Huyện nghèo phản đối xây dựng thủy điện

Qua thống kê, thực trạng hiện nay của 9 thủy điện trực tiếp ở huyện Sơn Hà, có 1 thủy điện đã vận hành (hồ chứa nước kết hợp thủy điện Nước Trong với 16,5MW - Sở NN&PTNT Quảng Ngãi), 2 thủy điện đã thu hồi giấy phép, 3 thủy điện tỉnh đề nghị loại khỏi quy hoạch. Còn lại 3 thủy điện (Sơn Trà 1, Dakrinh 2 và Trà Khúc 1) đang được huyện Sơn Hà “đấu tranh”.

“Xẻ thịt” rừng phòng hộ

Thủy điện Sơn Trà 1 do Công ty CP 30-4 Quảng Ngãi đầu tư, được UBND tỉnh Quảng Ngãi cấp giấy phép vào tháng 6/2010 (điều chỉnh tháng 6/2012), với công suất lắp máy 42MW, dung tích hồ chứa 5,479 triệu m3, chiếm diện tích đất theo dự án là 95,43ha.

Phạm vi dự án thủy điện nằm ngang con sông Xà Lò (tên gọi khác là Đăk-Sê-lô), đây là 1 trong 4 nhánh con sông đổ về sông Trà Khúc. Dự án xây dựng tại Tiểu khu 247 và 253 thuộc xã Sơn Kỳ (huyện Sơn Hà) và Tiểu khu 182 ở xã Sơn Lập (huyện Sơn Tây).

Trao đổi riêng về thủy điện Sơn Trà 1, ông Đoàn Ngọc Thạch - Giám đốc BQL rừng phòng hộ đầu nguồn Thạch Nham - cho biết: “Nếu thực hiện thủy điện Sơn Trà 1, diện tích rừng bị “khai tử” không chỉ dừng ở con số báo cáo trong dự án, mà còn hơn 2.300ha rừng phòng hộ khác ở 3 Tiểu khu 247, 253 và 182 đều bị ảnh hưởng trầm trọng”.

Theo thống kê, khu vực rừng bị ảnh hưởng có nhiều gỗ quý hiếm từ hàng chục đến hàng trăm năm tuổi.

Ngoài ra, thủy điện Đăkrinh 2 chiếm dụng gần 200ha, trong đó có 5,38ha rừng phòng hộ (do Công ty CP thủy điện Miền Trung đầu tư, công suất lắp máy 13MW, dung tích hồ 9,3 triệu m3 và cách trung tâm huyện Sơn Hà khoảng 5km), hiện nay so với thời gian dự kiến thi công đã chậm hơn 2 năm.

Đối với thủy điện Trà Khúc 1, diện tích bị “nuốt” là hơn 290ha thuộc xã Sơn Giang (huyện Sơn Hà), do Công ty CP thủy điện Huy Măng đầu tư, với công suất lắp máy 36MW và hồ chứa nước là 11,07 triệu m3.

Trước thực trạng thủy điện “chồng” thủy điện, huyện Sơn Hà có nguy cơ mất sạch rừng phòng hộ, kéo theo đời sống người dân bị đe dọa, ông Đặng Ngọc Dũng - Bí thư Huyện ủy Sơn Hà - bức xúc: “Đau đớn hơn khi chủ đầu tư không có báo cáo đánh giá tác động môi trường, kế hoạch trồng lại rừng, rồi việc trùng tu và đầu tư đường sá đi lại cũng không thấy đá động gì. Nếu cho phép xây dựng các thủy điện này, huyện Sơn Hà sẽ là “vùng đất chết” đầu tiên, khi thủy điện tích nước thì khô hạn, còn xả là chìm trong biển nước. Đến đời sau, con cháu sẽ gánh hệ lụy sai lầm này”.

Mùa nắng kiệt nước, mùa mưa ngập lũ

Trong số 9 dự án bị ảnh hưởng trực tiếp, huyện Sơn Hà chỉ còn đối mặt với 4 thủy điện trên. Đối với 9 dự án gián tiếp trong quy hoạch, hiện nay thủy điện Đăkrinh (huyện Sơn Tây) đã tích nước và dự kiến phát điện vào giữa tháng 4/2014.

Mới vào cuối tháng 3/2014, 2 thủy điện Nước Trong và Đăkrinh đã làm kiệt quệ nguồn nước trên các con sông để về đập Thạch Nham, kiến dòng sông Trà Khúc đang trơ đáy. Nguy cơ thiếu nước tưới cho khoảng 52.000ha đất sản xuất là điều có thể.

Ông Nguyễn Nhung – Giám đốc Công ty TNHH MTV khai thác thủy lợi Quảng Ngãi (Sở NN&PTNT) - phân tích: “Đập Thạch Nham phục vụ hơn 30.000ha đất nông nghiệp, lúc thủy điện chưa tích nước, trời hạn hán lắm thì đến tháng 7 hàng năm, mực nước qua đập Thạch Nham mới kiệt nước dưới cao trình 1,87m. Bây giờ mới đến tháng 3 mà các dòng sông, đập Thạch Nham kiệt nước ở mức báo động rồi. Nếu có vài thủy điện nữa thì người dân Quảng Ngãi “trắng” nông nghiệp mất”.

Khi thủy điện đi vào hoạt động, đến mùa khô hạn, thủy điện phải tích nước để vận hành tổ máy phát điện. Mùa lũ đến nếu không xả nước thì có nguy cơ bị vỡ đập. Bài học cay đắng từ thủy điện được minh chứng như ở các tỉnh Quảng Nam, Gia Lai, Kon Tum,…

Bí thư Đặng Ngọc Dũng nhấn mạnh: “Xét về mặt tổng thể, địa phương mất nhiều thứ như rừng phòng hộ, đất sản xuất, xáo trộn đời sống nhân dân, hạn hán, lũ lụt, thời tiết bất thường, an ninh trật tự, an sinh xã hội, đường sá,… Lợi nhuận thì nhà đầu tư bỏ túi, hậu quả thì người dân và địa phương gánh chịu. Tôi đại diện Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Sơn Hà đề nghị không đầu tư xây dựng bất kỳ thủy điện nào khác”.

Tại công trình hồ chứa nước kết hợp thủy điện Nước Trong vào ngày 14/12/2013, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đề cập đến việc các thủy điện đua nhau phá rừng. Chủ tịch nước yêu cầu tỉnh Quảng Ngãi và các Bộ, ngành thường xuyên kiểm tra, giám sát các thủy điện, tránh việc phá rừng ồ ạt rồi báo cáo sai sự thật.

Hồng Long