Thời gian đóng bảo hiểm xã hội hạ xuống 15 năm, lương hưu "neo" mức nào?

Đóng bảo hiểm 20 năm, công nhân không chờ được

Ngày 6/6, phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung tại Quốc hội nổi lên tranh luận về vấn đề rút bảo hiểm xã hội một lần. 

Trao đổi với các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu thực trạng số người rút bảo hiểm một lần tăng lên thời gian qua trùng với thời điểm doanh nghiệp gặp khó khăn, thiếu đơn hàng khiến nhiều công nhân mất việc. Để hạn chế tính trạng này, sâu xa nhất là phải đảm bảo việc làm ổn định, cải thiện đời sống người lao động.

Bộ trưởng cũng đề cập việc tác động của những thông tin thay đổi về chính sách tới đây, về điều kiện rút bảo hiểm một lần trong dự thảo luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi, người lao động sợ khó khăn hơn nên ồ ạt rút bảo hiểm. 

Ông khẳng định, việc sửa luật Bảo hiểm xã hội hướng tới tăng, mở rộng quyền lợi với người tham gia bảo hiểm chứ không "siết", hạn chế quyền.

Bộ trưởng dẫn chứng, dự luật hạ điều kiện thời gian đóng bảo hiểm xã hội để được hưởng lương hưu, từ mức 20 năm như hiện tại xuống còn 15 năm. Thời gian tham gia bảo hiểm ngắn hơn phù hợp với "tuổi nghề" của nhiều nhóm lao động, cũng mở rộng hơn cơ hội có lương hưu với người tham gia bảo hiểm muộn. 

"Nếu tiếp tục đóng 20 năm, người lao động không đợi được, nhất là ở những ngành, lĩnh vực sản xuất thâm dụng lao động" - người đứng đầu ngành lao động và xã hội phân tích.

Ông cũng cho biết thêm, quan điểm của Bộ là rút dần thời gian đóng bảo hiểm, xuống 15 năm và tiến tới có thể là 10 năm đã được hưởng lương hưu. Nguyên tắc đóng - hưởng chung vẫn được tuân thủ, người đóng dài hưởng nhiều, đóng ngắn hưởng ít, trên tinh thần công bằng, chia sẻ.

Đóng ít hưởng ít vẫn hơn không có lương hưu

Nêu quan điểm về việc giảm năm đóng BHXH, bà Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) cho rằng hướng quy định này hết sức nhân văn, mở rộng cơ hội cho nhiều người được hưởng lương hưu.

Theo bà Hương, nguyên tắc của BHXH là đóng - hưởng, nên người đóng trong thời gian dài sẽ nhận mức lương hưu cao và ngược lại. Người đóng ít và chỉ đóng trong 15 năm sau này sẽ nhận mức lương hưu thấp nhưng vẫn hơn là không có lương hưu.

Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học lao động và Xã hội nói thêm, về nguyên tắc, rút BHXH một lần là quyền lợi chính đáng của người lao động. Theo luật BHXH, Bộ luật Lao động năm 2019, người lao động được quyền rút bảo hiểm khi gặp khó khăn.

Tán thành với phân tích của Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, bà Hương cho rằng, phải khó khăn thực sự người lao động mới rút bảo hiểm vì rõ ràng rút sớm là thiệt thòi.

"Thực tế, chúng tôi đã phỏng vấn nhiều người lao động, hầu hết trả lời "xoay mãi nhưng không có cách nào nên mới rút BHXH", bà Hương nói.

Ngoài ra, bà cũng đề cập một số lý do như người lao động chưa hiểu hết được ý nghĩa của việc đóng BHXH trong cuộc sống, khi gặp biến cố, chẳng hạn như là thai sản, gặp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp... thì được bảo vệ, chia sẻ rủi ro.

Hơn nữa, hệ quả lâu dài của việc rút bảo hiểm một lần là về già người lao động không có lương hưu mà lại khó kiếm được khoản tiền thay thế để đảm bảo cuộc sống. Người lao động cần ý thức sâu sắc việc này.

Nữ chuyên gia lao động phân tích, rút BHXH, người lao động chỉ nhận được một số lượng tiền nhất định nhưng đồng nghĩa là họ chấp nhận bỏ đi số năm đã đóng bảo hiểm trước đó.

"Hệ thống bảo hiểm xã hội quan trọng nhất là quỹ lương hưu. Khi nhận một số tiền, rút khỏi hệ thống là người lao động quay trở về điểm xuất phát ban đầu.

Quy định hiện hành, phải đóng bảo hiểm tối thiểu 15 năm thì phần rút ra mới được 45%", bà Hương nhấn mạnh, rút BHXH người lao động không chỉ thiệt về tiền mà cuộc sống về già của những người này sẽ rất khó khăn.

Ông Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội cho rằng muốn cho hệ thống an sinh xã hội của đất nước tốt lên theo tinh thần Nghị quyết 28 của Trung ương và đúng theo quan điểm của Đảng, Nhà nước là "không bỏ ai lại phía sau" thì không nên cho rút bảo hiểm một cách tự do, rộng rãi.

"Luật nên quy định chỉ cho rút trong hai trường hợp đặc biệt, một là người lao động mắc bệnh nan y, hai là người ra nước ngoài định cư. Phải cố gắng giữ người lao động trong hệ thống an sinh xã hội, vì mục tiêu chung là đảm bảo diện bao phủ BHXH toàn dân.

Trong trường hợp khó khăn, thì cho người lao động được nhận 1 phần (50%) để giải quyết vấn đề trước mắt, nửa còn lại được giữ lại để động viên người dân tiếp tục tham gia bảo hiểm sau này", ông Lợi cho rằng, khi còn 50% "của để dành", người lao động có động lực để quay trở lại hệ thống an sinh.

TS Bùi Sỹ Lợi cũng nêu hiện tượng, trong số 4,7 triệu người rút bảo hiểm xã hội một lần những năm qua, có 1,3 triệu người đã quay trở lại tham gia bảo hiểm xã hội. Theo ông, điều này cho thấy người dân vẫn trông mong, mơ ước về một hệ thống an sinh xã hội tốt.

Và cơ bản nhất, theo vị chuyên gia này, cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ, tạo sinh kế cho người dân thông qua vay vốn, hỗ trợ đất, chính sách việc làm công...

"Bằng mọi cách phải tạo sinh kế thì mới giữ được người dân ở lại với hệ thống an sinh bởi có rút được hết số tiền bảo hiểm đã đóng, hầu hết người hưởng chế độ đều tiêu hết trong thời gian ngắn, miệng ăn thì núi cũng không còn", ông Lợi nhấn mạnh.