"Tư duy xây dựng pháp luật vẫn theo kiểu cũ, chủ yếu là "bổ sung, sửa đổi"

Hội thảo khoa học cấp quốc gia "Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới" do Bộ Tư pháp phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức sáng 6/3 tại Hà Nội.

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, khẳng định đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật có ý nghĩa hết sức quan trọng trong tiến trình đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới đất nước.

So với thực tiễn phát triển đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn một số bất cập, hạn chế.

Theo ông Thắng, tư duy về xây dựng pháp luật vẫn theo kiểu cũ, chủ yếu là "bổ sung, sửa đổi", ít tập trung vào xây dựng mới. Một số chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế hóa kịp thời, đầy đủ.

Chất lượng pháp luật chưa cao, tính khả thi còn hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Thậm chí, một số luật vừa mới ban hành đã phải sửa đổi.

"Hệ thống pháp luật còn cồng kềnh, các quy định không thống nhất, chồng chéo, thiếu rõ ràng, cản trở việc thực thi, không thuận lợi cho việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút, khơi thông và giải phóng các nguồn lực đầu tư cho phát triển. Việc lấy ý kiến người dân, đối tượng chịu sự tác động vẫn còn hình thức", ông nói.

Ngoài ra, theo ông Thắng, việc tổ chức thi hành pháp luật, chính sách vẫn là khâu yếu, tồn tại dai dẳng chưa khắc phục được. Ý thức chấp hành pháp luật nhìn chung chưa nghiêm. Kỷ cương, phép nước có nơi bị xem nhẹ. Xử lý vi phạm pháp luật còn chưa kịp thời, chế tài xử lý ở một số lĩnh vực chưa đủ sức răn đe.

Việc nghiên cứu, ban hành chính sách, pháp luật điều chỉnh đối với những vấn đề mới phát sinh còn chậm nên chưa tạo được khung khổ pháp lý thúc đẩy phát triển, nhất là về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và các động lực tăng trưởng mới.

Ông nhấn mạnh hội thảo được tổ chức vào thời điểm có nhiều ý nghĩa, khi thế giới đang trải qua những thay đổi mang tính thời đại, trong nước đang triển khai những quyết sách chiến lược, mang tính cách mạng, đặt ra những yêu cầu rất mới, chưa từng có đối với công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Để thực hiện khát vọng vươn mình trong kỷ nguyên mới, ông Thắng cho rằng đòi hỏi chúng ta phải có quyết tâm và nỗ lực rất lớn, thật sự đổi mới tư duy, thực hiện những chuyển đổi mang tính cách mạng để không chỉ bắt kịp mà còn có khả năng vượt trước trong phát triển.

"Cả hệ thống chính trị đang thực hiện quyết liệt cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy, bảo đảm tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả; xác định đột phá về thể chế là "đột phá của đột phá", phải đi sớm, đi trước, mở đường cho phát triển, giải phóng mọi nguồn lực, nhất là nguồn trong nhân dân; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trên tinh thần "Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm, Trung ương, Chính phủ, Quốc hội giữ vai trò kiến tạo", ông Thắng cho hay.

Để thực hiện được các chủ trương và quyết sách đột phá đó, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẳng định phải bắt đầu từ đổi mới tư duy về xây dựng và thi hành pháp luật.

Ông Thắng dẫn lại Kết luận số 119-KL/TW ngày 20/1 của Bộ Chính trị về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật với các nội dung rất toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm, nhằm đổi mới mạnh mẽ quy trình xây dựng pháp luật theo hướng chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả.

Tại kỳ họp vừa qua, Quốc hội đã thông qua nhiều luật và nghị quyết quan trọng, trong đó có Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 với nhiều nội dung về đổi mới cách thức xây dựng pháp luật.

Do đó, ông đề nghị các ý kiến thảo luận, phân tích sâu sắc hơn về các nội dung liên quan đến đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong xây dựng và thực thi pháp luật; đổi mới về tư duy, cách thức xây dựng, thi hành pháp luật và sắp xếp tổ chức bộ máy của các cơ quan xây dựng, thi hành pháp luật bảo đảm tinh, gọn, mạnh, hiệu quả.

Ông cũng định hướng thảo luận về việc tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Quốc hội, UBND và HĐND ở cấp địa phương, cơ quan tòa án, viện kiểm sát theo hướng bỏ các cấp trung gian, đặc biệt là cấp huyện.