Món ngon thời xa vắng

...Chẳng biết tự bao giờ chúng tôi đã quen với cụm từ “phở ngó” bởi đồng lương cha mẹ eo hẹp, nhà nào cũng con đàn cháu đống nên tiếng là ở Thủ đô nhưng ngoài dịp lễ tết, phải tới khi ốm đau chê cơm chán cháo may ra lũ học trò nhất quỷ nhì ma chúng tôi mới được ăn "phở thật" ngon không gì sánh nổi.

Ngày ấy món ngon nào cũng chất thật sự: nước dùng chỉ có ninh xương, không mì chính, thịt bò nuôi thả rông thật, gà chạy bộ thật, các loại rau và gia vị ăn vô tư vì không phải canh cánh trong lòng nỗi lo thuốc trừ sâu…

Sức cuốn hút của những: cháo gà xe đẩy, phở gánh, thúng xôi khuya, mẹt cốm phủ lá sen xanh mướt cài bó rơm phảng phất hương nếp mới… thật diệu kỳ với tuổi thơ tôi dù xuân thu nhị kỳ chỉ đôi lần được nếm thử.

Với những món ăn khuya bình dân hơn thì qua bao năm xa nhà sống ở trời Tây mà những tiếng rao đêm đầy quyến rũ ngày nào: "Ai lạc ranggg nóng giòn…", "tào phớ ơ ơ ơ”, “bánh giầy bánh giò o o o…” luôn như vẫn phảng phất đâu đây...

Thời hòa bình sung sướng qua nhanh, học lớp 4 tôi đã phải hòa mình vào dóng người đi sơ tán về nông thôn. Tuổi thơ vô tư chẳng sợ gì đạn bom, lũ học trò chuyên nghịch dại chỉ chăm chăm tìm cách lấp đầy bụng đói kinh niên bằng những sản vật nghèo của các làng quê Bắc bộ. Chủ lực là ngô, khoai, sắn, dong giềng luộc, nướng đều ngon nhưng khi được làm thành bánh bán ngoài chợ chỉ với giá vài xu cũng không khác gì sơn hào hải vị...

Năm thì mười họa tiết kiệm được một hai hào tiền chợ, tôi tự thưởng cho mình bát xôi trắng rưới nước thịt kho tàu bán đầu con phố nhỏ Lê Quý Đôn trong đê. Của hiếm nên phải ăn thật chậm mới cảm được hết sự sung sướng từ loại quà bình dị thơm ngon và quý nhất là “chắc dạ” đến tận trưa này.

Suốt 5 năm xa nhà theo học đại học Kiến trúc tại Xuân Hòa, món ăn độn được nhà bếp chế biến thành bánh bột luộc “nắp hầm” (vì hình dáng tựa như cái nắp hầm cá nhân tránh bom đạn) với cánh sinh viên ăn thùng uống vại chúng tôi vẫn… ui chao ngon.

Mùa đông học bài trong đêm mưa rét, mấy cái bụng thiếu chất réo òng ọc mà được dằn bằng đĩa sắn luộc dù củ chỉ bé bằng ngón chân cái bán trước cửa hàng bách hóa, hay mùa hè nóng bỏng được cốc nước chè xanh khuấy thêm nửa thìa đường đỏ đã là… dạ tiệc!

Hai năm thực tập ở Xuân Mai, món ăn điển hình miền trung du là bobo không xát vỏ, ăn vào rồi uống nước sẽ nở ra… chẳng ngon lành gì nhưng được cái no bụng. Để cải thiện cuối tuần cánh sinh viên chúng tôi rủ nhau đi bắt cua, nhặt ốc hay đổi bobo lấy tép chứ làm chi có được ký ức về những món ngon nhớ lâu hay cầu kỳ thưởng thức phở theo đúng truyền thống như mô tả trong sách của các cụ Vũ Bằng, Nguyễn Tuân...

Sau này khi đã trở thành kiến trúc sư, đi làm gần chục năm ở Hà Nội mà bữa sáng thi thoảng tôi mới dám hạ quyết tâm sà vào hàng bánh chưng rán bán vỉa hè. Vừa hít hà hương thơm tôi vừa cố ăn dè sẻn nhất để tận hưởng vị thơm ngon của chiếc bánh chưng bé bằng bàn tay “chạy qua hàng mỡ” xèo xèo trong chiếc mâm nhôm kê trên trên bếp than tổ ong hồng rực…

Sang hơn là đôi lúc được anh bạn đồng niên (giờ vẫn chưa lấy vợ) hứng lên rủ vào hàng cháo bầu dục nóng hổi, thơm phức mùi tía tô, cải cúc trong con ngõ Nguyễn Trung Nghĩa, ăn đến đâu biết đến đấy, thấy tan biến cả cái lạnh đêm đông Hà Nội…

Tháng 9 cuối Thu 2017 này, mỗi dịp thết đãi bạn bè hoặc gặp gỡ giao lưu với đồng hương đồng khói tại thành phố Ostrava (CH Czech) nơi gia đình tôi đang sinh sống, lại được tự tay chế biến để cùng thưởng thức mỗi miếng ngon hôm nay, lòng tôi lại gợn lên những đợt sóng xao động hoài niệm về cái thời xa vắng ấy…

Cũng một ngày Thu năm xưa, chàng sinh viên là tôi đi học xa nhà ở Phú Lương thường đốt đuốc đi thật sớm, về thật muộn, được bạn nữ quản ca người Tày da trắng nõn, má đỏ au giúi cho một gói cốm tươi nhà mới giã… Trời rất lạnh mà lòng tôi ấm áp lạ lùng…

Bài và ảnh: Tran Jan (từ Ostrava, CH Czech)