Bàn về Thi với Đua trong giáo dục đại học

Tuy chưa có điều kiện đi thực tế khảo sát nhiều nơi, nhưng qua tìm hiểu một số trường đại học ở nước ngoài, tôi được biết các trường của bạn hầu như không có phong trào này. Gần đây trên Vietnamnet có đăng bài “Có nên bỏ…thi đua?”của tác giả Đinh Việt Bình, tôi cũng thấy có xác nhận: “Tại nhiều quốc gia trên thế giới, không hề thấy phong trào thi đua”[1]. Tại xứ sở tôi du học, cũng chả thấy thi với đua giữa các giảng viên trong khoa, đừng nói chi đến thi giảng viên dạy giỏi giữa các giảng viên trong các bộ môn/khoa- vốn dĩ có nhiều đặc thù khác biệt.

Mục đích thi giảng viên dạy giỏi để làm gì? Tôi nghĩ đã đến lúc cần thấy rằng công việc này thực ra không cần thiết đối với môi trường đại học. Mà thay vào đó nên là giữa các giảng viên của bộ môn/khoa (cùng chuyên môn) sắp xếp trong vòng khoảng 2,3 tháng/lần chia sẻ những điều tâm đắc về một vài bài báo học thuật, hoặc cuốn sách sách hay giáo trình liên quan đến chuyên môn. Hoặc một năm vài lần thay nhau dạy thử để cùng nhau góp ý, xây dựng, vậy có hay hơn không?

Đó là tôi còn chưa đi vào cụ thể chi tiết. Như với ngành Văn học chẳng hạn, trong đó hẳn có nhiều mảng nhỏ khác nhau, chứ không phải cứ đụng đến văn học thì cái gì liên quan đến văn học cũng có thể thao thao bất tuyệt.

Tôi không phủ nhận hoàn toàn cách hồi đáp trên, vì nó có vẻ cũng giống như bình luận các trận bóng đá của những vị nghiệp dư sau mỗi trận đấu. Rõ ràng theo như tôi thấy, thì mức đánh giá của các vị đó vẫn mới chỉ dừng lại ở chừng mực của một người “nghiệp dư”, “ngoại đạo” thôi.

Liên quan đến vấn đề này, rất có lí khi tác giả Nguyễn Phương cho rằng: “Những giáo án cứng nhắc không khéo lại là những sợi dây trói buộc kìm hãm tính sáng tạo và làm nghèo nàn phong cách lên lớp của người dạy. Giáo án có thể là chiếc gậy cho người mới tập đi, nhưng khi đã biết đi mà cứ khư khư cầm cái gậy thì không thể đi bình thường được. Không có cách lên lớp nào là duy nhất tốt hay tốt nhất cho mọi giáo viên và mọi đối tượng học sinh.”[4]

Theo cách nhìn đến thời điểm này của tôi, đánh giá về một bài giảng trên học đường, cái quan trọng nhất là nội dung mà anh chuyển tải cho người học là gì và người học tiếp thu được bao nhiêu phần trăm của nội dung ấy. Và qua bài học (nói cho đầy đủ là qua tổng hợp các bài học), người học có khả năng tự học lên, tự tìm tòi nghiên cứu được môn đó hay không, mới là quan trọng. Còn lại, hình thức/các bước lên lớp như thế nào không phải là yếu tố quyết định cho một tiết/buổi học, cũng như nó không phải là tiêu chí quyết định để đánh giá bình xét cho một giảng viên. Nó có thể chỉ là một trong những chuỗi “mắc xích” trong khâu đánh giá của một tiết/buổi học mà thôi.

Do vậy, tôi nghĩ chúng ta cần xem lại cách thức đánh giá như hiện nay. Hoặc cũng theo tôi, tốt nhất là không cần duy trì hình thức thi đua này nữa. 

Tôi nghĩ, không một ai hoặc bộ phận nào là tổng hòa của các kiến thức (văn học, văn hóa học, toán, lí, hóa, điện, luật, kinh tế, kế toán, du lịch, các ngoại ngữ…) hoặc là tổng hòa của các phương pháp dạy học. Nếu có khả năng “tổng hòa” các kiến thức và phương pháp, lẽ dĩ nhiên phải mang tính đại diện, tiêu biểu. Nói một cách cụ thể hơn là “tổng hòa” nhưng vẫn phải trên trình độ của một cá thể có trình độ chuyên môn nào đó. Vì sao thế? Vì có ai dưới trình độ hoặc cùng trình độ chuyên môn với người dự thi mà lại đi đánh giá cho điểm để rồi xét kết quả là giỏi hay không giỏi bao giờ?!

Tôi cho rằng để nâng cao chất lượng giảng dạy, thay vì tổ chức một số cuộc thi đua không có /hoặc thiếu tính khoa học, ngoài việc “chia sẻ những tâm đắc về một vài bài báo học thuật, hoặc sách, giáo trình liên quan đến chuyên môn”, “thay nhau dạy thử để cùng nhau góp ý, xây dựng” như trên có đề cập, thì mỗi giảng viên/chuyên viên thuộc khối học thuật một năm bắt buộc phải có ít nhất là một vài bài báo, hoặc các tác phẩm dịch thuật được công bố, đăng tải tại các hội thảo, hội nghị, tạp chí, nguyệt san… trong nước hoặc quốc tế.

Vì qua các thành quả được công nhận đó chứng tỏ sự mài rèn chuyên ngành không ngừng của cá nhân. Và cần lấy đó làm một trong những tiêu chí quan trọng để xét thưởng trong các dịp lễ. Cũng như coi đó là tiêu chí để đề cử lên làm vị trí trưởng/phó khoa, tổ trưởng/phó bộ môn, hay trưởng/ phó phòng liên quan học thuật.

Tất nhiên, có thể những kiến nghị trên đây không phải là cách duy nhất để nâng cao chất lượng giảng dạy, nhưng theo tôi nó là nhân tố quyết định làm nên giá trị thực sự của một giảng viên đại học.

Nói cho cùng, một giảng viên dạy giỏi không thể là một giảng viên không biết gì về nghiên cứu, học thuật, hay không có bất kỳ một bài báo khoa học nào.

Du Tử (đại học Trà Vinh)