Vách Shoji: Nét kiến trúc truyền thống độc đáo của người Nhật

Được dùng làm cửa, cửa sổ hoặc tấm ngăn, vách shoji là nét đặc trưng độc đáo của kiến trúc, nghệ thuật và thiết kế Nhật Bản.

Nhắc đến kiến trúc truyền thống Nhật Bản thì không thể không nhắc tới vách shoji. Mặc dù thường được dùng làm cửa và tấm ngăn nhưng vách shoji còn là món nội thất mang đậm tính văn hóa và sự thông thái của người Nhật.

Shoji được tạo nên bằng cách dán giấy washi lên khung gỗ. Loại vách ngăn đặc biệt này có khả năng che chắn cho căn phòng từ phía bên ngoài, tạo sự riêng tư cho gia chủ nhưng vẫn để một lượng ánh sáng mặt trời nhất định lọt vào phòng. Đêm đến, shoji lại trở thành bức tường phản chiếu và khiến căn phòng sáng thêm.

Ngoài ra, giấy washi có khả năng hấp thụ độ ẩm và thông gió. Đây là đặc tính lý tưởng đối với môi trường ở Nhật Bản, nơi có khí hậu ẩm ướt. Khi được lắp kèm cửa kính và cửa sổ, loại giấy này còn có khả năng cách nhiệt, giúp làm tăng hiệu quả của máy điều hòa và hệ thống sưởi.

Giấy từng được coi như vật có giá trị và hiếm có vì chúng được tạo ra hoàn toàn thủ công từ tự nhiên. Mặc dù vậy, việc sản xuất thương mại bắt đầu từ cuối những năm 1880 cũng như sự ra đời của sợi tổng hợp những năm 1960 đã giúp giấy dễ sản xuất và có giá thành phải chăng hơn.

Giấy làm shoji dày hơn giấy viết nhưng vì làm từ giấy nên chúng cũng rất mong manh. Nếu không may bị thủng một lỗ nhỏ, cả tấm giấy sẽ bị thay thế. Vì vậy, shoji hiện đại có thể được phủ thêm một lớp laminate hoặc thay thế bằng một loại vật liệu tương tự như giấy.

Từ thời cận đại, vách shoji là yếu tố không thể thiếu trong ngôi nhà của người Nhật. Vừa mang tính thực tiễn lại đậm chất nghệ thuật nên vách shoji tiếp tục tồn tại ngay cả khi kỹ thuật xây dựng đã phát triển.

Quá trình thực hiện và nguyên liệu để làm nên shoji luôn được cải tiến và đơn giản hóa. Ngày nay, chúng có thể được kỳ công tạo nên bởi những nghệ nhân hoặc sản xuất công nghiệp hàng loạt.