Lao động ở độ tuổi nào hay rút bảo hiểm xã hội một lần, vì sao?

Không nghĩ đến lương hưu

Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam và Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam vừa công bố báo cáo rút BHXH một lần ở Việt Nam - xu hướng, thách thức và khuyến nghị.

Báo cáo chỉ rõ, tỷ lệ người lao động rời khỏi hệ thống BHXH ở Việt Nam rất cao. Phần lớn họ có nhu cầu rút bảo hiểm một lần để đảm bảo an ninh thu nhập khi gặp tình huống bất ngờ.

Chi trả BHXH một lần ở nước ta chủ yếu được thực hiện trước khi nghỉ hưu. Theo ILO, điều này có thể gây nguy hiểm đáng kể đối với hệ thống BHXH trong việc đảm bảo an ninh thu nhập khi về già.

Các nhà hoạch định chính sách ở Việt Nam nhận thức sâu sắc về những vấn đề này và đã nỗ lực hạn chế tình trạng rút BHXH một lần. Tuy nhiên, người lao động vẫn rút BHXH một lần.

Theo thống kê, hầu hết những người chọn nhận BHXH một lần đều ở độ tuổi từ 20 đến 39. Việc nhận BHXH một lần sớm này là điều có thể dự tính, bởi vì chính những người trẻ thường ít nghĩ về nhu cầu lương hưu.

Hệ thống BHXH bắt buộc được thiết lập để tránh những dự tính ngắn hạn và khuyến khích người lao động đóng góp trước mà không đợi đến khi già vì lúc đó có thể đã quá muộn để đảm bảo lương hưu.

ILO lấy ví dụ, có thể tăng thời gian chờ để được rút BHXH một lần mỗi năm tăng một tháng. Hiện tại thời gian chờ để được rút BHXH một lần là 12 tháng, nếu theo phương pháp trên thì sau 6 năm thời gian chờ sẽ tăng thêm 50%.

Như vậy, người lao động sẽ dễ chấp nhận thay đổi vì không cảm thấy đó là một cú sốc đáng kể đối với hệ thống và với quyền của họ.

Bên cạnh đó, có sự khác biệt đáng kể về giới tính khi rút BHXH một lần như vào năm 2019, khoảng 69% các khoản thanh toán bảo hiểm một lần do dừng đóng là cho phụ nữ trước 35 tuổi.

Trên thực tế, nhiều phụ nữ được phỏng vấn trong một nghiên cứu gần đây của ILO và Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam cho rằng, họ cần có những khoản tiền trợ cấp ngắn hạn để trang trải các chi phí liên quan đến việc sinh và nuôi con.

Chính sách ngắn hạn, dài hạn

ILO nhận định, việc nhận BHXH một lần sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh thu nhập về già của người lao động, vốn là mục tiêu chính của bất kỳ hệ thống hưu trí nào. 

Vì vậy, báo cáo đưa ra hai chính sách chế độ BHXH ngắn hạn phù hợp để đáp ứng một số nhu cầu mà người lao động hay sử dụng tiền BHXH một lần là đưa vào chế độ trợ cấp trẻ em, gia đình, tăng và mở rộng trợ cấp thất nghiệp.

Việc thêm vào chế độ trợ cấp như vậy sẽ mang lại hỗ trợ thu nhập ngay lập tức cho hàng triệu gia đình đã có con nhỏ. Từ đó, khuyến khích những người lao động trẻ tiếp tục ở lại hệ thống.

Bên cạnh đó, người lao động mất việc được tiếp cận trợ cấp thất nghiệp sẽ giúp họ vượt qua những thách thức trước mắt.

Đồng thời, báo cáo chỉ rõ cần tiếp tục thảo luận các phương án để từ từ và giảm dần khả năng tiếp cận các khoản chi trả bảo hiểm một lần của người lao động.

Tuy nhiên, thay vì dừng đột ngột quy định chi trả bảo hiểm một lần cho người lao động, các cách tiếp cận mới cần xem xét thực hiện các bước nhỏ hơn, kết hợp với các biện pháp khác để tăng cường các chế độ trợ cấp của hệ thống BHXH.