Những dự án sản xuất tấm lợp không amiăng đều đang… đắp chiếu

Tấm lợp của người nghèo, vùng khó khăn, khắc nghiệt

Tại phiên giải trình được UB Khoa học, Công nghệ & Môi trường tổ chức ngày 3/11 vừa qua, đại diện Hiệp hội tấm lợp Việt Nam cho biết, tới nay, các nhà máy sản xuất tấm lợp áp dụng các loại cốt sợi thay thế amiăng đều thất bại hoặc… chưa thành công.

Xác nhận thông tin này, Giám đốc nhà máy tấm lợp Đông Anh (một doanh nghiệp thuộc Bộ Xây dựng) Lê Văn Nghĩa cho biết, doanh nghiệp đã nghiên cứu dây chuyền sản xuất tấm lợp không amiăng từ năm 2012 nhưng không thành công vì thành phẩm hoàn thành có giá thành rất cao, chất lượng lại hạn chế, quá trình sử dụng chỉ 1-3 năm là vị vụn hủy.

Trên thị trường, ông Nghĩa cho biết, các loại tấm lợp kim loại màu thời gian qua được người tiêu dùng lựa chọn khá nhiều vì giá thành cũng khá cạnh tranh nhưng tới nay, người sử dụng cũng dần quay lưng vì nhà lợp tôn ồn, quá nóng hoặc quá lạnh, kém bền vững hơn nhiều so với tấm lợp fibro ximăng. Tấm lợp tôn càng bộc lộ nhiều nhược điểm khi sử dụng ở những vùng ven biển, tỷ lệ muối mặn trong không khí lớn hay ở những vùng cao sương muối, điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Đại biểu Nguyễn Công Hồng (Phó Chủ nhiệm UB Pháp luật của Quốc hội) đặt câu hỏi, nếu dừng việc sản xuất tấm lợp amiăng ximăng thì có dừng với những mặt hàng khác có sử dụng amiăng trắng như má phanh, tấm cách nhiệt? Khả năng chuyển đổi dây chuyền sản xuất tấm lợp với các loại vật liệu thay thế khác?

Thứ trưởng Bộ Khoa học – Công nghệ Phạm Công Tạc thông tin, từ năm 2001, Viện Vật liệu xây dựng của Bộ Xây dựng, Viện Công nghệ của Bộ Công Thương đã nghiên cứu các loại sợi thay thế amiăng trắng. Trong những năm 2003-2005, chương trình KC06 có dự án nghiên cứu triển khai dây chuyển sản xuất tấm lợp không amiăng. Năm 2007 công ty Tân Thuận Cường đã triển khai dự án. Năm 2014 cũng có một doanh nghiệp nghiên cứu dự án sản xuất KC03 tên là “Dự án sản xuất tấm lợp sóng, phẳng không amiăng” công suất 3 triệu m2/năm.

Các nhà khoa học Việt Nam đã làm chủ công nghệ sản xuất tấm lợp không sử dụng amiăng trắng. Hiện tại nhóm nghiên cứu của Bộ Công Thương đã làm tư vấn sản xuất cho một số khu vực của Đông Nam Á, Srilanka. Tuy nhiên, các đơn vị sản xuất tấm lợp không amiăng trong quá trình thực tế triển khai đã dừng sản xuất. Hiện tại, các cơ sở sản xuất khi làm tấm lợp không amiăng trắng khó bán sản phẩm ra thị trường do giá thành, độ bền của vật liệu không “bì” được với tấm lợp amiăng xi măng.

Thứ trưởng Bộ Khoa học – Công nghệ nêu quan điểm, khuyến cáo của tổ chức Y tế thế giới (WHO), tổ chức Lao động quốc tế (ILO) thì cần tuân thủ nhưng với điều kiện ở Việt Nam, các bước đi cần có lộ trình, trước hết là sử dụng có kiểm soát để đảm bảo an toàn. Những người sống ở vùng núi cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng điều kiện tự nhiên khắc nghiệt. Đặc biệt vùng biển có độ muối cao thì tấm lợp có amiăng trắng thể hiện rất nhiều ưu việt.

“Hiện thực tế các cơ sở sản xuất thế nào Bộ Xây dựng nắm rõ. Với những cơ sở sản xuất tấm lợp có amiăng trắng, nếu chuyển đổi, phải bổ sung thiết bị, công nghệ thì cũng cần căn cứ thị trường để đưa ra lộ trình phù hợp” – ông Tạc nói.

Chưa trình chính thức phương án “cấm” amiăng trắng

Thông tin thêm từ góc độ khoa học, PGS.TS Bạch Đình Thiên - Viện trưởng Viện nghiên cứu ứng dụng khoa học môi trường nhiệt đới cho biết, PVA, loại vật liệu có khả năng thay thế amiăng trắng hiện chưa được chứng minh trên 2 phương diện.

Thứ nhất, chưa có công trình nghiên cứu để đánh giá PVA dùng trong tấm lợp có độc hại ít hơn hay không. Đây cũng là vấn đề cần nghiên cứu. Thứ hai, về tính khả thi, năm 2014 Chính phủ có giao Bộ Xây dựng nghiên cứu vấn đề này. Đoàn giám sát kết quả nghiên cứu khi đó kết luận, tính cơ lý của tấm lợp có amiăng được sử dụng ở các nước ở Đông Nam Á, Trung Quốc so với độ bền, tuổi thọ tấm PVA thì có thể thấy, trong điều kiện khí hậu nóng ẩm, độ bền của tấm PVA thấp hơn nhiều so với amiăng.

Thực tế, cả 3 dự án đầu tư dây chuyền sản xuất tấm lợp không amiăng từng được triển khai nhưng nay gần như đắp chiếu.

Đại biểu Lê Anh Tuấn - Uỷ viên Thường trực UB Đối ngoại của Quốc hội lưu ý, các ngành nghề sản xuất có sử dụng amiăng trắng thuộc nhóm ngành kinh doanh có điều kiện quy định trong Luật Đầu tư. Vậy để thay đổi chính sách có phải tính đến việc sửa luật, nếu có, việc này thuộc thẩm quyền Quốc hội. Và khi tiến hành thay đổi luật, sửa đối chính sách, chắc chắn cơ quan chủ trì và thực hiện cần có kết luận chính xác trên nhiều khía cạnh từ kinh tế, xã hội. Khi sửa đổi, luật hoá vấn đề này, cần chú ý rà soát để đảm bảo tính thống nhất với các hiệp ước quốc tế về song phương và đa phương có liên quan đến kinh doanh mà Việt Nam tham gia trong văn kiện WTO và các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết.

Hồi âm các ý kiến, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh khẳng định, với vai trò là cơ quan tham mưu, được Chính phủ giao xây dựng lộ trình sử dụng amiăng trong thời gian tới, Bộ sẽ nghiêm túc tiếp thu để nghiên cứu bổ sung thêm các nội dung, đảm bảo đúng quan điểm ngành sản xuất tấm lợp phải tiếp tục phát triển, người dân có sản phẩm giá rẻ để dùng, đồng thời đánh giá được tác động amiăng tới sức khoẻ của người dân để báo cáo Thủ tướng Chính phủ một cách đầy đủ, khách quan, dựa trên cơ sở pháp lý và thực tiễn.

“Đề án đang trong quá trình xây dựng, chưa trình với Chính phủ. Còn về quan điểm vì lợi ích kinh tế hay lợi ích sức khỏe của người dân thì tôi nói rằng, nhiệm vụ Thủ tướng đặt ra trên nền tảng vì sức khỏe người dân. Thời gian thực hiện lộ trình sử dụng amiăng có thể dài hơn. Bộ Xây dựng cũng đã đặt vấn đề về việc nghiên cứu sản phẩm thay thế, đã giao cho các đơn vị khoa học của Bộ nghiên cứu việc quan trọng này. Chúng tôi đã có những nghiên cứu ban đầu và đã có sản phẩm thay thế với chất lượng tốt hơn, giá thành tương đương rồi. Chúng tôi làm vì sự phát triển của ngành, vì người lao động và sức khỏe người dân” – Thứ trưởng Đỗ Văn Sinh nêu rõ.

P.T