Tình dục lành mạnh và an toàn

Sự liên quan của các ngôi sao giải trí hàng đầu nước Mỹ cùng khoảng tối trong lối sống sau ánh hào quang sân khấu của họ cũng như số lượng lớn nạn nhân vụ việc cùng mức án mà Diddy phải chịu là đề tài bàn tán sôi nổi.

Ở một khía cạnh khác của tình dục, số liệu được Bộ Y tế chia sẻ tại sự kiện mít tinh nhân Ngày Tránh thai Thế giới 26/9 năm 2024 vừa qua cũng cho thấy những con số đáng buồn: Tỷ suất sinh con ở người chưa thành niên tại Việt Nam vẫn còn cao. Cứ 1.000 trẻ được sinh ra thì có tới 42 trẻ là con của các bà mẹ chưa thành niên. Tỷ suất này ở Tây Nguyên và Trung du miền núi phía Bắc lần lượt là 76 và 115/1.000 ca sinh.

Trên quy mô toàn cầu, từ đầu năm 2024 đến nay, có 4,7 triệu trẻ em được sinh ra là con của các bà mẹ dưới 18 tuổi, trong đó có 340 nghìn trẻ được sinh ra từ các bà mẹ dưới 15 tuổi.

Ở quy mô hẹp hơn, một nghiên cứu được thực hiện bởi Bệnh viện Phụ sản Hà Nội trên cũng cho thấy, tỷ lệ viêm nhiễm sinh dục (một phần nguyên nhân do quan hệ tình dục không an toàn) ở trẻ vị thành niên đến nạo thai ở bệnh viện Phụ Sản Hà Nội là 93%.

Trước những thực tế này nhiều người đưa ra câu hỏi: liệu có phải giới trẻ học theo lối sống thoáng, "trụy lạc" xuất phát từ phương Tây không? Phải chăng Internet và giao lưu quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hóa đã góp phần đưa lối sống này đến Việt Nam? Trước khi trả lời câu hỏi này tôi muốn kể câu chuyện mà chính tôi trải nghiệm.

Trước đây, tôi làm cho một dự án về giáo dục sức khỏe sinh sản cho thanh thiếu niên, chúng tôi có tham gia các lớp tập huấn do Anders Dahl - chuyên gia người Đan Mạch đứng lớp. Khi đó ông công tác tại Hiệp hội Kế hoạch hóa gia đình Đan Mạch và thường xuyên qua Việt Nam để tập huấn cho nhân viên nhiều tổ chức phi chính phủ tại Việt Nam.

Trong một khóa tập huấn ông có dẫn theo một người bạn là một phụ nữ từ Đan Mạch sang. Trong giờ giải lao, chúng tôi có hỏi vui rằng khi đi công tác với nhau dài ngày như vậy, ông và người phụ nữ kia có làm chuyện ấy không.

Câu trả lời của ông đã làm chúng tôi đỏ mặt. Chúng tôi đỏ mặt không phải bởi vì được nghe chuyện tế nhị hay nhạy cảm của ông mà bởi chúng tôi cảm thấy xấu hổ vì đã hỏi ông câu ấy.

Ông nói rằng nhiều người có suy nghĩ là người phương Tây sống thoáng về tình dục và có thể quan hệ với bất kỳ ai theo kiểu tình một đêm. Nhưng sự thật không phải như vậy.

Thoáng ở đây là sự cởi mở và tự nhiên khi nói về tình dục chứ không phải là thoáng theo hướng có những hành vi tình dục vô trách nhiệm mà không nghĩ đến hậu quả cho bản thân và người khác.

Một lần khác, tôi cũng đã hồn nhiên hỏi một cô gái Việt kiều Mỹ rằng có phải giới trẻ Mỹ có đời sống tình dục thoáng không. Và câu trả lời của bạn ấy cũng làm tôi nín lặng.

Cô ấy thể hiện một thái độ rất nghiêm nghị khi nói với tôi rằng những người có giáo dục ở Mỹ không bao giờ thoáng theo kiểu bạ đâu cũng có quan hệ tình dục. Chỉ những người ít được giáo dục mới có lối sống vô trách nhiệm như thế. Cô còn không quên khẳng định thêm rằng những người ít được giáo dục và sống vô trách nhiệm có ở tất cả mọi nơi chứ không riêng gì nước Mỹ.

Tôi kể lại câu chuyện trên chỉ để khẳng định một điều rằng: Tình dục ở phương Tây không thoáng như người ta nghĩ, và không phải là cái cớ để giải thích cho nhiều hành vi tình dục thiếu lành mạnh và an toàn.

Chuyện tự quay phim cảnh ân ái rồi bị đưa lên mạng. Chuyện không ít nam thanh niên "vô tình" có quan hệ tình dục với bạn gái dưới 16 tuổi. Chuyện quan hệ tình dục ở nơi công cộng như quán cà phê, rạp chiếu phim; hay việc rất nhiều trẻ mồ côi vì bị bỏ rơi khi vừa sinh ra… rõ ràng là một vấn đề xã hội không nhỏ.

Những câu chuyện này có một điểm chung là các nhân vật đã bị thiếu kiến thức và kỹ năng và kỷ luật về tình dục lành mạnh và an toàn. Và đó là một nguyên nhân từ nội tại xã hội của chúng ta.

Tình dục an toàn, không mang thai ngoài ý muốn và không bị lây nhiễm bệnh tật, đã là tốt. Nhưng tình dục lành mạnh còn tốt hơn nữa.

Các chuyên gia giáo dục sức khỏe sinh sản và tình dục đã đưa ra bảy thành tố của tình dục lành mạnh và an toàn. Đó là: sự sẵn sàng, cả hai người đều phải cùng sẵn sàng cho việc quan hệ tình dục cả về thể chất lẫn tâm lý; sự đồng thuận; sự tự nguyện; sự tôn trọng trước, trong và sau khi quan hệ tình dục, và tôn trọng còn bao gồm cả việc hành vi quan hệ tình dục của của mình không được làm ảnh hưởng đến người khác; sự an toàn; không lạm dụng và không bóc lột; và cuối cùng là sự hài lòng.

Là một người làm việc trong lĩnh vực công tác xã hội và phát triển cộng đồng trong nhiều năm qua, tôi nhận thấy các dự án về giáo dục, chăm sóc sức khỏe sinh sản cho thanh thiếu niên do các tổ chức phi chính phủ thực hiện đang ít dần đi. Một phần có lẽ do các tổ chức phi chính phủ thu hẹp hoạt động và dần rút khỏi Việt Nam khi đã cơ bản hoàn thành mục tiêu, các trường học đã đưa thêm nội dung này vào nội dung giảng dạy.

Tuy nhiên, với thực trạng vấn đề như trên, tôi tự hỏi có phải giới trẻ vẫn chưa được giáo dục đầy đủ hoặc có thể chính họ, đã tái mù về sức khỏe sinh sản? Tôi dùng từ "tái mù" là bởi nếu chúng ta chỉ giáo dục cho một thế hệ học sinh nhất định, sau đó việc duy trì giáo dục sức khỏe sinh sản không được liên tục duy trì một các bài bản và đúng cách thì rất có thể một số lứa thiếu niên đang bị thiếu hụt kiến thức và kỹ năng này.

Tôi không tự cho mình quyền lên án, phán xét hay dạy dỗ giới trẻ. Tôi cũng không cho rằng giới trẻ đáng trách khi không dám chắc họ có thiếu thông tin, thiếu kiến thức, thiếu kỹ năng, đặc biệt là khả năng đưa ra quyết định phù hợp ở những thời điểm cần phải đưa ra quyết định hay không. Bởi tôi chưa tìm thấy một kết quả nghiên cứu trên diện rộng nào tại Việt Nam về vấn đề này.

Nhưng tôi biết, tình dục là quyết định cá nhân của từng người, trong những thời điểm vô cùng riêng tư, nếu không nói rằng gần như không thể có sự can thiệp. Vì thế, vế đầu tiên của câu chuyện sức khỏe sinh sản học đường nằm ở việc mỗi nhà trường có nhìn nhận lại tính hiệu quả và thực tế cũng như quan tâm sát sao hơn nữa tới giới trẻ hay không. Vế thứ hai, tôi nghĩ nằm ở các bậc phụ huynh và trong mỗi gia đình.

Nguyễn Minh Hoàng