Ký ức hiên ngang của một “lão tướng” biên thùy phía Bắc

Quân phục màu xanh lá núi. Tóc bạc trắng. Răng còn đều và trắng như ngô nếp. Từng 10 năm làm đồn trưởng, kinh qua chiến tranh biên giới oai hùng, nhận bao nhiêu phần thưởng cao quý, đeo quân Ũàm thiếu tá (ngày xưa để lên đến hàm thiếu tá là… to rồi), đến năm 1990, ông Nghiễm mới về hưu. Ông cười vang bắt tay từng người.

“Tớ nghỉ hưu 24 năm rồi, bấy giờ là Chỉ huy phó của huyện đội Bảo Lạc dưới kia. Con tớ bây giờ vẫn đang làm bᶣo vệ ở chính cái huyện đội này mà. Cậu lính trẻ dắt ngựa cho tớ, bấy giờ là đồn trưởng, cậu ấy tên là Nông Thế Nghiệp, hiện đang làm Chủ tịch hội nông dân huyện tít mãi dưới kia”.

Đồn Cốc Pàng nằm chênh vênh, tít hút trên đỉnh trời biên ải, “dưới kia” là huyện, là các xã, là đường về xuôi. Thực dân Pháp ngày xưa chọn vị trí xây đồn Cốc Pàng với hệ thống tường thành đá hộc và bao nhiêu hầm hào, công sự ở đây, án ngữ dải biên cương, án ngữ cả đường huyết mạch từ Cao Bằng sang Hà Giang thế này, là rất chí lý. “Trước đi lên các bản người Mông như Lũng Mần của xã Đức Hạnh kề bên đồn, là phải đi ngựa, rồi đường bé bằng Ţàn tay, đi trên các gờ đá ven sông Nho Quế xanh biếc.

Nhìn trên xuống, chỉ thấy xanh lèo, cảm giác nước không chảy nữa, sông chỉ bé bằng bắp đùi thôi. Ngựa không đi được, người phải bò Ŭổm ngổm mà đi. Chúng tôi phải làm những cái thang bằng gỗ để trèo từ vách đá nọ sang vách đá kia. Đồn cũng chưa có trụ sở, lính biên phòng ở tạm trong nhà dân. Đến năm 1960, chúng tôi mới huy động dân và cán bộ chiến sĩ chặt cây, san nền, dựng đồn bằng trť gỗ trên khu vực từng có đồn Cốc Pàng của người Pháp cũ”.

Dẫn chúng tôi ra cổng đồn, bên cạnh vườn thuốc nam của đơn vị là hai cây đa lừng lững, rễ cuồn cuộn, cành lá sum sê. Hiếm có đồnĠbiên phòng nào ở Việt Nam mà cảnh lại “cây đa bến nước sân đình” nền nã nao lòng nhường ấy. Ông Nghiễm kể: “Năm 1970, đi công tác ở biên giới, thấy có cây đa đẹp thì tôi đánh về trồng ở cổng đơn vị.

Cây to này tôi trồng, cây nhiều rễ kia là của anh Hoàng Việt - người huyện Hà Quảng, đồng đội của tôi. Mỗi người trồng một cây, bây giờ nó to khổng lồ, cao ngất trời thế này rồi đây. Còn anh Việt thì đã hy sinh hồi chiến tranh biên giới. Hôm ấŹ anh đi tuần tra bị địch bắn. Tôi đi tuần tra ở bản Lũng Mần từ lúc mờ sương, từ trên núi cao, mặt trời lên, gió thổi bớt mây mù, chợt thấy bọn giặc nói “nhí nha nhí nhố” ở dưới. Nó cũng phát hiện mình và xả súng dã man”.

Bọn chúng tự nã pháo giết nhau, rồi khiêng xác rút chạy

Bấy giờ dân với bộ đội gắn bó đặc biệt. Tết, họ đem bánh trưng, đem thịt treo ŧác bếp lên tặng các chiến sĩ. Bà con tin yêu anh cán bộ biên phòng lắm. Đến mức, nuôi được con trâu, con bò, họ dắt trâu bò xuống chợ xem lái buôn trả bao nhiêu tiền.

Được rồi, để tao lên hỏi anh biên phòng đã rồi mới bán. Hôm sau, họ lại mang trâu bò lên hỏi cán bộ đồn là “chúng nó” trả giá bằng này cho con trâu này, bán được chưa? Đồn bảo “được” thì lại dắt trâu bò xuống chợ lần nữa để bán. Bộ đội bấy giờ chỉ ăn cơm độn sắn, mà ngay cả lúc chưa chia xa, ai cũng hiểu rằng, biên giới là quê hương thứ hai, là nơi neo giữ tâm hồn mình đến suốt đời”.

Chúng nã pháo liên tiếp vào. Báo Ũại, một đoàn quân địch đến trước, xông vào đồn gặp vườn không nhà trống, chúng đốt phá tan hoang. Đoàn xâm lăng đi sau, cứ thấy cờ tung bay là nã pháo, bắn súng vô tội vạ vào… đoàn đi trước đang lưu trú trong đồn Cốc Pàng. Địch chết vô tội vạ vì chính đạnĠpháo của chúng. Sau khi ở đồn được 3 tiếng, đốt hết nhà cửa, phá hết công trình ở đồn Cốc Pàng, thì địch thi nhau rút chạy. Từ trên các vách núi cao, chúng tôi chia làm các đội hình tiếp tục bắn tỉa tiêu diệt địch Khi chúng tôi trở về đồn thì thấy địch đãĠkhiêng hết những kẻ bị thương do “quân ta đánh quân mình” đi. Những kẻ chết rồi, địch cứ bỏ mặc”.

Nói xong, ông Nghiễm tự hào khoe “hai cái Huân chương Chiến công, một cái Huân chương Khǡng chiến, một Huân chương Quân kỳ Quyết thắng, các huy hiệu 40-50 năm tuổi Đảng, cùng rất nhiều kỷ niệm chương khác”. Đấy là chưa kể, sau khi nghỉ hưu, ông tiếp tục 16 năm làm Chủ tịch Mặt trận tổ quốc thị trấn Bảo Lạc. Ông cũng được trời ban cho sức khỏeĠvà sự minh mẫn hiếm thấy ở tuổi 85. Ông cười lạc quan, như chưa bao giờ gặp cảnh đầu rơi máu chảy, với sự quấy phá không mệt mỏi của những người từ bên ngoài biên giới.

Chiến tranh, vớiĠcây đại thụ miền phên giậu này, nó là thứ chẳng đặng đừng mới phải tham gia, song khi hiến mình cho nhiệm vụ thiêng liêng đó, cả khi chứng kiến mất mát, với ông, nó vẫn như là một chân lý lạc quan và giản dị nhất. Đôi khi có gì đó thật hài hước như một trDz đồng dao “đánh trận giả”. Ông kể chuyện chiến tranh và gian khổ mọi bề, cứ như đang kể cổ tích, mà phần thắng dĩ nhiên bao giờ cũng thuộc về chính nghĩa. Chính nghĩa ở trong mỗi cây nghiến “ngại gì gió, ngại gì mưa” miền biên viễn; chính nghĩa ở trongȠmỗi chúng ta; trong cả non sông Việt và cả loài người có lương tri giữa những ngày biển Đông dậy sóng này.

Theo Đỗ Ʉoãn Hoàng

Lao Động