năm 2018, HĐND xã Tam Hợp, huyện Tương Dương đã thông qua Đề án bảo tồn nguồn lợi thủy sản trên địa bàn. Đề án quy định những phương tiện, ngư cụ được phép sử dụng khai thác thủy sản phải theo quy định. Nghiêm cấm khai thác thủy sản bằng hóa chất độc hại, chất nổ, xung điện và các phương tiện có tính hủy diệt khác.
Cá mát sống theo đàn theo dòng nước suối trong, ăn các loại côn trùng trên mặt nước, rong rêu bám vào đá hoặc giun đỏ...
Người ngoài địa phương vào đánh bắt cá tại xã Tam Hợp sẽ bị trục xuất ra khỏi địa bàn. Những trường hợp đánh bắt thủy sản trái với quy định như: Dùng kích điện, thuốc nổ sẽ bị tịch thu và xử phạt hành chính. Ngoài ra, các bản thành lập khu vực bảo vệ nguồn lợi thủy sản theo từng khúc suối cụ thể. Tất cả các khu vực trên đều được cắm biển báo cho người dân được biết.
Theo ông Lương Phi Thanh, Chủ tịch UBND Tam Hợp, trước đây ngoài việc người dân trong xã khai thác quá mức làm cho nguồn cá cạn kiệt thì người ngoài địa phương cũng tràn vào địa bàn để bắt cá. Nhiều đêm đèn soi bắt cá nhiều như đom đóm, phương tiện đánh bắt đủ loại, lưới chài, bắt tay, thậm chí xung điện. Lúc đầu thực hiện đề án, nhận thức của nhiều người vẫn còn hạn chế. Sau khi tuyên truyền, người dân dần thay đổi, ý thức bảo vệ cá mát ngày càng cao và lan tỏa trong cộng đồng.
Trước nguy cơ bị tận diệt, các địa phương đã xây dựng các biện pháp để bảo vệ loài cá mát.
Sau hơn 3 năm thực hiện đề án, hiện nay, người dân trên địa bàn đã tự giám sát và ngăn chặn những người ở địa phương khác đến đánh bắt cá. Đàn cá ngày một sinh sôi nảy nở hơn.
Dọc suối, các đoạn có biển cấm đánh bắt, cá phát triển nhanh, mỗi m2 mặt nước ước khoảng trên 40 - 50 con. Không những cá mát mà các loại cá lăng, cá lệch... cũng hồi sinh, chiếm lĩnh nhiều hang, ngách đá dọc bờ suối. Ngoài các quy định nghiêm ngặt để bảo vệ cá mát, xã Tam Hợp cũng đã lắp đặt camera trên một số đoạn khe suối để theo dõi, giám sát thường xuyên.
Khi những đàn cá mát dần hồi sinh mạnh mẽ, chính quyền xã Tam Hợp dự tính sẽ xây dựng thành điểm du lịch sinh thái tại vị trí hợp lưu của hai con suối Chà Lạp và suối Cặt. Đây sẽ là một địa điểm dừng chân lý tưởng cho du khách để nghỉ ngơi, xem cá mát tung tăng dưới suối mỗi khi có dịp đi qua mảnh đất này.
Chính quyền địa phương lắp camera ngay tại các dòng suối để giám sát bảo vệ đàn cá mát.
Trao đổi với PV, ông Lô Khăm Kha, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Tương Dương cho biết, cá mát là một giống quý đặc sản trên địa bàn huyện. Trước đây loài cá này có nhiều nhưng việc đánh bắt tràn lan dần bị mai một.
Để bảo tồn nguồn lợi thủy sản, các xã đã tổ chức họp dân để khoanh từng khúc sông, khe suối để cấm không đánh bắt các loại cá, nhất là cá mát. Cụ thể như xã Tam Hợp, hiện nay cá phát triển nhiều, hệ thống camera giám sát được triển khai rất hiệu quả. Từ xã Tam Hợp, các địa phương khác đã nhân rộng mô hình này ra như: Xã Tam Quang, Yên Thắng, Tam Đình, Tam Thái, Nga My, Yên Hòa…
Bảo tồn cá mát, gắn với phát triển du lịch cộng đồng ở xã Tam Quang, huyện Tương Dương.
Đây là một trong những hình thức cộng đồng quản lý, là phương thức quản lý nguồn lợi thủy sản rất tốt, gắn vào du lịch sinh thái. Du khách đến các điểm ở Tam Quang, Khe Kiền và Tam Hợp rất thích thú.
"Khi đàn cá mát phát triển lên, các ngày lễ, Ban quản lý các thôn bản được phép đánh bắt để chia lợi ích cho người dân, gắn với khai thác và quản lý. Hiện nay, cơ bản các xã đã có kế hoạch nhân rộng để bảo tồn giống cá quý hiếm này và được người dân đồng tình, hưởng ứng", ông Kha cho biết thêm.
Sách đỏ Việt Nam năm 2007 đã liệt loài cá mát ở mức sẽ nguy cấp (VU) cần được bảo vệ ngay. Cá mát cũng là một trong 6 loài thủy sản cần được bảo tồn, phát triển theo Quyết định 5529/QĐ-UBND năm 2013 của UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt Đề án khung nhiệm vụ bảo tồn nguồn gen cấp tỉnh Nghệ An thực hiện từ năm 2014 - 2020. Mặt khác, loài cá này vẫn chưa thể nhân nuôi, mới chỉ bảo vệ bằng cách cấm đánh bắt ở các khu vực nhất định, nên hiệu quả bảo tồn loài cá này cũng chưa cao.
