Tết của những người đằng đẵng xa quê vì căn bệnh “hủi”

Những năm 50 - 60 của thế kỷ XX, căn bệnh phong (hủi) gây ra nỗi sợ kinh hoàng, gieo rắc chết chóc và nỗi đau li tán với nhiều gia đình. Đây đó vẫn còn những câu chuyện đau lòng, những hoàn cảnh éo le mà nguyên nhân cũng từ căn bệnh quái ác này.

Những số phận không may mắc phải căn bệnh phong, họ phải đối diện với “bản án” khắc nghiệt, bị mọi người ruồng bỏ, xa lánh, họ gần như bị “tẩy chay” khỏi cuộc sống. Người mất bố mẹ, người mất con, tàn nhẫn hơn có người có gia đình nhưng không dám nhận, phải bỏ xứ mà đi biệt tích.

Ký ức kinh hoàng của những người mắc bệnh phong

Những ngày cuối năm, tôi có dịp lên thăm tại trại phong Ba Sao, ở huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam, nơi đây là “ngôi nhà” của rất nhiều hoàn cảnh éo le, những người từng mặc bệnh phong, hầu hết là những cụ già đã ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy”.

Theo quốc lộ 21B, hướng Chi Nê - Hòa Bình, trại phong Ba Sao nằm cách thành phố Phủ Lý gần 20km, được thành lập vào năm 1968, nơi đây được chính những bệnh nhân lúc đầu vào xây dựng cơ sở. Chủ yếu họ là những bệnh nhân từ các tỉnh: Nghệ An, Ninh Bình, Bắc Ninh... tập trung về.

Lúc mới vào trại phong Ba Sao, nơi đây chỉ là chốn hoang vu, hiu hắt, xung quanh là núi bao bọc. Chính vì không ai dám vào xây dựng cơ sở vật chất cho người bị bệnh phong nên ban giám đốc phải vận động chính những bệnh nhân xây dựng cơ sở vật chất, ai khỏe làm việc lớn, ai yếu làm việc nhỏ.

Cứ thể, từ việc nhỏ nhặt rồi đến việc lớn, trại phong được dựng nên bởi chính những người có khát vọng sống, khát vọng được thể hiện bản thân. Chính từ nơi này, những bệnh nhân tìm được sự đồng cảm, sự chân thành. Họ bấu víu vào nhau mà sống, cứ thế dần trở thành thân thích rồi đùm bọc, chia sẻ với nhau.

Trại phong Ba Sao hiện nay có khoảng hơn 80 người đang sống tại đây, đa phần họ đều là những người già cả, người ít nhất cũng hơn 60 tuổi, người nhiều tuổi nhất cũng hơn 90 tuổi, tất cả họ gần như không nơi nương tựa. Có người gắn bó với trại phong ngay từ những ngày đầu, người ít nhất cũng gần 20 năm.

Bà Đinh Thị Hợi, quê ở Nam Định đã gắn bó với trại phong Ba Sao từ những ngày đầu thành lập, xúc động kể lại, năm 16 tuổi, bà không may mắc bệnh phong. Khi biết bà mắc bệnh, hàng xóm hắt hủi, xem bà như là “thần chết”, họ cố gắng xa lánh, thậm chí xua đuổi bà đi nơi khác, gia đình cũng hờ hững, ít quan tâm đến bà. Từ đấy bà bỏ nhà ra đi, đầu tiên bà đến khu điều trị Suối Tép, Ninh Bình, đến năm 1968 bà chuyển về trại phong Ba Sao, Hà Nam. Từ đấy bà xem nơi này chính là nhà mình, những người cùng cảnh là anh em, họ hàng của mình. Cũng từ khi xa xứ, bà chưa một lần quay về, bà coi như mình đã chết.

Trại phong Ba Sao rộng 86 ha, chủ yếu là đất đồi núi, vì vậy để tạo điều kiện cho các bệnh nhân, trung tâm để cho các bệnh nhân khỏe mạnh có thể trồng trọt, tăng gia sản xuất, cải thiện chất lượng cuộc sống. Người nào bệnh nhẹ, có thể tự dựng nhà, trồng trọt, chăn nuôi…, người nào nặng thì ở khu tập thể.

Sức sống mới ở trại phong Ba Sao

Kể từ khi được thành lập trại phong Ba Sao đến nay cũng tròn 50 năm, trại phong Ba Sao ngày nay cũng “thay da, đổi thịt” so với ngày đầu. Ở đây, không còn sự kỳ thị, xa lánh… cuối năm, ở đây tràn ngập sắc hoa đào, hoa cúc, đó là sức sống mới, tinh thần lạc quan, không khuất phục trước bệnh tật của những người từng bị hắt hủi.

Những cây đào phai được các bệnh nhân và cán bộ ở đây trồng lâu năm, những cây đào cũng góp phần thêm chút thu nhập cho các gia đình bệnh nhân vốn thiếu thốn cả vật chất lẫn tinh thần.

Ở trại phong Ba Sao cái nơi mà những bệnh nhân phong xem như là nơi bấu víu cuối cùng, nơi cho họ cuộc sống, cho họ tìm thấy tình thương chân thành… Cũng chính từ nơi này, nhiều bệnh nhân đã tìm thấy được tình yêu từ những người đồng cảnh ngộ. Không ít những người trong trại phong Ba Sao tìm thấy hạnh phúc gia đình, thứ mà trước đó họ cho rằng đó là thứ gì đó xa xỉ đối với bản thân.

Vào điều trị cùng nhau, thấu hiểu nỗi khổ của những người bị bệnh phong, từ đồng cảm, chăm sóc bao bọc lẫn nhau, nhiều bệnh nhân nảy sinh tình cảm rồi nên duyên vợ chồng. Đối với họ đó là thứ quý giá nhất trong cuộc đời tưởng chừng như đã tắt. Vớ họ có được một mái ấm gia đình đó là cả “gia tài” không thứ gì có thể đánh đổi.

Chuyện tình của bà Vũ Thị Hiu (SN 1944), quê ở Tiên Lãng, Hải Phòng và ông Bùi Văn Kiều (SN 1942), quê ở Vụ Bản, Nam Định là một trong những câu chuyện tình yêu cảm động ở trại phong Ba Sao. Hai con người ở hai nơi khác nhau, cùng nhau vào điều trị lúc trại phong mới được thành lập. Bà Hiu vào trại phong Ba Sao từ năm 24 tuổi, ông Kiều vào từ năm 26 tuồi. Từ quan tâm, đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống, họ nảy sinh tình cảm với nhau.

Ban đầu họ cũng chẳng dám nghĩ đến chuyện sẽ kết hôn, sinh con đẻ cái, vì căn bệnh quái ác còn hành hạ. Đến năm 30 tuổi, căn bệnh phong của 2 người được điều trị khỏi. Thế rồi, một đám cưới “tự túc” ngay trong trại phong được tiến hành. Khách mời chủ yếu là tập thể y bác sỹ cùng các bệnh nhân. Không cỗ, không bàn, không bánh kẹo, chỉ là những chén nước chè…

Sau nhiều năm gắn bó, những bệnh nhân nơi đây vẫn đùm bọc, dựa vào nhau mà sống, có những người dù quên cả lối về, nhưng cũng gần nửa thế kỷ họ đã đón mùa xuân ở đây, với họ hạnh phúc đôi lúc bắt đầu từ thứ bình dị nhất.

Đức Văn