"Hàng loạt dự án năng lượng nguy cơ thất thoát, giám sát đã làm rõ chưa?"

Sáng 12/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về báo cáo giám sát chuyên đề "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021".

Có lợi ích nhóm trong quy hoạch điện không?

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh năng lượng là vấn đề quan trọng của quốc gia. Cân đối điện và xăng dầu là những cân đối lớn của nền kinh tế, liên quan an ninh năng lượng, an ninh kinh tế.

"Qua giám sát về thực hành tiết kiệm chống lãng phí cho thấy một loạt dự án năng lượng nguy cơ thất thoát, lãng phí lớn, vậy trong báo cáo giám sát này đã làm rõ được hay chưa?", ông Huệ đặt câu hỏi.

Ông cho biết vừa trở về sau chuyến công tác Cần Thơ và thấy rằng chuỗi khí điện Lô B - Ô Môn, cả thượng và hạ nguồn đều tắc, giữa PVN, EVN và các bộ, ngành đều tắc.

"Giám sát phải chỉ ra được trách nhiệm, nhưng tôi đếm chỉ có 8 dòng trong dự thảo nghị quyết mà cũng nói chung chung", ông Huệ nói.

Dù đã có quy hoạch điện VII và điện VIII, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan giám sát chỉ rõ trách nhiệm khi có quy hoạch nhưng không triển khai được gì.

"Sau giám sát cần phải có chuyển biến thiết thực, có trọng tâm, chứ nói năng lượng thì vô cùng lắm. Không giám sát thì thôi, chứ giám mà không sát, không phát hiện, chấn chỉnh từ bây giờ thì khó", theo lời ông Huệ.

Ông dẫn chứng chuỗi điện khí Lô B - Ô Mô chưa rõ chính sách giá khi "ông nói không có giá đầu ra, ông khác lại bảo không có giá đầu vào. "Chỉ loanh quanh như vậy, trong khi nếu dự án đầu tư dự án này, Cần Thơ phát triển bứt phá rất lớn", ông Huệ nhận định.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị Đoàn giám sát đánh giá việc khắc phục những vấn đề về thủy điện để đề xuất biện pháp trọng tâm, giải quyết vấn đề thủy điện.

"Đây là vấn đề người dân rất quan tâm. Hồ đập vẫn gây ra chấn động, sụt lún, có biểu hiện động đất ở một vài nơi. Đánh giá cái này thế nào, khắc phục ra sao?", ông Phương đề nghị làm rõ những vấn đề này thay vì chỉ nói chung chung.

Về điện, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị đánh giá kỹ hơn thực trạng quy hoạch điện VII, quy hoạch điện VII điều chỉnh, vướng mắc giữa quy hoạch và truyền tải điện để xảy ra tình trạng điện thì thừa mà không hòa được lưới điện quốc gia, khiến một số doanh nghiệp bất bình, không tin vào chính sách năng lượng.

"Quy hoạch vượt công suất truyền tải, đến khi có điện rồi không hòa lưới điện cho người ta, rồi hợp đồng giá cả, cái này doanh nghiệp, người dân nói rất nhiều. Có vấn đề gì trong đó không? Có lợi ích nhóm không?", theo ông Phương, giám sát nội dung này phải làm nghiêm túc, phát hiện sai phạm cần chuyển hồ sơ cho cơ quan chức năng.

Ngoài ra, ông Phương đề nghị kịch bản đảm bảo an ninh năng lượng. "Các đồng chí nói nguy cơ thiếu điện 2023 rất lớn, nhưng giải pháp thế nào lại không thấy nói gì. Các đồng chí hô lên một câu khẩu hiệu là kiên quyết không để thiếu năng lượng trong bất kỳ tình huống nào. Câu rất hay nhưng không có giải pháp nào", theo lời ông Phương.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng cần nêu được giải pháp trọng tâm vấn đề xử lý bất cập của quy hoạch phân ngành điện, nếu không giữa công suất và truyền tải lại "đá" nhau, doanh nghiệp kêu ca, người dân lại thiếu điện.

Nhập khẩu điện nhiều, đảm bảo an ninh năng lượng ra sao?

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhắc đến nhận định trong báo cáo giám sát về việc quy hoạch phân ngành điện còn nhiều bất cập, nhất là phát triển điện gió,  mặt trời, thủy điện nhỏ.

"Vừa rồi có phong trào đầu tư ồ ạt điện mặt trời, điện gió khi Bộ Công Thương tham mưu ban hành giá FIT có thời hạn, nhưng có câu chuyện điện sản xuất ra rồi lại thiếu lưới truyền tải, thừa cục bộ, các nhà đầu tư không bán điện được lên lưới", ông Thanh nêu thực tế và cho rằng đoàn giám sát phải làm rõ nguyên nhân và trách nhiệm việc ban hành giá FIT.

"Việc hưởng giá FIT cho các doanh nghiệp có công bằng, đúng nguyên tắc và tiêu chí hay không? Ngoài ra, một nguồn công suất nhất định đầu tư ra mà không tiêu thụ, sử dụng được do thiếu đường dây truyền tải có phải sự lãng phí, thất thoát nguồn lực xã hội không? Câu chuyện này đoàn giám sát cần đánh giá thêm", theo lời ông Thanh.

Bên cạnh đó, ông cũng chia sẻ băn khoăn khi cơ cấu giá điện, kế hoạch thực hiện thị trường điện cạnh tranh đã đưa ra, nhưng lộ trình thực hiện chậm ảnh hướng ra sao tới ngành điện và nền kinh tế lại chưa được làm rõ.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho rằng báo cáo giám sát có nêu nhưng chưa nêu rõ số liệu để định lượng. "Có chuyện người tiêu dùng đang phải bù giá cho doanh nghiệp sản xuất hay không? Doanh nghiệp sử dụng công nghệ thâm dụng năng lượng thế nào? Kinh nghiệm các nước xử lý vấn đề này ra sao?", ông Thanh nêu câu hỏi.

Cho biết hiện nay Việt Nam phải tăng nhập khẩu điện, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đặt vấn đề: "Cơ cấu điện nhập khẩu tại các nước là bao nhiêu? Chúng ta nhập khẩu nhiều, bên kia có chuyện gì họ không cung cấp, an ninh năng lượng sẽ ra sao?".

Ông cũng thể hiện quan điểm cần có định hướng chiến lược phát triển điện hạt nhân thời gian tới để đảm bảo an ninh năng lượng.