"Phá đập cứu dân, bộ trưởng quyết được sao phải lên đến Thủ tướng"

Câu chuyện này được Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc lại tại phiên thảo luận tổ sáng 12/2, khi cho ý kiến về Dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi).

Ông nhiều lần nhấn mạnh quan điểm phải tạo dư địa và không gian sáng tạo để các chủ thể liên quan có thể sáng tạo trong điều hành và giải quyết những vướng mắc phát sinh từ thực tiễn.

Bộ trưởng chịu trách nhiệm là được, sao phải báo cáo Thủ tướng?

Thủ tướng cho biết cả nước đang tiến hành cuộc cách mạng về bộ máy để xây dựng bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đi kèm với đó là nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức, viên chức, cơ cấu phù hợp với bộ máy tổ chức mới.

Công việc này, theo người đứng đầu Chính phủ, đã sắp xong, cố gắng trong tháng 2 hoàn thiện tất cả tổ chức bộ máy mới để tháng 3 đưa vào vận hành.

"Bộ máy mới đi vào vận hành sẽ trơn tru nhưng cũng có thể vướng mắc, trục trặc, nhưng vướng thì điều chỉnh", Thủ tướng nói.

Với tinh thần "đúng vai, thuộc bài", Thủ tướng nhấn mạnh cần phân biệt rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp, vì càng rõ càng dễ đánh giá và xác định trách nhiệm. Bên cạnh đó, cần phân cấp, phân quyền để "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".

Ủng hộ quan điểm một cơ quan có thể làm nhiều việc nhưng một việc chỉ giao một cơ quan, Thủ tướng cho rằng rạch ròi như vậy để rõ trách nhiệm. Đó cũng là một đổi mới quan trọng trong giai đoạn này.

Dẫn chứng, Thủ tướng nhắc lại giai đoạn đại dịch Covid-19, Chính phủ phải ban hành nghị quyết để đưa ra chính sách giãn cách xã hội, ai ở đâu ở đó vì "chết người thì không thể không làm", mà Chính phủ là cơ quan hành pháp nên phải quyết định.

Hay như trong siêu bão Yagi năm vừa qua, việc có phá đập Thác Bà hay không, có di dân hay không, phải có người quyết định. Từ thực tế này, Thủ tướng cho rằng với những vấn đề biến động, cần trao quyền cho cơ quan hành pháp, đi kèm với phân cấp, phân quyền mạnh mẽ.

"Như tôi phải đứng trước quyết định có phá đập Thác Bà hay không, rất mong manh. Thẩm quyền này là giao Thủ tướng cũng không phù hợp. Người quản lý đê điều là Bộ trưởng Nông nghiệp, phá đập hay không thì giao cho bộ trưởng, chứ giao Thủ tướng tưởng quyền là to, nhưng thực tiễn là không phù hợp", Thủ tướng nêu quan điểm.

"Thành ra ông Hoan (Bộ trưởng Lê Minh Hoan - PV) cứ phải đợi tôi mà tôi đi chống bão, di chuyển liên tục, có lúc có sóng, lúc không có sóng, nên ông ấy cứ phải chờ đợi tôi. Tôi phải cử Phó Thủ tướng Lê Thành Long lên đó, chịu trách nhiệm trong trường hợp không liên hệ được với tôi. Trong khi đó, chỉ ông bộ trưởng ở đó và chịu trách nhiệm là được rồi, tại sao lại phải qua cấp trung gian là báo cáo Thủ tướng, mà Thủ tướng có ngay ở đó để giải quyết được đâu", lãnh đạo Chính phủ dẫn thực tế.

Tương tự là câu chuyện điều tiết hồ Thác Bà để không vỡ đê Hoàng Long, cũng báo cáo Thủ tướng.

"Tất nhiên Bộ trưởng Công Thương và Nông nghiệp không phải quyết thì không phải chịu trách nhiệm, Thủ tướng chịu trách nhiệm thôi, nhưng không cần thiết. Mà quyết định là rất rích rắc", Thủ tướng nói thêm rằng khi thiết kế luật phải có không gian sáng tạo, phân cấp, phân quyền nhiều hơn.

"Rõ ràng việc điều tiết, phá đập hồ Thác Bà thì bộ trưởng quyết được, sao phải lên đến Thủ tướng?", người đứng đầu Chính phủ tái khẳng định việc phân cấp, phân quyền rất quan trọng.

Tạo không gian sáng tạo phải đi kèm bảo vệ cán bộ

Nhấn mạnh cuộc sống diễn ra rất nhanh, luật không thể dự báo được, Thủ tướng góp ý luật pháp cần quy định khung mang tính nguyên tắc, để dư địa cho cơ quan hành pháp linh hoạt thực hiện chính sách hiệu quả, miễn là không tham ô, tham nhũng, lợi ích nhóm.

Đi kèm với chính sách tạo sự chủ động, sáng tạo, Thủ tướng nhấn mạnh phải có chính sách bảo vệ cán bộ.

Nhắc lại câu chuyện người trưởng thôn Kho Vàng (xã Cốc Lếu, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai) quyết định sơ tán tất cả người dân trong cơn bão Yagi, Thủ tướng đặt ra tình huống: "Nếu trong quá trình di chuyển có chỗ sạt lở mà chết hết cả người dân thì sao? Người dân an toàn thì ông là anh hùng, nhưng nếu không may trong quá trình di chuyển lại vào chỗ sạt lở, người dân bị vùi lấp, ông trưởng thôn sẽ thành tội đồ".

"Nhưng đó là cách làm sáng tạo, và ông trưởng thôn thấy người dân ở chỗ nguy hiểm nên sẵn sàng chịu trách nhiệm khi di dời người dân", Thủ tướng nói và nhấn mạnh với mục đích vô tư đó, luật pháp phải bảo vệ những người như thế.

Góp ý thêm về quy trình, Thủ tướng cho rằng "phải nhanh". Tiết kiệm thời gian, phát huy trí tuệ và hành động quyết đoán, theo Thủ tướng, là ba yếu tố quyết định thành công trong công việc.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh quan điểm xây dựng pháp luật là việc Quốc hội thì Quốc hội quy định, còn sau này Chính phủ ban hành nghị định, thông tư để dễ điều hành kinh tế - xã hội.

Trong xây dựng luật, ông Mẫn nhấn mạnh phải tăng cường vai trò của cơ quan trình và cơ quan trình luật phải chịu trách nhiệm đến cùng.

"Trước đây, cơ quan trình làm 50-60% rồi đưa qua Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các ủy ban hết sức vất vả. Có luật Chủ tịch, Phó Chủ tịch Quốc hội ngồi 7-8 cuộc, như Luật Đất đai 2024", ông Mẫn dẫn chứng và cho biết đã nhiều lần đề nghị các bộ trưởng, trưởng ngành phải chịu trách nhiệm đến cùng trong xây dựng luật.

Theo đề nghị của Chính phủ, ông Mẫn nhất trí bổ sung Nghị quyết của Chính phủ là văn bản quy phạm pháp luật, để thực hiện chỉ đạo cấp thẩm quyền, nhưng ông lưu ý rà soát để tránh trùng lặp nội dung khi ban hành.

Ông cũng đồng tình việc đổi mới quy trình làm luật theo hướng các dự án luật, nghị quyết về nguyên tắc sẽ xem xét thông qua trong một kỳ họp, nhưng chỉ quy định chung theo hướng tại kỳ họp sẽ thảo luận các ý kiến khác nhau.