Bí ẩn kho báu của người Thái ở vùng đất cổ Mường Sang

Những giai thoại về kho báu của dòng họ Sa nơi đây dường như vẫn còn được các cụ cao niên trong bản kể lại cho hậu thế nghe. Tuy rằng đã phủ màu thời gian qua bao binh biến của chiến tranh, loạn lạc nhưng hy vọng về một ngày nào đó, kho báu bí ẩn kia sẽ trở về với chính chủ cũ của nó vẫn là mong muốn khôn nguôi của bao người.

Họ Sa - dòng họ danh giá xứ Mường Sang và kho báu bí ẩn

Trời ngả bóng xế chiều cũng là lúc chúng tôi đặt chân đến Bản Vặt, xã Mường Sang sau hơn 10km đi từ Thị trấn Mộc Châu quanh co qua hàng trăm khúc cua uốn lượn của QL 43.

Có mặt tại căn nhà sàn của trưởng bản Hà Văn Trọng, anh tiếp đón chúng tôi một cách niềm nở, chân chất như bao người dân bản khác. Anh cũng tâm sự: “Trước đây cũng có nhiều đoàn phóng viên, nhà báo về đây hỏi thăm thông tin về kho báu của các cụ năm xưa lắm, nên thấy khách phương xa tới thì chúng tôi cũng vui và coi như người nhà vậy”.

Vị trưởng bản trẻ tuổi cho biết, từ đời ông nội mình cũng đã từng là người nắm khá rõ về sự tích kho báu của dòng họ Sa tại Mường Sang được cất giấu như thế nào. Nhưng do thời gian trôi qua quá lâu và mải làm ăn mà khi ông và một số cụ già khác qua đời thì tung tích của kho báu gồm các chum vàng, hũ bạc của người Thái năm xưa cũng dần phai nhạt.

Theo các cụ cao niên trong bản kể lại, hồi những năm đầu thế kỷ XX khi mà đất nước vẫn bị Thực dân Pháp đặt dưới ách đô hộ, tại bản Vặt có cụ Sa Văn Minh làm chức quan lang cai trị cả vùng Mường Sang của Khu tự trị Thái Mèo rộng lớn. Là người có học vấn uyên bác lại hết mực thương dân, ông được bà con dân chúng ngưỡng mộ và hết mực kính trọng.

Thấu hiểu nỗi thống khổ mà người dân phải gánh chịu dưới sự áp bức, chèn ép của giặc Pháp, ông vẫn kiên định lập trường và đứng về phía lợi ích của nhân dân, bất chấp quân giặc vẫn ngày đêm dụ dỗ, lôi kéo cụ về với chúng. Khi diễn ra cuộc Cách mạng tháng 8/1945, cụ Sa Văn Minh đã sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng của Đảng và có liên hệ với Bác Hồ để đi theo tiếng gọi của cách mạng.

Nhưng trước khi chuyển lên chiến khu Việt Bắc cùng với gia đình vợ con để làm cách mạng, cụ Minh đã tiến hành một cuộc cất giấu khổng lồ các đồ đạc, của nải quý giá của dòng họ, gia đình quyết không để lọt vào tay giặc Pháp dù chỉ một cắc bạc trắng.

Là một người con gái của dòng họ Sa năm xưa, bà Sa Thị Lan (70 tuổi) - mẹ của trưởng bản Hà Văn Trọng cho biết: “Sự tích về cuộc cất giấu vàng bạc, tiền của năm xưa của cụ Sa Văn Minh là có thật. Nhưng khi đó còn quá nhỏ nên tôi vẫn không thể biết được sự tình chính xác mà chỉ được nghe các bậc cao niên trong bản kể lại mà thôi”.

Theo đó, tất cả vàng bạc, tiền của hay các vật dụng quý giá của dòng họ được đóng vào các chum, vại lớn. Cụ Minh đã huy động một lực lượng hàng chục trai bản khỏe mạnh vận chuyển ngày đêm lên các ngọn núi cạnh đó cất giấu. Do số lượng nhiều nên phải mất tới hàng tuần trời mới thực hiện xong cuộc cất giấu kỳ lạ này(?).

Dấu vết kho báu vẫn ẩn trong rừng sâu?

Sau cuộc di tản kho vàng, bạc trắng và tiền của quý giá của dòng họ Sa năm nào, dấu tích còn lại của những nơi được cho là địa điểm cất giấu kho báu hiện vẫn còn nằm ẩn khuất ở góc nào đó trong những cánh rừng già đất Mường Sang.

Anh Trọng, trưởng bản Vặt cũng chia sẻ: “Mình còn trẻ tuổi nên chỉ nghe qua về sự tích kho báu đó thôi chứ thực sự chưa thấy tận mắt được nơi cất giấu kho báu đó. Một số cụ cao niên từng tham gia vào quá trình cất giấu năm xưa thì phần lớn đã khuất núi nên thông tin càng trở nên mong manh lắm”.

Bởi theo lời kể của các cụ, sau khi miền Bắc được giải phóng thì tới năm 1958, cụ Sa Văn Minh đã đột ngột qua đời trong một chuyến đi công tác ở Trung Quốc vì đau tim. Tương truyền, con đường chỉ tới nơi cất giấu kho báu đã được cụ Minh vẽ thành sơ đồ vào trong một cuốn sổ nhỏ và luôn mang theo bên mình.

Xung quanh câu chuyện về kho báu bí ẩn này, cũng là biết bao câu chuyện được người dân nơi đây truyền tai nhau từ đời này qua đời khác.

Qua lời kể của anh Trọng, gia đình ông Lò Văn Hoan vốn nghèo khó quanh năm, thậm chí phải chạy ăn từng bữa nhưng cũng may mắn phất lên sau một lần đào được một hũ bạc trắng. Đó là dịp ông thuê thợ đào đá trên dãy núi Độc Lập sau bản cách đây nhiều năm. Tốp thợ đang đào thì bỗng phát hiện ra một cái hũ bằng sành. Cũng vừa có mặt lúc đó, vốn được nghe nhiều các giai thoại về kho báu của dòng họ Sa được chôn giấu trên núi nên ông Hoan đã nhanh chóng giục tốp thợ tiếp tục làm việc và mình thì nhanh chóng đưa cái hũ sành đó về nhà.

Nghe lần đầu thì thật khó có thể tin được rằng tại sao ở nơi rừng sâu núi thẳm này lại chứa nhiều của quý, bạc vàng đến thế. Nhưng nhìn vào những lớp trầm tích của đá núi và tập quán phát nương làm rẫy của dân bản cũng đã làm thay đổi địa hình xứ Mường Sang. Kéo theo đó là những câu chuyện về kho báu dòng họ Sa năm nào cũng dần hòa vào đám mây mù còn đặc quánh trên những đỉnh núi mờ sương nơi đây.

Và những manh mối đầu tiên được phát hiện

Bà Sa Thị Thênh (69 tuổi) - một nữ cán bộ y tế huyện Mộc Châu nhiều năm trước cũng xác nhận với phóng viên, sự tồn tại của kho báu khổng lồ mà dòng họ Sa năm xưa tiến hành cất giấu cũng được bố mẹ bà lúc còn sống có kể lại cho nghe.

Người phụ nữ Thái này còn cho biết, lúc cụ Sa Văn Minh mất đột ngột thì dấu vết về nơi chôn giấu kho báu khổng lồ kia cũng rất mập mờ. Qua tìm hiểu, hiện nay chỉ còn một người con trai của cụ Minh là ông Sa Thư nay đã ngoài thất.

Vượt qua những con dốc quanh co dựng đứng, chúng tôi tiếp tục tới tìm gặp ông Sa Thư. Nói là nhà cho sang nhưng thực ra, nơi ở của ông chỉ là một căn lán tạm mà ông dựng để canh nương rẫy của gia đình. Hiện ông đang ở với hai người con gái của mình.

Mặc dù bận bịu lo cơm nước nhưng biết có khách phương xa tới hỏi thăm nên ông vẫn đón tiếp nhiệt tình. Nhìn vào gia cảnh khá khổ cực của ông thật không thể nhận ra ông là một hậu duệ của dòng họ Sa đầy quyền quý năm nào. Vẻ mặt trĩu nặng suy tư càng hiện rõ hơn khi được chúng tôi hỏi lại về chuyện tìm lại kho báu của dòng họ mình.

Là lớp người lớn lên trên chiến khu Việt Bắc sau khi theo cha mẹ đi hoạt động cách mạng từ lúc còn sơ sinh, nên những ký ức về nơi quê hương xứ sở Mường Sang trong ông tồn tại cực kỳ ít. Lại cộng thêm việc bố ông là cụ Minh qua đời đột ngột vì đau tim nên câu chuyện về kho báu năm xưa của dòng họ Sa càng chìm vào quên lãng.

Tản cư tới tận năm 1992 ông mới trở về Mộc Châu sinh sống và công tác. Cơ duyên với những manh mối về kho báu kia một lần nữa được xuất hiện sau khi có một thầy giáo người Kinh giỏi tiếng Hán lên dạy học tại xã Chiềng Khoa.

Thế rồi trong một lần tới chơi với một ông cụ người Dao ở bản tên là Bàn Văn Hán, một trong số cộng sự của cụ Sa Văn Minh năm xưa, manh mối mới dần hé lộ. Vốn quý người lại tôn trọng người có học, ông Hán đã cho thầy giáo người Kinh này xem một cuốn sổ được ghi bằng chữ Hán.

Ông Hán bộc bạch rằng đây là cuốn sổ mà lúc còn sống cụ Sa Văn Minh đã gửi gắm cho mình cầm hộ và dặn khi nào có con cháu dòng họ Sa ở Mường Sang tới nhận thì trao trả lại cho họ. Vốn am hiểu Hán học, thầy giáo nọ hiểu rằng trong cuốn sổ này có ghi lại sơ đồ cất giấu kho báu năm xưa của cụ Sa Văn Minh.

Và như định mệnh, chính người thầy giáo ấy đã lặn lội tìm tới tận nhà của hậu duệ của cụ Minh ở Mường Sang và kể lại câu chuyện đó.

Biết được tin này, ông Sa Thư cùng với dòng họ đã bàn kế hoạch và cử ông Sa Cương - một người em họ mình lên đường tới bản của ông cụ người Dao, bạn chiến đấu với bố mình trước đây để xin lại cuốn sổ đó. Tiếc thay, đến nơi thì được tin ông Hán đã khuất núi mà cuốn sổ đó vẫn do con trai ông Hán giữ, quyết không trả lại cho ông Cương mà cho rằng đó là đồ của người đã chết nên giữ lại.

Trong khi chờ đợi cuốn sổ ghi chép đó về lại với gia đình họ Sa, thì xứ Mường Sang vẫn còn đó những điều bí ẩn hòa quyện vào với núi rừng xanh thẳm cùng với kho báu năm xưa.

Đình Tuệ