Người mẹ huyền thoại và những hy sinh thầm lặng

Mẹ Hường bên những tập kỷ niệm thời chiến tranh

Nữ giao liên can trường

Chúng tôi tìm về nhà mẹ Hường vào những ngày giữa tháng 7, trong cái nắng gắt của miền duyên hải. Nhà mẹ Hường nằm sâu trong hẻm, nhỏ nhắn nhưng ngăn nắp, kín tường là những Huân, Huy chương kháng chiến, Giấy khen của mẹ và chồng.

Mẹ Nguyễn Thị Hường sinh năm 1932, trong một gia đình nông dân nghèo có 4 anh chị em ở tỉnh Nghĩa Bình cũ (nay tách thành Quãng Ngãi và Bình Định). Cả gia đình sống bằng nghề làm muối. Cha bà mất vì làm việc quá sức, bị thổ huyết mà chết; hai anh trai đi công tác mất tích đến giờ vẫn chưa tìm thấy hài cốt. Mẹ Hường tham gia cách mạng từ rất sớm. Hơn 10 tuổi cô bé Hường ngày ấy đã tham gia hoạt động cách mạng làm giao liên cho Thị ủy Quy Nhơn.

Mẹ Hường kể: “Ngày đó nhà mẹ nghèo khổ lắm chỉ có củ lang, củ mì, quần áo chẳng có mà mặc, đến đôi dép mẹ phải dùng bằng mo cau, rồi vào rừng lấy cây dứa phơi thành sợi đan dép đi. Được cái hồi còn nhỏ, mẹ nhanh nhẹn nên được cán bộ tin tưởng giao cho nhiệm vụ giao liên”.

Ngày ấy, hàng ngày Hường đi bán củ lang củ mì, lân la vào đồn địch để dò la tin tức; chuyển giấy tờ, thư mật. Khôn ngoan, nhạy bén nên mẹ Hường được tổ chức tin tưởng giao nhiều nhiệm vụ quan trọng. Gần 20 tuổi, mẹ Hường đã vinh dự đứng vào hàng ngũ của Đảng nhưng do giấy tờ thất lạc nên mãi năm 1982 mẹ mới chính thức vào Đảng, làm khu đội phó dân quân du kích, Phó Bí thư Đoàn thanh niên; trực tiếp cài chông, mìn, tham gia đào đường hào, vận chuyển tiếp tế lương thực, vận động bà con phá ấp chiến lược...

Những năm 1950 - 1955, khi các lãnh đạo Thị uỷ Quy Nhơn và hầu hết lực lượng rút khỏi thị xã, để lại nhiều tài liệu, súng ống, đạn dược, Hường cùng một số ít đồng đội cất giữ, bí mật hoạt động trong lòng địch để báo cáo về cho tổ chức. Tháng 4/1952, chính nhờ thông tin tình báo chính xác của Hường, Thị uỷ Quy Nhơn đã đối phó thành công một trận càn rất lớn của quân địch. Sau trận đó, mẹ Hường bị nghi ngờ nên quân địch kéo đến đốt phá nhà cửa, đẩy mẹ già và 4 người con phải giống dưới gốc cây mận, sống cảnh màn trời chiếu đất cực khổ.

Năm 1956, mẹ Hường bị bắt tù đày tại các nhà lao Quy Nhơn, lần thì 6 tháng, lần 1 năm rồi được thả. Địch dùng mọi cách từ dụ dỗ đường mật đến tra tấn nhưng mẹ Hường một mực không khai. Lần cuối cùng mẹ Hường ra tù năm 1968, tổng cộng thời gian bị tù đày hơn 7 năm trời.

Những hy sinh thầm lặng

Vào tuổi xuân thì, cô gái Hường quen chàng thợ máy Trương Liêm, cả 2 nên vợ nên chồng. Mẹ Hường bùi ngùi kể: “Ngày đó chiến tranh còn ác liệt, cưới nhau chỉ được hạnh phúc bên nhau vỏn vẹn 3 ngày rồi ông ấy phải lên đường tập kết ra Bắc. Nói là 2 năm về mà mãi 21 năm, sau giải phóng ông mới về”.

Từ những năm 1945, mẹ Hường nhận nuôi cả chục đứa trẻ mồ côi đưa về chăm sóc. Đến năm 1963, thấy mẹ Hường có năng lực nuôi dạy con trẻ nên tổ chức cách mạng chỉ đạo mẹ Hường tiếp cận những đứa trẻ mồ côi, tìm hiểu lý lịch và huấn luyện chúng để đưa vào hoạt động cách mạng. Thời gian này mẹ Hường đảm nhận luôn việc nuôi những đứa con của cán bộ, chiến sĩ cách mạng đi thoát ly hoặc đã hy sinh.

“Năm 1963, lúc này địch càn quét tàn khốc, một đồng chí ở huyện Hoài Nhơn hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ để lại bé gái chưa đầy 2 tuổi, nên mình phải đứng ra nuôi chăm sóc cháu bé. Đến năm 1967, lại một trận càn quét dữ dội, một phụ nữ đang mang bầu 7 tháng bị thương nặng mất nhiều máu. Nghe tin, tui phải sắm vai nông dân cùng hai đồng chí nữ đi gặt để cứu chị này. Khi chúng tôi cáng người phụ nữ đi được một quãng đường dài thì một máy bay trực thăng địch áp sát chỉ súng vào nói Việt Cộng. Nhưng thấy mình cầm liềm, người bùn đất lấm lem nên chúng không nghi ngờ rồi đưa chúng tôi lên cả máy bay đi cấp cứu tại bệnh viện Quy Nhơn. Sau đó, người mẹ hy sinh, để lại đứa con non chỉ 1,6kg nên phải nằm lồng kính cả nửa năm trời”, mẹ Hường nhớ lại những ký ức không bao giờ quên.

Sau này mẹ Hường còn nhận nuôi hai đứa con thơ dại của hai đồng đội nữ đã hy sinh. “Con mẹ nhiều lắm, chúng ở nhiều tỉnh khác nhau, có đứa ở ngay Bình Định này, có đứa trong Sài Gòn, có đứa đứa tận bên Mỹ. Lâu lâu chúng cũng có viết thư về thăm mẹ, khi mẹ ốm chúng điện thoại hỏi thăm, mua quà cho mẹ...”, mẹ Hương khoe.

Năm 1975, miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, những tưởng sẽ được hạnh phúc bên người chồng sau mấy mươi năm xa cách. Nhưng chồng mẹ lại trở về cùng người vợ hai và 2 đứa con. Quá đau buồn song nghĩ mình chưa có con chung với chồng, mẹ Hường một lần nữa lại hy sinh hạnh phúc riêng, nhường chồng cho người đến sau. Sau đó gia đình chồng phản đối nên ông bà quay lại sống với nhau. Năm 1976, hai người có chung một cô con gái.

Ít lâu sau, người vợ hai của chồng mất, mẹ Hường lại cáng đáng chăm lo cho hai con riêng của chồng.

Việc gia đình nhiều lận đận song mẹ Hường vẫn nhiệt tình tham gia các hoạt động xã hội. Từ năm 1975 - 1988, mẹ Hường chuyển sang Hội Phụ nữ, giữ chức Hội trưởng. Cả đời cống hiến cho cách mạng, nuôi hàng chục người con nuôi, khi về nghỉ hưu, mẹ Hường vẫn trăn trở với hoàn cảnh của những đứa trẻ mồ côi, học sinh nghèo hiếu học. Vì vậy mẹ Hường xây dựng hũ tiền tiết kiệm và vận động các nhà hảo tâm quyên góp để giúp đỡ các cháu nhỏ thiệt thòi.

Từ năm 2004, mẹ Hường đã cùng chồng xây dựng được sáu đội thanh thiếu niên với 130 học sinh nghèo hiếu học. Năm 1978, mẹ Hường vinh dự được mời ra Hà Nội báo cáo thành tích trong một hội nghị toàn quốc. Tại đây, mẹ Hường kể lại câu chuyện đời của mình trong kháng chiến cũng như trong thời bình khiến những người có mặt không khỏi xúc động.

Hiện mẹ Hường sống bình dị cùng chồng, miệt mài cống hiến cho xã hội với mức lương hưu trên 1 triệu đồng. Ở tuổi 81, sức khỏe đã yếu do ảnh hưởng từ chiến tranh, cuộc sống còn nhiều khó khăn nhưng mẹ Hường vẫn giữ một tấm lòng tràn ngập tình thương yêu, xứng đáng với hình tượng “Người mẹ huyền thoại”.

Chính tại buổi chuyện trò tại Hà Nội, một vị đạo diễn đã quyết định làm bộ phim về đời mẹ Hường mang tên “Huyền thoại về người mẹ”. Nhân vật mẹ Hường trong phim do NSND Trà Giang thủ vai, sau khi được trình chiếu đã lấy đi bao nước mắt của người xem, khiến hàng triệu trái tim rung động.   Từ đó đến nay, cảm động về cuộc đời mẹ Hường, NSND Trà Giang thường điện thoại thăm hỏi, nhiều lần còn bỏ tiền túi và vận động báo chí giúp đỡ mẹ Nguyễn Thị Hường thay cho lời tri ân.   Áp phích bộ phim về mẹ Hường do NSND Trà Giang đóng vai chính.

Doãn Công