Người “vẽ” những nẻo đường hướng thiện

Nhưng khi cổng mở, hiện ra trước mắt chúng tôi lại là một vùng hoàn toàn “dân sự”, gợi nhớ đến những khu du lịch, nghỉ dưỡng, có biệt thự giữa hồ, bên sườn núi, cầu uốn cong, tượng đài, cây cảnh, còn đường sá đi lại đều rộng rãi, phẳng phiu rợp bóng cây.

Giám thị, Đại tá Nguyễn Viết Hoàn dáng người to cao, da đỏ au, mái tóc đen đã điểm một số sợi bạc rẽ đường ngôi, nom rất phong độ so với cái tuổi 57, thân tình trao đổi nhiều chuyện với các nhà văn. Đến khi cùng cả đoàn ra sân chụp ảnh kỷ niệm, tôi mới biết ông đi lại khá khó khăn, có phần lệch người. Cách đây hơn 30 năm, khi ông còn là chiến sĩ của P64, C12 (Bộ Công an), đang làm nhiệm vụ trong đêm ở biên giới phía Bắc, bị tai nạn xe đổ xuống vực. Ông phải mổ đi mổ lại vùng đầu, xương chậu và chân trái, nằm điều trị gần 3 năm trời. Nhờ nghị lực kiên trì tập luyện cộng với chút may mắn, giúp ông thoát khỏi "lưỡi hái tử thần", giám định thương binh nặng, mất hơn 60% sức khỏe. Sau lần ấy, ông thôi đời lính chiến, chống nạng đi học tại Trường Hậu cần Công an nhân dân, năm 1988 tốt nghiệp, được điều về Công an Nghệ An và năm 1992 công tác tại Trại giam số 6 với chức danh kế toán trưởng. Từ đó trên mặt trận mới, ngẫu nhiên đưa ông từ người sĩ quan hậu cần trở thành một giám thị từng trải (5 năm phó giám thị, 15 năm giám thị), gặt hái được rất nhiều thành công.

Trại có 4 phân trại nằm trên một vùng rộng lớn thưa thớt dân cư, chúng tôi được tạo điều kiện đến thăm nơi giam phạm nhân, nơi sản xuất, nhà bếp, trạm xá, ở đâu cũng thấy toát lên sự kỷ cương, nền nếp. Được biết, từ nhiều năm nay ở đây không có phạm nhân trốn trại, không có nạn “đại bàng”, “đầu gấu”. Trong số hơn 4.000 phạm nhân ở đây, có quá nửa liên quan đến án ma túy, vậy mà nhiều năm nay không có trường hợp nào tuồn ma túy vào trại. Một con số đáng chú ý: Trong 5 năm gần đây, tỷ lệ phạm nhân ý thức kỷ luật kém ở các trại khác thường là 7-8%, còn ở đây, năm 2014, phạm nhân xếp loại yếu, kém có 3,6% và bình quân 5 năm qua chỉ 4,9-5%.

Đến thăm các buồng giam, chúng tôi thấy tường đều được sơn mới, nền lát gạch men, vệ sinh tự hoại, có bồn hoa cây cảnh. Ngoài sân, có dãy nhà vòm bằng mái tôn uốn cong với những dãy bàn ghế được ghép bằng gạch men trắng trang nhã, thông thoáng để cho phạm nhân ăn cơm, uống nước, chơi cờ, chơi đàn giải trí vào những ngày nghỉ, giờ nghỉ. Dẫn đoàn là Thượng tá Võ Thành Vinh, phó giám thị phụ trách giáo dục, anh cho biết: Ở đây có các hoạt động văn hóa văn nghệ do chính các phạm nhân tham gia. Hàng trăm buổi biểu diễn văn nghệ mỗi năm do đội văn nghệ “Tiếng hát tình đời” của phạm nhân lập ra. Ngoài giờ làm việc, ngày nghỉ, ngày lễ, trại tổ chức cho phạm nhân vui chơi thể thao, giao lưu giữa các đội, phân trại như: Bóng đá, bóng chuyền, bóng bàn, cầu lông. Mỗi buồng giam đều có ti vi và hai số Báo Nhân Dân; Pháp luật, có thư viện ở các phân trại để phạm nhân đọc với hơn 2.000 đầu sách. Từ năm 2001 đến nay, trại đã tổ chức giáo dục cá biệt cho 28.000 lượt phạm nhân, dạy các nghề mới cho 15.000 lượt phạm nhân, tạo điều kiện thuận lợi cho họ khi chấp hành xong án phạt tù trở về có việc làm, hòa nhập cộng đồng và tránh tái phạm. Có một số phạm nhân chưa biết chữ, trại đã phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Thanh Chương tổ chức xóa mù chữ thành công cho hàng trăm người. Về vật chất, ngoài việc bảo đảm chế độ do Nhà nước quy định, trại còn cấp thêm 3-9kg gạo mỗi tháng cho phạm nhân lao động vất vả, chi ăn thêm 1.000-5.000 đồng/ngày cho bệnh nhân đi viện. Từ năm 2001 đến nay, tổng số tiền chi ăn thêm cho phạm nhân là hơn 2,3 tỷ đồng…

Trong 2 ngày thực tế ở trại, gặp nhiều cán bộ, chiến sĩ và một số phạm nhân, chúng tôi càng thấy vai trò nổi bật của người giám thị. Ông để lại dấu ấn đậm nét cả trong xây dựng cơ sở vật chất cũng như xây dựng nền nếp kỷ cương của đơn vị. Ở ông không lợi dụng chức quyền, không gia trưởng, độc đoán, thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung công khai dân chủ, minh bạch trong mọi công việc và luôn làm đúng tinh thần, trách nhiệm của người lãnh đạo. Khi ông đi kiểm tra là phải “tai nghe, mắt thấy, tay rờ” như việc ông đến từng nhà vệ sinh, buồng giam, buồng kỷ luật; nếm từng nồi canh xem mặn nhạt, từng nồi cơm xem sống, chín. Những nơi xuất hiện “điểm nóng", "bức xúc” nảy sinh đơn thư khiếu kiện là nơi đó có giám thị đến ngồi hàng giờ để nghe và giải thích kịp thời, thấu tình đạt lý cho đến khi phạm nhân phải "tâm phục khẩu phục". Vào dịp Tết Nguyên đán hằng năm, ông còn đi đầu trong phong trào trích một phần lương của mình và động viên toàn thể cán bộ, chiến sĩ cũng như phạm nhân có điều kiện để đóng góp vào quỹ "Tấm lòng vàng", "Lá lành đùm lá rách" mua quà tặng những phạm nhân không có gia đình đến thăm trong năm; những phạm nhân có hoàn cảnh khó khăn… Việc làm tưởng chừng rất nhỏ trong cuộc sống hằng ngày của ông như việc tham gia các hoạt động thể dục thể thao, rèn luyện thân thể, không kể nắng mưa, bệnh tật, tuổi tác; tự tay nhặt các vỏ kẹo, mẩu thuốc rơi vãi bỏ vào thùng rác, tắt những bóng điện không cần thiết… đã làm cho mọi người phải tự giác học tập và nâng cao nhận thức của mình. Lao động là biện pháp hữu hiệu nhất để cải tạo phạm nhân, song lao động đó phải gây được hứng khởi, tránh nhàm chán cho họ. Điều này ông thấu hiểu bằng việc làm cụ thể là thường xuyên đi liên hệ nhiều nơi để có thêm nghề mới, cụ thể như: Khâu bóng, đan lát, làm lông mi giả, may mặc, sửa chữa các loại phương tiện ô tô, xe gắn máy… Mới đây, trại có thêm hai công trình xây dựng đậm nét văn hóa mỹ thuật, đó là tượng đài và sa bàn đều do phạm nhân tình nguyện thực hiện.

Phạm nhân Nguyễn Phi Hải từng tốt nghiệp Khoa Điêu khắc Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội, ngày ấy Hải vừa ra trường, trong một lần tranh cãi với bạn, không kiềm chế được bản thân, Hải đã dùng mũ cối đánh vào đầu bạn, không may người bạn có tiền sử về bệnh thần kinh nên dẫn đến tử vong. Quá trình chấp hành án, Nguyễn Phi Hải rất ăn năn hối lỗi, đã dùng “hoa tay” của mình để tạ tội. Ở phòng truyền thống có một sa bàn khá lớn trong khung kính đặt ở chính giữa, hình ảnh thu nhỏ của hơn 400ha cơ ngơi của trại. Một phạm nhân vốn là kiến trúc sư, sau khi mãn hạn tù, đã tình nguyện ở lại thêm một thời gian miệt mài làm việc để có món quà thể hiện lòng biết ơn của mình với cán bộ, chiến sĩ đơn vị.

Chúng tôi còn được nghe kể về sự “đắc nhân tâm” của người giám thị thương binh này, đặc biệt là với những kẻ mắc trọng tội, khó cải huấn. Chẳng hạn như trường hợp Nguyễn Văn Minh, tức Minh Te, sinh năm 1970, phạm các tội giết người, cướp của, án phạt 30 năm tù giam. Liên tiếp chống đối ở 6 trại giam khác nhau, khi về đây, Minh Te được ông gặp gỡ, khuyên nhủ, đưa dần vào nền nếp, kỷ cương, kết quả là Minh đã 2 lần được giảm án. Hôm nghe đọc quyết định, Minh đã vui mừng thốt lên: “Đó là điều tôi không hề nghĩ tới!”. Trong thư của phạm nhân Minh gửi trại đề ngày 4-9-2014, có đoạn viết: “… Ngày trước, đến đâu tôi cũng bị thành kiến và phân biệt khiến tôi vi phạm nội quy hết trại này đến trại khác. Kể từ 31-8-2009, tôi ra Trại giam số 6, ở đây tôi đã được hội đồng cán bộ gặp gỡ, chỉ bảo, động viên cho tôi thấy con đường chấp hành cải tạo. Ông giám thị đã quan tâm, chỉ bảo những lúc tư tưởng tôi chưa ổn định. Tôi ốm bệnh, ông xuống thăm, ngày lễ, Tết ông cũng có quà. Tôi được sống trọn vẹn đúng nghĩa của hai chữ "con người". Vì vậy, thời gian qua tôi đã cố gắng chấp hành tốt nội quy, cứ đến ngày Quốc khánh lại sung sướng có tên trong số phạm nhân được giảm án. Năm 2012 giảm án 6 tháng, năm 2013 giảm án 15 tháng, năm 2014 giảm án 20 tháng”. Phạm Hùng Dũng, sinh năm 1960, tội giết người, án 30 năm, viết: “Tôi cũng từng đi nhiều trại, nhưng chưa thấy trại nào được như Trại 6, quá trong sạch và lành mạnh dành cho những người muốn hoàn lương, mau chóng trở về xã hội làm người lương thiện. Có được như vậy là nhờ tập thể cán bộ trại, cụ thể là ông giám thị …”. Với Giám thị Nguyễn Viết Hoàn, lòng tốt không chỉ riêng hành động, mà còn là thái độ, biểu cảm, cái nhìn, giọng nói, sự kiên trì nhẫn nại, tạo điều kiện cho mọi người khi tiếp xúc cảm thấy dễ gần, để trút hết những tâm sự, những ẩn ức, nỗi niềm sâu kín tưởng chừng không bao giờ được nói ra… Tất cả những điều đó làm cho người tiếp xúc với ông được ấm lòng, tin tưởng.

Những năm qua, Giám thị, Đại tá Nguyễn Viết Hoàn luôn nhận được tín nhiệm cao của cán bộ, chiến sĩ, 10 năm liền là chiến sĩ thi đua cấp cơ sở, 2 năm chiến sĩ thi đua toàn lực lượng, được Chủ tịch nước tặng Huân chương Chiến công hạng nhì, hạng ba và Huân chương Bảo vệ Tổ quốc. Ông thực sự là đầu tàu gương mẫu, đã dẫn dắt cán bộ, chiến sĩ Trại giam số 6 đạt được nhiều thành tích nổi bật: 15 năm liền đạt danh hiệu Đơn vị Quyết thắng; Đảng bộ trong sạch vững mạnh tiêu biểu.

Theo Phạm Quang Đẩu

Quân Đội Nhân Dân