Việt Nam cần 20-30 tỷ USD để hoàn thiện hạ tầng cấp thoát nước

Thông tin được GS Nguyễn Việt Anh, Viện trưởng Viện Khoa học và Kỹ thuật Môi trường (Đại học Xây dựng Hà Nội), thông tin tại Hội thảo Chiến lược thích ứng với biến đổi khí hậu, tập trung vào khủng hoảng khí hậu và nguồn nước, tổ chức ngày 28/3. 

Hội thảo nằm trong kế hoạch tổ chức Tuần lễ nước quốc tế Singapore (SIWW 2024), dự kiến diễn ra trong các ngày 18-22/6, do Cơ quan Nước Quốc gia của Singapore và Bộ Môi trường - Bền vững của nước này tổ chức. 

Trao đổi tại hội thảo, GS Nguyễn Việt Anh nhấn mạnh ngành nước Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức. Một trong số đó là việc phát triển đô thị quá nhanh, quá nóng khiến hạ tầng không theo kịp. Từ đó, các dịch vụ thiết yếu bao gồm nước chưa đáp ứng đủ yêu cầu. 

Ông Việt Anh đánh giá trong 10 năm tới, ngành nước cần huy động đầu tư khoảng 20-30 tỷ USD mới đáp ứng đủ tất cả yêu cầu về cấp thoát nước, bao gồm cả các dự án cung cấp nước sạch, xử lý nước thải sinh hoạt và công nghiệp.

Thách thức thứ hai là biến đổi khí hậu. Dẫn chứng nhiều địa phương trong đó có khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đang đối mặt với hạn hán, ông Việt Anh cho biết để ứng phó, nhiều nơi phải lắp đặt công trình thu nước chạy ngược lên thượng lưu, xa hàng chục km, vượt ra ngoài ranh giới của tỉnh. 

"Chúng ta phải mang nước từ nơi khác đến cấp cho sản xuất nông nghiệp và nước sinh hoạt. Thách thức về biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt và hiện hữu", vị chuyên gia nói và cho rằng thách thức này đặt ra cơ hội để tìm kiếm những giải pháp mới cho vấn đề hạn hán, xâm nhập mặn. 

Ngoài ra, chuyên gia đề cập đến thách thức về nguồn lực và cho biết với lĩnh vực nước thải, Việt Nam vẫn trông chờ vào vốn ODA. Trong khi đó, lĩnh vực này chưa hấp dẫn được khối tư nhân tham gia vì lợi nhuận thấp, mặc dù mang lại lợi ích cho xã hội, cộng đồng.

"Dù vậy, chúng ta vẫn nhìn thấy cơ hội khi cam kết của Chính phủ đầu tư cho lĩnh vực cấp thoát nước ngày càng rõ và mạnh. Các ngành chức năng đang xây dựng riêng một luật cho ngành này là Luật Cấp thoát nước và sang năm sẽ có hiệu lực", ông Việt Anh đưa ra đánh giá. 

Tham gia thảo luận, bà Halla Maher Qaddumi, Chuyên gia kinh tế cấp cao về ngành nước của Ngân hàng Thế giới (World Bank), cho biết các phân tích cho thấy mức độ gia tăng các mối đe dọa liên quan đến nguồn nước có thể làm giảm GDP của Việt Nam khoảng 6%/năm, từ nay đến năm 2035.

"Dự báo của chúng tôi sẽ thành hiện thực nếu chúng ta không có bước khắc phục", bà Halla nói. 

Theo chuyên gia, mặc dù Việt Nam được xếp vào các quốc gia dồi dào nước, nhưng nhiều nơi đang đối mặt với căng thẳng về nước trong mùa khô, đặc biệt ở những khu vực sông trọng điểm. Bà cảnh báo tình trạng này sẽ tồi tệ hơn vào vài thập kỷ tới nếu không có những hành động thích hợp.

Bà Halla nhấn mạnh việc cạnh tranh về tài nguyên nước trở nên trầm trọng hơn do năng suất nước thấp trong các lĩnh vực sử dụng nước chính, đặc biệt là ngành nông nghiệp tưới tiêu. Theo đó, việc quản lý nước kém trong nông nghiệp cũng là nguyên nhân hàng đầu gây nên phát thải khí nhà kính.

Cùng với thách thức trên, Việt Nam đối mặt với vấn đề ô nhiễm nguồn nước. Chuyên gia của World Bank đánh giá đây là mối đe dọa đến nền kinh tế quốc gia, tác động đến sức khỏe con người, có hại đến môi trường, ước tính làm giảm 3,5% /năm GDP của Việt Nam mỗi năm nếu không có hành động thiết thực. 

Đề cập thêm đến biến đổi khí hậu đang làm tăng rủi ro và chi phí do hạn hán, lũ lụt, bà Halla đồng thời nhấn mạnh Việt Nam còn những mối đe dọa khác như dòng chảy môi trường suy giảm, xâm nhập mặn, sụt lún đất, tăng khai thác nước ngầm...

Chuyên gia khuyến cáo các thách thức này cần sự điều phối ở cấp quốc gia, tỉnh thành cũng như khu vực tư nhân. Trong đó, bà Halla nhấn mạnh giải pháp đổi mới về cơ chế cấp vốn, cải thiện cơ sở hạ tầng của ngành nước và thúc đẩy cơ chế để tư nhân tham gia vào lĩnh vực đầy thách thức này.