6 năm, hàng triệu lao động 20-40 tuổi rút bảo hiểm xã hội

Hơn 1 người tham gia thì 1 người rời khỏi hệ thống

Theo báo cáo đánh giá thực trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần của người lao động nghị Nghị quyết số 93 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, giai đoạn 2016-2021, có 4,06 triệu người lao động rút một lần trong khi đó có 4,2 triệu người tham gia mới bảo hiểm xã hội. Như vậy, tỉ lệ 1,048 người tham gia mới thì có 1 người rời khỏi hệ thống. 

Bình quân mỗi năm gần 700.000 người rút bảo hiểm xã hội một lần với số lượng năm sau cao hơn năm trước, tốc độ tăng trung bình khoảng 11,6%. Tổng kinh phí chi trả giai đoạn này là 131.940 tỷ đồng.

Người rút phần lớn làm việc trong doanh nghiệp với gần 2,9 triệu (90,7%); tiếp đến là khu vực nhà nước 257 nghìn người (8%) và lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện 38.800 người (1,2%).

Điều này có thể giải thích với lý do tính chất công việc của đối tượng đóng bảo hiểm xã hội do người sử dụng lao động quyết định, trong đó chủ yếu tập trung ở khối doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thường chịu áp lực về công việc. Người lao động có tâm lý nhảy việc, nên khi nghỉ việc, trong thời gian tìm kiếm việc làm mới phù hợp hơn thì muốn hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Bên cạnh đó, nhiều người lao động mất việc làm và phải đối mặt với các nhu cầu tài chính trước mắt như chi phí sinh hoạt cho gia đình, tiền học cho con, trang trải nợ nần…

Cũng theo thống kê, người hưởng bảo hiểm xã hội một lần tập trung đông nhất ở nhóm tuổi từ trên 30 đến đủ 40 tuổi (chiếm khoảng 40,4%). Nhóm từ 20 đến 30 tuổi chiếm 37,1%... Như vậy, người hưởng bảo hiểm xã hội một lần từ trên 20-40 tuổi chiếm 77,5% tổng số người rút (tương đương 3,1 triệu người lao động trong độ tuổi trên 20-40 tuổi đã rút bảo hiểm xã hội một lần trong 6 năm qua).

Bên cạnh đó, tuổi bình quân hưởng bảo hiểm xã hội một lần của nam, nữ và tổng số thời gian đóng bảo hiểm xã hội bình quân đã có chiều hướng tăng lên hằng năm. Tuy nhiên, tuổi bình quân hưởng bảo hiểm xã hội một lần của cả nam và nữ là thấp.

Từ số liệu phân tích trên, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho rằng, ở giai đoạn còn trẻ, hầu hết lao động quan tâm nhiều đến nhu cầu trước mắt hơn là nhu cầu hưởng lương hưu khi về già. Thêm nữa, do áp lực về tài chính và sự thay đổi, gián đoạn trong công việc nên số lượng người hưởng bảo hiểm xã hội một lần bình quân còn trẻ.

Cũng theo thống kê, số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần là người lao động ngừng đóng bảo hiểm xã hội sau một năm (chiếm 98,83% tổng số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần giai đoạn 2016-2021). Số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần khi đến tuổi về hưu nhưng chưa đủ số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu chiếm rất ít, chỉ 0,79% giai đoạn 2016-2021. Điều này cho thấy việc khuyến khích ngừoi lao động bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội không đạt được mục tiêu như mong muốn.

Tác động của đề xuất giữ lại 50% mức hưởng khi rút bảo hiểm

Sau khi dự thảo luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi được đưa ra lấy ý kiến, nhiều người lao động nêu mong muốn nhà nước giữ phương án thiết kế về hưởng bảo hiểm xã hội một lần như quy định hiện nay thay vì đề xuất chỉ được rút tối đa không quá 50%.

Trao đổi về vấn đề này, ông Lê Đình Quảng - Phó trưởng Ban Chính sách pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, hưởng bảo hiểm xã hội một lần là nội dung được quy định rất sớm trong chế độ chính sách về bảo hiểm xã hội ở Việt Nam. Ngay tại Điều 28, Nghị định 12, năm 1995 đã có quy định bảo hiểm xã hội một lần.

Từ đó, trong quá trình hoàn thiện quy định pháp luật thì chế độ này luôn được sửa đổi, bổ sung. Chế độ bảo hiểm xã hội một lần hiện nay được quy định tại Điều 60, luật Bảo hiểm xã hội cùng với Nghị định 93 về bảo hiểm xã hội là chế độ bảo hiểm xã hội tốt cho người lao động.

"Qua thực tiễn thi hành những quy định này có thể thấy, hàng triệu người lao động bị mất việc làm, hoàn cảnh khó khăn đã phải rút bảo hiểm xã hội xã một lần để có tiền lo việc trước mắt. Chính sách này đã được thực hiện bấy lâu nay nên người lao động cảm nhận được tính thực tế và tất yếu muốn giữ quy định này, dù việc đó lợi trước mắt, hại lâu dài" - ông Quảng nhận định.

Bên cạnh đó, khi được lấy ý kiến, một số người lao động chưa nghiên cứu hết các phương án được đưa ra trong dự thảo luật Bảo hiểm xã hội. Về phương án chỉ được rút một phần hoặc tối đa không quá 50% tiền bảo hiểm xã hội một lần, theo ông Quảng, quy định như vậy thì người lao động gặp những khó khăn trước mắt vẫn có phần nhận bảo hiểm xã hội một lần. Bên cạnh đó, phần còn lại được bảo lưu đến khi người lao động hưởng chế độ hưu trí, bảo hiểm y tế miễn phí, để đảm bảo vấn đề an sinh khi về già…