“Nếu không đột phá từ Trưởng đặc khu, mọi thứ khác chỉ… đặc biệt trên giấy”

- Phóng viên: Quảng Ninh là một trong 3 tỉnh thành trong cả nước được duyệt làm đặc khu kinh tế, chịu tác động trực tiếp bởi luật Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt sẽ trình ra Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp này. Theo ông, Vân Đồn cần những chính sách gì để vận hành?

- Ông Nguyễn Văn Thành: Theo suy nghĩ của chúng tôi, qua kinh nghiệm thực tiễn, tôi cho rằng luật cần tạo dựng được thể chế hiện đại, bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả và đề cao được trách nhiệm người đứng đầu, tương thích với các mô hình đang hoạt động hiệu quả của các đặc khu trên thế giới. Cùng với đó, phải có chính sách về kinh tế vượt trội, cạnh tranh toàn cầu để đảm bảo thu hút được nguồn lực của các nhà đầu tư hàng đầu thế giới.

Chúng tôi xác định, với các giá trị khác biệt, lợi thế nổi trội của Vân Đồn, cần hướng mạnh vào 3 mũi nhọn: du lịch - văn hóa cao cấp, dịch vụ hiện đại và công nghệ cao. Trước mắt, các dự án động lực, dự án hạ tầng sẽ nhận được các chính sách ưu tiên để tạo ra được nền tảng hạ tầng tốt nhất. Còn rất nhiều việc phải làm nhưng khi luật được thông qua, chắc chắn làn sóng và quyết tâm đầu tư của các nhà đầu tư trong và ngoài nước sẽ mạnh mẽ hơn.

- Hiện còn nhiều ý kiến khác nhau về ngân sách cho đặc khu, có thể lường trước việc Nhà nước sẽ chỉ cho cơ chế chứ không cho tiền. Theo đề án đã xây dựng, Vân Đồn cần 270.000 tỷ đồng để đầu tư. Chỉ với cơ chế, liệu đặc khu của Quảng Ninh có khả năng thành công?

- Theo kinh nghiệm của các đặc khu trên thế giới, thành công của những khu vực này đều cho thấy có chung những điều kiện cơ bản, trong đó có sự hỗ trợ của Nhà nước để phát triển hạ tầng và tạo điều kiện thu hút nhân lực chất lượng cao.

Với Quảng Ninh, chúng tôi đã có chuẩn bị những điều kiện cơ bản. 3 năm gần đây, chúng tôi vừa xây dựng đề án đặc khu vừa đẩy mạnh thu hút nguồn lực đầu tư hoàn thiện hạ tầng. Các nhà đầu tư cũng vào với tâm thế rất chờ đợi cơ chế sẽ được luật hóa.

Chỉ trong thời gian không dài, 36.000 tỷ đồng đã được thu hút từ doanh nghiệp để đầu tư hạ tầng giao thông như cao tốc, sân bay, hệ thống bến cảng đón tàu du lịch cỡ lớn. Tuy nhiên, hạ tầng giao thông và kỹ thuật này chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của đặc khu trong tương lai.

Trong đề án, chúng tôi cũng có đề xuất Nhà nước hỗ trợ ở giai đoạn 5 năm đầu, xác định rõ nguồn lực hỗ trợ có mục tiêu trên cơ sở trích lại một tỷ lệ nhất định từ đóng góp của Quảng Ninh nộp về ngân sách trung ương. Sau thời gian đó, đặc khu sẽ đảm bảo được yêu cầu trang trải và có một phần tích lũy để phát triển tiếp cơ sở hạ tầng cũng như đóng góp về ngân sách tỉnh và trung ương.

- Cũng có ý kiến cảnh báo, nếu như vậy, nhà nước cũng phải “đánh đổi” rất lớn khi dựa vào nguồn vốn của nhà đầu tư, ví dụ như đánh đổi về thuế, phí, đất đai, công nghệ…?

- Chúng tôi cũng xác định, là đặc khu trước hết phải “sống” tốt, chứ không phải miễn thuế cho đến cạn kiệt nguồn thu. Phương pháp tiếp cận của các đề án mà chúng tôi báo cáo không nặng vào miễn thuế mà quan tâm tới môi trường đầu tư, kinh doanh, độ an toàn cho các nhà đầu tư. Người ta quan tâm đến hệ thống tư pháp của chúng ta thế nào, chứ không hoàn toàn là vấn đề thuế.

- Cơ chế lớn nhất, khác biệt nhất được đề xuất trong luật là về cách thức tổ chức chính quyền ở đặc khu với thiết chế được trao quyền rất mạnh – Trưởng đặc khu, thì lại đang vấp nhiều nghi ngại, can gián. Ông đã từng nói “nếu không trao thẩm quyền thì Trưởng đặc khu cũng không khác gì anh Chủ tịch huyện”?

- Đặc khu rất cần có một nền hành chính hiện đại, một bộ máy tinh gọn, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả và đề cao trách nhiệm người đứng đầu. Trong nhiều năm qua, Quảng Ninh đã là một trong những tỉnh đi đầu trong thực hiện cải cách hành chính để để tạo dựng môi trường đầu tư, kinh doanh hấp dẫn với nhà đầu tư. Nhưng với đặc khu, chúng tôi thấy rằng mức độ và yêu cầu đòi hỏi phải cao hơn rất nhiều.

Vì vậy, chúng tôi đã đề xuất thay vì có trên 15 phòng, ban của Huyện ủy và UBND huyện, ở đặc khu chỉ còn 8 phòng, ban, hướng tới nhất thể hóa cả chức danh cấp ủy và chính quyền.

Bên cạnh đó, đề cao trách nhiệm người đứng đầu là một nguyên tắc rất rõ ràng. Khi trao thêm thẩm quyền cho chính quyền đặc khu cũng như thẩm quyền của người đứng đầu thì đòi hỏi việc kiểm soát phải được tăng cường. Kiểm soát ở đây qua công khai, minh bạch để cả hệ thống chính trị, tất cả mọi người dân có thể giám sát.

Chúng tôi đang mong muốn quản trị, điều hành ở đặc khu nên hướng mạnh theo mô hình quản trị doanh nghiệp, tức là một cá nhân phải chịu trách nhiệm đến tận cùng để khắc phục những bất cập trong hệ thống hiện nay. Đây là một đột phá góp phần thúc đẩy môi trường đầu tư kinh doanh và môi trường sống theo hướng phát triển của thời đại.

Chúng ta kỳ vọng những thứ rất đặc biệt, rất đột phá ở đặc khu mà không đặc biệt ngay từ anh Trưởng đặc khu thì những thứ khác sẽ chỉ… đặc biệt trên giấy tờ.

- Khi Bộ Kế hoạch & Đầu tư lấy ý kiến về dự án luật đặc khu, một trong những điểm khiến giới chuyên gia hết sức băn khoăn là khả năng thu hút các nhà đầu tư chiến lược, đặc biệt các tập đoàn lớn trên thế giới. Đã có những tên tuổi xác định “ăn đời ở kiếp” với Vân Đồn?

- Ai cũng hiểu rằng thắng thua của các đặc khu chính là các nhà đầu tư chiến lược, người chủ đạo trong hoàn chỉnh kết cấu hạ tầng, đi tiên phong, định hình những ngành nghề mũi nhọn, tạo ra cơ hội phát triển mới. Bản thân Vân Đồn, nếu không có dự án cảng hàng không thì không thể có hàng loạt dự án mấy chục ngàn tỷ đã vào.

Chúng tôi đã thu hút được Sun Group vào đầu tư hạ tầng. Crystal Bay cũng đã đưa tổ chức tư vấn của Pháp vào nghiên cứu miệt mài nhiều tháng qua và đưa ra những ý tưởng mách bảo cho chúng tôi nhiều điều. Dự án của nhà đầu tư này giá trị khoảng 5.000 tỷ, chúng tôi dự kiến sẽ được thông qua ngay trong tháng 10, chậm nhất là tháng 11 để cuối năm nay khởi công. Với phát triển du lịch ngoài đảo thì Furama đã hiện diện và cũng đã nghiên cứu rất kỹ.

Tuy nhiên, có thêm nhà đầu tư chiến lược xuất hiện thêm không thì lại phải đợi thể chế được quyết định.

- Xin cảm ơn ông!

P.Thảo