Bí ẩn loài trà hoa vàng chữa bách bệnh quý hiếm ở Ninh Bình

Cây trà hoa vàng sinh triển và phát triển trong khu vực rừng quốc gia Cúc Phương thuộc huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Đây là loài cây dược liệu quý hiếm có giá trị cao về kinh tế.

Tiến sĩ Vũ Văn Tâm cho biết, trà hoa vàng có công dụng giúp điều trị mỡ máu, chữa ung thư, ổn định huyết áp, điều trị tiểu đường, chống oxi hoá và chống lão hoá hiệu quả. Sử dụng trà hàng ngày còn giúp có một tinh thần sảng khoái, ngủ sâu giấc và giảm căng thẳng mệt mỏi. Loại cây này được thu hoạch sử dụng cả lá, nụ và hoa. 

Cũng theo Tiến sĩ Tâm, do bị khai thác quá mức nên khả năng tái sinh trong tự nhiên của giống trà này rất thấp, nguy cơ có thể bị tuyệt chủng nếu không có biện pháp bảo vệ và gây trồng hợp lý. Xuất phát từ thực tiễn đó, năm 2016, UBND tỉnh Ninh Bình đã phê duyệt đề án “Bảo tồn và nhân giống trà hoa vàng Cúc Phương”.

Việc bảo tồn và nhân giống cây trà hoa vàng được triển khai tại xã Gia Lâm, huyện Nho Quan. Khi triển khai dự án, một hệ thống ao hồ, kênh mương phục vụ tưới tiêu, đất và nước được cải tạo loại bỏ tạp chất, đảm bảo theo đúng quy định của Bộ NN&PTNT. 

Một khu nhà lưới trên diện tích gần 1.000 mét vuông được dựng lên để phục vụ cho việc nuôi ươm bảo tồn cây trà hoa vàng. Khu nhà lưới này được đầu tư theo công nghệ Isaren của Nhật Bản, giúp cho cây giống không bị ảnh hưởng bởi những yếu tố bất lợi của thời tiết và hạn chế sự phá hoại của các loại sâu bọ, côn trùng, tạo ra những cây giống khỏe mạnh…

Thạc sỹ Phạm Tiến Duật cho biết, cây trà hoa vàng được thu gom, sưu tầm mang về vườn ươm. Việc nhân giống và bảo tồn loài cây này được tiến hành theo phương pháp nhân giống bằng hom (còn gọi là phương pháp nhân giống sinh dưỡng).

Đó là việc dùng một phần lá, một đoạn thân, đoạn cành hoặc đoạn rễ để tạo nên cây mới, gọi là cây hom, có đặc tính di truyền như của cây mẹ. Đặc điểm chủ yếu của phương pháp này là cây có thể giữ được đặc tính của giống gốc, có thể ra hoa sớm, nhưng sự phát triển bộ rễ cây có thể kém hơn, tính thích ứng và sức sống không mạnh và không thể trồng hàng loạt như cây gieo hạt.

Cây giâm hom hầu hết đều ra hoa, quả nhanh hơn cây trồng bằng hạt, tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi kỹ thuật công phu, giá thành cao hơn gấp 6 - 8 lần so với trồng bằng hạt.

Cây trà hoa vàng được ươm tại vườn trong khoảng thời gian hơn 1 năm, sau đó mang ra trồng. Thường cây trồng được 18 tháng thì có hoa và sau 2 năm cho thu hoạch. Cây to phải sau 3- 4 năm mới có nhiều hoa.

Quá trình thu hoạch trà rất quan trọng, là khâu đầu tiên trong quá trình chế biến trà đúng cách. Từ khi trà bắt đầu ra hoa, cần tính toán để thu hoạch đúng thời điểm hoa trà nở rộ, lúc này hoa trà cho nhiều chất dinh dưỡng nhất. Đồng thời, người hái cần giữ nguyên cả hoa và đài hoa, phần búp trà hái vừa đủ lá để cây tiếp tục sinh trưởng và phát triển, nên hái đúng lứa và sử dụng tay hái nhằm đảm bảo chất lượng… 

Quy trình nuôi ươm, sản xuất giống, trồng trọt, thu hái, sơ chế cây trà hoa vàng ở Ninh Bình hiện nay được thực hiện theo tiêu chuẩn GACP-WHO (là các nguyên tắc, tiêu chuẩn thực hành tốt trồng trọt và thu hái dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức y tế thế giới, có vai trò rất quan trọng trong việc tạo ra nguồn nguyên liệu làm thuốc đảm bảo chất lượng).

Khi triển khai đề tài, người nông dân được tham gia vào toàn bộ quy trình sản xuất, góp phần tăng thu nhập xoá đói giảm nghèo, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Giá thành thị trường hiện nay đối với nụ hoa là 500.000-700.000đ/kg, hoa là 800.000-1.000.000đ/kg, lá tươi được phơi khô có giá từ 300.000-500.000đ/kg, búp khô 4.000.000-5.000.000đ/kg. 

Việc nghiên cứu, bảo tồn, nhân giống cây trà hoa vàng mở ra hướng phát triển kinh tế mới, tạo thu nhập, nâng cao đời sống cho người dân trên địa bàn huyện miền núi Nho Quan.

Thái Bá