Vì sao các nước "phát sốt" với công trình xanh?

Mái nhà nhô ra khổng lồ và mặt tiền kép ở phía đông và phía tây của Tòa nhà Net Zero Energy @ SDE tại Đại học Quốc gia Singapore được coi là một dạng kiến trúc xanh có khả năng chống chịu mạnh mẽ với khí hậu. Thiết kế này giúp tòa nhà tránh khỏi cái nắng gay gắt đồng thời góp phần làm giảm nhiệt độ, giảm sự phụ thuộc vào điều hòa không khí.

Cùng với việc sử dụng năng lượng mặt trời, thiết kế thân thiện với môi trường đã cho phép tòa nhà sản xuất ra lượng năng lượng tương đương với mức tiêu thụ, giảm đáng kể lượng khí thải CO2 của các tòa nhà.

Mặc dù nghe có vẻ như viển vông, nhưng những người trong ngành tin rằng toàn bộ lĩnh vực xây dựng có thể đạt được thành tích tương tự, tức mức phát thải khí nhà kính bằng 0, thông qua một loạt biện pháp đầy tham vọng về thiết kế tòa nhà, vật liệu carbon thấp cũng như xây dựng hiệu quả, ánh sáng và thiết bị.

Trong thực tế, lĩnh vực xây dựng phát thải nhiều carbon hơn so với giao thông vận tải và chỉ đứng thứ 2 sau sản xuất công nghiệp nói chung.

Singapore xây dựng nhiều ngôi nhà và tòa nhà thân thiện hơn

Kể từ năm 2005, chính quyền Singapore đã vạch ra kế hoạch làm cho các tòa nhà trở nên bền vững hơn, với 80% trở nên xanh hơn vào năm 2030 để giảm tiêu thụ năng lượng.

Sáng kiến này chỉ là một khía cạnh của kế hoạch xanh toàn diện nhằm mục đích tạo ra nhiều không gian xanh hơn, thúc đẩy giao thông công cộng và các phương tiện năng lượng sạch hơn trong khi tiêu thụ và lãng phí ít năng lượng hơn.

Alex Chong, Giám đốc Chương trình Công nghệ Xây dựng Thông minh & Bền vững tại Viện Nghiên cứu Năng lượng thuộc Đại học Công nghệ Nanyang Singapore, cho biết: "Kế hoạch xanh 2030 là kế hoạch phát triển bền vững với các mục tiêu cho cả nước nhằm giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu".

Một trong những phương pháp chính để thúc đẩy xây dựng bền vững ở vùng nhiệt đới Singapore là thiết kế thụ động, một cách tiếp cận nhằm giảm nhu cầu năng lượng bằng cách tạo điều kiện thông gió tự nhiên và giảm thiểu sự hấp thụ nhiệt.

Tường được phủ bằng sơn mát cũng có thể phản xạ ánh sáng mặt trời và do đó hạn chế tăng nhiệt. Hơn nữa, cây xanh trải dài trên các mái nhà và mặt tiền của các tòa nhà đã trở thành một cảnh tượng quen thuộc trong thành phố do đặc tính hấp thụ nhiệt giúp giảm nhiệt độ tổng thể bên trong và bên ngoài, chống lại hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, một vấn đề điển hình ở các thành phố có nhiều tòa nhà cao tầng.

Tất cả biện pháp thụ động này giúp giảm việc sử dụng điều hòa không khí và quạt điện. Ngoài ra, các biện pháp tích cực như lắp đặt các thiết bị chiếu sáng tiết kiệm năng lượng hoặc có cảm biến cũng rất phổ biến ở Singapore.

Phần lớn năng lượng này là sạch, vì nhiều tòa nhà của thành phố có lắp đặt các tấm pin mặt trời trên mái nhà. Singapore đã có thể sản xuất năng lượng mặt trời 350 MWp và Hội đồng Nhà ở & Phát triển (HDB), cơ quan quản lý nhà ở công cộng của Singapore, đặt mục tiêu sản xuất điện mặt trời là 540 MWp vào năm 2030, tương đương với năng lượng cần thiết cung cấp cho 135.000 căn hộ. Nếu đạt được mục tiêu này, thành phố có thể giảm 324.000 tấn khí thải carbon mỗi năm.

Các ban ngành liên quan đến xây dựng trong thành phố cũng đang tìm cách cắt giảm lượng carbon - một vấn đề cấp bách ở một thành phố nơi hầu hết vật liệu xây dựng được nhập khẩu từ nước ngoài, liên quan đến lượng khí thải giao thông đáng kể. Nhưng Gai, nhà tư vấn bền vững, thừa nhận rằng có một số thách thức.

Bà nói với FairPlanet: "Hội đồng Công trình Xanh Singapore có cam kết rõ ràng về carbon để hạn chế lượng khí thải. Tuy nhiên, ngành công nghiệp này vẫn có rất ít kiến thức về các biện pháp giảm thiểu, đó là chủ đề mà mọi người vẫn đang tìm hiểu".

Còn theo ông Chong, một cách tiếp cận để giảm thiểu phát thải khí nhà kính là tái định vị hoặc cải tạo các tòa nhà thay vì phá bỏ chúng và xây mới lại từ đầu. Ông nói thêm, các tòa nhà có thể được dỡ bỏ theo cách thân thiện với môi trường hơn bằng cách tái chế các thành phần của chúng cho cơ sở hạ tầng mới.

Sử dụng vật liệu xây dựng xanh trong xây dựng tại Nepal và Sri Lanka

Một số dự án do tổ chức nhà ở phi lợi nhuận Habitat for Humanity đứng đầu nhằm cung cấp cho các cộng đồng dễ bị tổn thương sống trong những ngôi nhà an toàn cho thấy có nhiều cách để cắt giảm lượng carbon, ngay cả ở những quốc gia có nguồn tài chính hạn chế.

"Habitat đã cam kết thực hiện một cách tiếp cận lấy con người làm trung tâm và điều này bao gồm giải quyết các tác động của biến đổi khí hậu", Gregg McDonald, Phó giám đốc hoạt động của Habitat for Humanity tại châu Á - Thái Bình Dương, nói với FairPlanet. Ông cho biết thêm họ đã cố gắng sử dụng các vật liệu truyền thống và thiết kế nhà để giảm thiểu những ảnh hưởng này.

Ở Nepal, Habitat đã xây dựng nhà cho hàng chục gia đình bằng cách sử dụng tre - một loại vật liệu rẻ, dồi dào và bền chắc. Vật liệu được xử lý đặc biệt để chống lại sự xâm nhập của côn trùng.

Tre là một vật liệu bền vững đáng kinh ngạc vì nó tái sinh nhanh chóng, chỉ mất "4 - 5 năm cho thu hoạch để xây dựng, trong khi gỗ mềm, được sử dụng rộng rãi trong xây dựng nhà, mất khoảng 30 năm, với các loài gỗ cứng mất 60 - 100 năm", Jim Kendall, Giám đốc Xây dựng và Công nghệ phù hợp với Môi trường sống ở châu Á - Thái Bình Dương cho biết.

Kendall nói thêm rằng tre cũng hấp thụ CO2 và lưu trữ nó cho toàn bộ vòng đời của ngôi nhà, có thể kéo dài đến một thế kỷ. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng một ha giá thể tre có thể hấp thụ tới 17 tấn carbon mỗi năm.

Trong một dự án tương tự ở Philippines, mỗi ngôi nhà tre ước tính giảm khoảng từ 7- 12 tấn CO2 thải ra so với mức xây dựng bê tông thông thường.

Habitat cũng thực hiện dự án xây dựng nhà ở bền vững thân thiện với môi trường ở Sri Lanka, nơi hơn 700 ngôi nhà được xây dựng bằng gạch CSEB (khối đất ổn định nén) - một hỗn hợp đất và xi măng có nguồn gốc địa phương. Những ngôi nhà xanh giúp giảm lượng khí thải carbon trong xây dựng và chi phí liên quan đến vận chuyển.

Việc giảm sử dụng xi măng này cũng thân thiện với môi trường do "xi măng là vật liệu sử dụng rất nhiều carbon vì cần rất nhiều năng lượng để sản xuất ở nhiệt độ rất cao", Kendall giải thích.

Ngoài việc cung cấp những nơi trú ẩn bền vững và an toàn nhằm cải thiện sức khỏe tổng thể và tăng cơ hội giáo dục cho trẻ em, McDonald của Habitat for Humanity tin rằng các dự án tre và CSEB đã được chứng minh là mô hình khả thi về mặt tài chính để tăng cơ hội sinh kế bằng cách cung cấp việc làm xây dựng và đào tạo người dân địa phương trong nghề nề.

"Trong một số dự án, chúng tôi đã đào tạo họ và họ đã tiếp tục xây nhà như một hoạt động tạo thu nhập", ông nói sau khi hoàn thành dự án.

Nhà để sống, không phải đầu tư

Bắt đầu từ năm 2003, Trung Quốc, nhà sản xuất xi măng lớn nhất trên toàn thế giới, đã phát triển các khu đô thị lớn để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, sử dụng xi măng nhiều hơn so với Mỹ trong toàn thế kỷ 20. Tuy nhiên, hàng chục triệu ngôi nhà mới đang bị bỏ hoang, một số trong số đó nằm trong thành phố ma với hầu hết các tòa nhà không có người ở. Các thành phố ma đó có thể chứa toàn bộ dân số của Đức, Pháp hoặc Italy.

Làn sóng xây dựng này được thúc đẩy bởi  việc người dân đổ của cải vào bất động sản, góp phần làm cho chi phí nhà ở cao vượt xa thu nhập - một xu hướng phổ biến ở nhiều quốc gia. Các nhà chức trách Trung Quốc hiện đang cố gắng giải quyết vấn đề này bằng cách thực hiện các biện pháp hạ nhiệt thị trường bất động sản, với mục tiêu chung là xây nhà để ở chứ không phải để đầu cơ.

Giảm giá nhà ở và biến chúng thành một khoản đầu tư kém hấp dẫn hơn sẽ mang lại lợi ích cho môi trường bằng cách giảm lượng xi măng lớn đổ vào những ngôi nhà.