“Hoạt động của bão ngày càng trái quy luật”

Tại Hội nghị tổng kết công tác phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn năm 2016, triển khai công tác năm 2017 ngày 28/12, ông Nguyễn Văn Tuệ - Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu, Chánh Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn của Bộ Tài nguyên và môi trường - cho biết, năm 2016 đã có 10 cơ bão, 5 áp thấp nhiệt đới hoạt động trên Biển Đông. Lũ lớn xuất hiện trên hệ thống sông Hồng trong tháng 8 với đỉnh lũ trên sông Cầu tại Đáp Cầu, sông Thương tại Phủ Lạng Thương và sông Kỳ Cùng tại Lạng Sơn đã vượt mức báo động 1; trên sông Đà tại hồ Hoà Bình, trên sông Hồng tại Phú Thọ, sông Đáy tại Phủ Lý (Hà Nam), sông Chảy tại Bảo Yên đã vượt mức báo động 2 và trên sông Thao tại Yên Bái vượt mức báo động 3.

“Lũ quét đã xuất hiện tại Thái Nguyên, Quảng Ninh, Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Sơn La, Vĩnh Phúc, Hoà Bình, Thái Nguyên, Lào Cai. Ngập lụt nghiêm trọng đã xảy ra tại TP Hà Nội, TP Thái Nguyên, TP Cẩm Phả, Hạ Long, Hòn Gai, Bãi cháy thuộc tỉnh Quảng Ninh, tỉnh Yên Bái (TP Yên Bái và các huyện Trấn Yên, Văn Yên, Văn Chấn, Trạm Tấu, thị xã Nghĩa Lộ), tỉnh Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Hoà Bình, Sơn La”- ông Tuệ thống kê.

Trong những tháng đầu mùa khô 2015-2016, các sông ở khu vực Trung Bộ biến đổi chậm và giảm dần. Mực nước tại một số trạm đã xuống mức thấp nhất lịch sử trong chuỗi số liệu quan trắc như: Sông Mã tại Lý Nhân, sông Cái tại Đồng Trăng, sông Ba tại Ayunpa, sông Đăkbla tại Konplong, sông Srêpôk tại Giang Sơn, sông La Ngà tại Đại Nga. Lượng dòng chảy trên phần lớn các sông chính thiếu hụt so với trung bình nhiều năm từ 30-60%, một số sông ở Nam Trung Bộ thiếu hụt 80-95%.

Tình trạng khô hạn thiếu nước đã xảy ra gay gắt ở các tỉnh Khánh Hoà, Ninh Thuận, Bình Thuận, Kon Tum, Gia Lai và Đắk Lắk.

Từ tháng 6 đến tháng 12/2016, trên các sông Trung Bộ và khu vực Tây Nguyên đã xuất hiện 15 đợt lũ, trong đó từ ngày 13-17/10 trên sông Ngàn Sâu (Hà Tĩnh) và các sông ở Quảng Bình đã xảy ra trận lũ thuộc loại đặc biệt lớn.

Từ ngày 1-6/11 và 12-15/12, mưa lớn trên diện rộng kết hợp với xả điều tiết của các hồ chứa tiếp tục gây ra lũ đặc biệt lớn tại các tỉnh từ Thừa Thiên-Huế đến Khánh Hoà, đỉnh lũ trên các sông phổ biến ở mức báo động 3 và cao hơn báo động 3 từ 0,5-1,5m.

“Lũ quét, ngập lụt đã gây thiệt hại nặng nề về tài sản và tính mạng của nhân dân Trung Bộ, đặc biệt các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Thừa Thiên-Huế, Bình Định và Phú Yên”- ông Tuệ tổng kết.

Trong khi đó, mùa lũ 2016 ở Nam Bộ thuộc năm lũ nhỏ dẫn đến dòng chảy từ thượng lưu sông Mê Kông về Đồng bằng sông Cửu Long thời kỳ đầu mùa khô đã xuống mức rất thấp (ở mức lịch sử), làm cho xâm nhập mặn diễn ra sớm và lấn sâu hơn so với cùng thời kỳ năm trước.

Theo ông Tuệ, trong năm 2016 đã xuất hiện nhiều hiện tượng thời tiết đặc biệt. Điển hình là vào ngày 22/1, do ảnh hưởng đợt không khí lạnh rất mạnh, kết hợp với dòng xiết trong đới gió Tây trên cao khiến cho khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ có những ngày rét khốc liệt, hơn 20 điểm có băng tuyết ở Việt Nam. Lần đầu tiên đỉnh núi Ba Vì (Hà Nội) và bản Buộc Mý, xã Na Ngoi (Kỳ Sơn, Nghệ An) xuất hiện mưa tuyết.

13 lần xuất hiện mưa đá tại tỉnh Hà Giang, Lào Cai, Sơn La, Tuyên Quang, Điện Biên, Nghệ An, Thừa Thiên-Huế, Quảng Nam, Kon Tum, Đà Lạt (Lâm Đồng), Đồng Nai, Đắk Lắk. Lốc xoáy cũng đã xảy ra 13 lần ở các địa phương, riêng trong tháng 6 đã xuất hiện 2 lần hiện tượng vòi rồng ở đảo Cô Tô (Quảng Ninh).

Đàm phán với Trung Quốc chia sẻ số liệu khí tượng thuỷ văn

Ông Nguyễn Văn Tuệ đánh giá, do tác động của biến đổi khí hậu, hoạt động của bão ngày càng trái quy luật hơn, nhất là về cường độ, tốc độ, hướng di chuyển và các hiện tượng mưa lớn, giông mạnh, lốc xoáy kèm theo bão.

Hơn nữa, vì thiếu số liệu quan trắc trên biển nên việc xác định đúng vị trí, cường độ thực tế của bão, đặc biệt là cấu trúc bão dẫn đến khó khăn trong việc nhận định sớm sự di chuyển chậm lại của bão khi vào gần bờ.

“Dự báo chi tiết về mưa lớn, cục bộ vẫn còn là thách thức của khoa học dự báo ở vùng nhiệt đới, đặc biệt là đối với vùng núi có địa hình chia cắt, phức tạp”- ông Tuệ nói.

Đáng chú ý, ông Tuệ khẳng định đến nay chưa có được đầy đủ, kịp thời các thông tin về điều tiết, vận hành hồ chứa, thiếu số liệu quan trắc phần lưu vực các sông nằm ngoài lãnh thổ nước ta, vì vậy công tác dự báo thuỷ văn còn khó khăn.

Hiện nay Bộ Tài nguyên và Môi trường đang phối hợp với Bộ Ngoại giao chuẩn bị nội dung đàm phán với Trung Quốc về việc chia sẻ số liệu khí tượng thuỷ văn và thông tin xả lũ hồ chứa đầu nguồn trên hệ thống các sông biên giới. Thường xuyên đôn đốc các đơn vị trực thuộc phối hợp chặt chẽ với các chủ công trình hồ chứa để tiếp nhận thông tin xả lũ, phục vụ công tác ban hành bản tin dự báo lũ cho vùng hạ du…

“Chúng tôi tiến hành rà soát lại công nghệ dự báo bão hiện có và nâng cao năng lực khoa học công nghệ trong dự báo bằng các mô hình hiện đại với hệ thống siêu máy tính để có nhiều hơn và tốt hơn các sản phẩm dự báo hiện có của Việt Nam khi bão vào Biển Đông. Đồng thời cải tiến nội dung các bản tin dự báo theo hướng chi tiết và rõ ràng hơn”- ông Tuệ nói về nhiệm vụ trong năm 2017.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Chu Phạm Ngọc Hiển yêu cầu các đơn vị tăng cường nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo thiên tai cụ thể, chính xác, chất lượng, chuyên sâu hơn. Xây dựng lộ trình từng bước, tăng dày mạng lưới quan trắc, tiến tới dự báo cụ thể chi tiết đến từng huyện, từng xã và kiểm tra, rà soát khắc phục ngay những bất cập, tồn tại để có hướng dẫn kịp thời cho địa phương và các tổ chức, cá nhân có liên quan.

“Phải coi nhiệm vụ tuyên truyền nâng cao nhận thức về phòng chống thiên tai là hết sức quan trọng, nâng cao nhận thức các cấp, ngành trên các phương tiện thông tin đại chúng. Bên cạnh đó cần tăng cường trao đổi, chia sẻ thông tin, phối kết hợp với các bộ ngành, địa phương, đơn vị, khai thác hạ tầng sẵn có phục vụ cho công tác phòng chống thiên tai, phát huy sức mạnh tổng hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng chống thiên tai”- ông Hiển nhấn mạnh.

Thế Kha