FicaLàng cổ bên sông Ô Lâu có giếng Tiên Nữ, quê hương 2 bà vợ vua Minh Mạng
(Dân trí) - Vân Trình là một làng quê có lịch sử lâu đời ở xứ Thuận Hóa, mang đậm dấu ấn một thời di dân, mở mang bờ cõi đất nước về phương Nam.
Quê hương 2 bà vợ vua Minh Mạng bên dòng Ô Lâu
Làng Vân Trình, xã Phong Bình, thị xã Phong Điền, thành phố Huế nằm bên bờ Ô Lâu. Con sông huyền sử, nơi đã chứng kiến Huyền Trân Công chúa bái biệt nước non để vào làm dâu Chiêm Thành cách đây gần 720 năm, góp phần lập nên xứ Thuận Hóa - Phú Xuân thuở nào.
Theo tài liệu, gia phả của các dòng họ lớn trong làng, Vân Trình (hay làng Vân Lô, làng Triền, làng Rào) được thành lập vào khoảng cuối thế kỷ XV.
Với người dân làng Vân Trình, nhất là chị em phụ nữ, giếng Tiên Nữ là một công trình có nhiều ý nghĩa và họ luôn trân trọng, gìn giữ (Ảnh: Vi Thảo).
Một số nhà nghiên cứu cho rằng, cư dân nơi đây có nguồn gốc từ các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, theo chân chúa Nguyễn Hoàng vào vùng sông nước này khai khẩn, lập làng, đặt tên là Vân Lô.
Năm 1835, vua Minh Mạng cho thành lập huyện Phong Điền, làng Vân Lô đổi tên thành Vân Trình và cái tên ấy tồn tại cho đến ngày nay.
Như bao làng quê nổi tiếng khác nằm dọc sông Ô Lâu, như Phước Tích, Mỹ Xuyên, Phò Trạch, Hội Kỳ,… Vân Trình cũng được con sông này bao bọc, hằng năm bồi đắp phù sa để tạo nên một vùng đất màu mỡ, trù phú.
Nếu như Phước Tích nổi danh làng cổ có những ngôi nhà rường tuổi đời trên 100 năm cùng nghề gốm lâu đời, Mỹ Xuyên với nghề mộc, chạm khắc mỹ nghệ nức tiếng hay nệm bàng Phò Trạch được xuất đi nhiều nơi,… Vân Trình cũng có nghề đan lưới truyền thống gắn liền với cư dân từ thời khai ấp, lập làng.
Bên cạnh đó, ngôi làng cổ nằm ở đoạn sông Ô Lâu chuyển hướng này còn sở hữu giếng Tiên Nữ khá nổi tiếng, hàng năm thu hút nhiều người dân, du khách từ khắp nơi đến tham quan. Từ mạch nguồn nước giếng này, Vân Trình còn được biết đến là vùng đất sinh ra nhiều người con gái xinh đẹp, giỏi giang.
Theo những bậc cao niên trong làng, giếng Tiên Nữ nằm trên khu vực Cồn Hóp, gần khu ruộng cùng tên. Giếng này đã có từ xa xưa, trước đây người dân hay lấy nước để sinh hoạt, tắm mát sau những buổi làm đồng mệt mỏi.
Ngày nay, người dân Vân Trình vẫn truyền tai nhau về sự tích các nàng tiên nữ khi hạ phàm đã đến khu vực giếng này để vui chơi. Từ đó, người dân tin rằng, nước giếng Tiên Nữ càng sâu và trong thì con gái làng Vân Trình càng xinh đẹp, bà con làm ăn khấm khá, ruộng vườn tươi tốt.
Ông Nguyễn Văn Hùng, Trưởng Ban điều hành làng văn hóa Vân Trình, cho biết, vùng đất bên sông Ô Lâu này đã từng có 2 người phụ nữ tài hoa được tiến cung làm vợ vua Minh Mạng là bà Lê Thị Ái và em gái Lê Thị Lộc. Ngoài ra, á hậu, người mẫu kiêm ca sĩ Lê Thị Hà Thu hiện nay cũng là người con gái có quê gốc tại Vân Trình.
Lăng Thiên hộ, nơi yên nghỉ của Cẩm y vệ Hiệu úy Lê Phước Tiến Thành và vợ, thân sinh 2 bà vợ vua Minh Mạng tại làng Vân Trình (Ảnh: Vi Thảo).
Theo các tài liệu lịch sử, bà Lê Thị Ái (1799-1863) và em gái Lê Thị Lộc (1809-1847) là con gái của ông Lê Phước Tiến Thành, người được phong Cẩm y vệ Hiệu úy dưới triều Nguyễn. Từ nhỏ, bà Ái được cha truyền dạy Hiếu Kinh và Nhị thập tứ hiếu (các luận thuyết kinh điển Nho giáo, tác phẩm văn học Trung Hoa về lòng hiếu thảo) bằng quốc âm.
Bà Ái vào hầu vua Minh Mạng từ năm 1813, khi ông còn là Thái tử. Năm 1820, bà hạ sinh con trai đầu lòng là hoàng tử Nguyễn Phúc Miên Trinh, tức Tuy Lý Vương, một tài năng thi ca nổi tiếng của triều Nguyễn. Ngoài ra, bà còn sinh cho nhà vua 4 người con khác.
Nhờ đức tính đoan trang, thông minh, hiền thục, trung hậu, bà được vua Minh Mạng tấn phong đến Lục giai Tiệp dư (cấp bậc thứ 6 trong phân cấp 9 bậc phi, tần ở hậu cung triều Nguyễn). Trong khi đó, bà Lê Thị Lộc cũng được tấn phong Thất giai Quý nhân (cấp bậc thứ 7 trong Cửu giai).
Ông Lê Phước Thăng (83 tuổi), hiện trông giữ nhà thờ và lăng Thiên hộ, nơi yên nghỉ của ông Lê Phước Tiến Thành và vợ là bà Nguyễn Thị Đồng, cho biết, trên địa bàn làng Vân Trình ngày nay còn nhiều công trình liên quan 2 bà vợ vua Minh Mạng, như chùa, đình làng, nền móng nhà Thánh, ruộng tam bảo.
Hằng năm, vào ngày hiệp kỵ của vợ chồng ông Thành, con cháu phủ Tuy Lý Vương và các phủ đệ khác liên quan 2 bà Ái, Lộc đều về Vân Trình tham dự, thắp hương tưởng nhớ tiền nhân.
Lưu giữ hồn quê trong thời kỳ mới
Theo ông Lê Tấn Phanh, Phó Chủ tịch UBND xã Phong Bình, huyện Phong Điền, thành phố Huế, làng Vân Trình hiện chia làm 3 thôn, gồm Đông Phú, Tây Phú Vân Trình và Trung Thạnh. Cả 3 thôn có trên 700 hộ, với khoảng 2.000 nhân khẩu, chủ yếu làm nông nghiệp và đan lưới.
Tuy chia thành các thôn khác nhau, nhưng người dân nơi đây vẫn đoàn kết, chung tay bảo vệ và gìn giữ, tôn tạo giếng Tiên Nữ sạch sẽ, khang trang. Ngoài ra, các công trình di tích, văn hóa quan trọng khác như khu di tích quốc gia lăng mộ danh nhân Trần Văn Kỷ, đình làng Vân Trình, lăng mộ tứ tộc Vân Trình…cũng được người dân nơi đây quan tâm bảo tồn, đóng góp xây dựng, tôn tạo.
Các thành viên câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau làng Vân Trình (Ảnh: Vi Thảo).
Tại làng Vân Trình ngày nay có câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau, với 40 thành viên đều là phụ nữ 30-75 tuổi, thường xuyên hoạt động, góp phần tô thắm nét đẹp của vùng đất giàu truyền thống văn hóa này.
Bà Nguyễn Thị Thái, Chủ nhiệm câu lạc bộ, cho biết, nhóm được thành lập từ năm 2019 và hoạt động trên nhiều lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, đặc biệt là trợ giúp nhau phát triển kinh tế. Mỗi năm, câu lạc bộ còn kêu gọi, trao hỗ trợ trên 100 suất quà đến trẻ em nghèo, người khuyết tật neo đơn, có hoàn cảnh khó khăn.
