Giám sát chặt để loại bỏ hoàn toàn "tham nhũng chính sách"

Văn bản "thiếu liêm chính có chủ ý"

Đánh giá về nhiệm kỳ qua, đại biểu Nguyễn Mai Bộ cho rằng Quốc hội khóa XIV đã làm "tròn vai" trước nhân dân, với những quyết sách và kết quả đã được thể hiện trong các báo cáo tổng kết nhiệm kỳ.

Bên cạnh đó, ông đặt ra câu chuyện liêm chính trong xây dựng pháp luật. Theo đại biểu, liêm chính trong ứng xử xã hội là tự tạo áp lực cho chính mình trong việc thực hiện các hành vi xã hội, và là nguyên tắc cho mỗi người trở thành công dân tốt.

Liêm chính trong xây dựng, thi hành pháp luật, cao hơn, "là một nguyên tắc tối cần thiết", vì pháp luật điều chỉnh chung các quan hệ xã hội và thúc đẩy các quan hệ xã hội phát triển lành mạnh, chứ không phải là công cụ để thể hiện lợi ích của một bộ phận nhỏ xã hội, nhất là bộ phận được giao soạn thảo luật.

Pháp luật là công cụ điều chỉnh quan hệ xã hội, nên rất cần sự liêm chính, như thế mới có thể xây dựng được những văn bản khách quan, toàn diện, có ý nghĩa trong việc thúc đẩy quan hệ xã hội ngày càng tốt hơn; sẽ không, hoặc rất ít chồng chéo với các văn bản pháp luật đã được các khóa trước kỳ công ban hành, không quy định lợi ích thô thiển của bộ ngành, đặc biệt bộ ngành được giao soạn thảo dự án luật.

Theo đại biểu, nếu thiếu và không có liêm chính trong soạn thảo, thẩm tra, sẽ tạo ra những văn bản rất nhiều "khuyết tật".

Đó là sự mâu thuẫn, chồng chéo với các văn bản cũ. Đó là việc biến văn bản pháp luật thành công cụ để cơ quan soạn thảo, hoặc là hiện thực hóa lợi ích của bộ, ngành mình, trong đó có những lợi ích xung đột với lợi ích của nhân dân; hoặc là công cụ để tiếm quyền của bộ, ngành khác. Đó là việc vòng đời của các văn bản rất ngắn, kéo theo việc tốn kém thời gian, công sức, kinh phí để bàn cãi và ban hành văn bản thay thế.

"Trong khóa này, đa số tuyệt đối các văn bản đã được ban hành là có liêm chính. Chính sự liêm chính đó mà Quốc hội đã thảo luận và thông qua rất nhiều văn bản, là một phần của thể chế tốt đẹp đã thúc đẩy xã hội, góp phần tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, dù rất ít nhưng vẫn còn những văn bản thiếu liêm chính có chủ ý" - đại biểu Nguyễn Mai Bộ nói.

Cảnh giác tình trạng "tham nhũng chính sách"

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng cũng nhận định, việc thẩm tra, thẩm định luật còn nhiều sơ hở, một số dự án chất lượng chưa cao, để lọt lưới những chính sách chưa phù hợp, có dấu hiệu của "lobby" không lành mạnh, lợi ích nhóm trong xây dựng chính sách pháp luật.

Năng lực phân tích chính sách của một số đại biểu chưa đáp ứng yêu cầu của một chính khách nhà nước, thậm chí còn tình trạng dễ dãi, dĩ hòa vi quý để bấm nút thông qua luật một cách cảm tính, chưa thực sự dành tâm huyết nghiên cứu, thể hiện được quan điểm trách nhiệm xây dựng luật pháp trước nhân dân.

Đại biểu kỳ vọng Quốc hội khóa sau tiếp tục tinh thần xây dựng một Quốc hội nhân văn, không chỉ là một trung tâm quyền lực  mà còn là trung tâm dân chủ và đoàn kết của Quốc gia, dân tộc, là một hình ảnh đẹp trong lòng cử tri, người dân.

Đại biểu Nhưỡng cũng nêu vấn đề, Quốc hội cần công bằng trong phân bổ nguồn lực và trao quyền lực, kiểm soát quyền lực.

Nêu quan điểm về vấn đề này, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Hà Nội) cho rằng, nói về vấn đề "tham nhũng chính sách" thì có thể khẳng định, Quốc hội khóa XIV đã thông qua những đạo luật bảo đảm công khai, minh bạch, công bằng và không có biểu hiện tham nhũng chính sách. Tuy nhiên, nếu rà soát thật kỹ, lật đi, lật lại tất cả các quy định và đặt trong mối quan hệ với khâu tổ chức thực hiện thì có thể nhận thấy, có những quy định, nếu như không giám sát chặt chẽ quá trình tổ chức thực hiện thì rất có thể dẫn đến nguy cơ tham nhũng chính sách.

Biểu hiện tham nhũng chính sách nghĩa là cố đưa vào quy định pháp luật những nội dung đem lại lợi ích không chính đáng cho tổ chức, cá nhân. Bà Mai phân tích ví dụ về các quỹ tài chính ngoài ngân sách đang được quy định trong nhiều đạo luật. Trên cơ sở giám sát, UB Thường vụ Quốc hội đã ban hành nghị quyết để thể loại bỏ tất cả những quỹ hoạt động không hiệu quả (khoảng 40 quỹ), trong đó có những quỹ gây lãng phí rất lớn ngân sách nhà nước.

Theo đại biểu, điều đáng băn khoăn là trong 72 đạo luật được Quốc hội khóa XIV  thông qua thì vẫn có đến 1/4 số đạo luật có quy định đề xuất thành lập và duy trì các quỹ tài chính ngoài ngân sách.

Nữ đại biểu cũng cảnh báo một lĩnh vực khác có thể dẫn đến tham nhũng là những quy định liên quan đến quản lý đất đai, bao gồm việc đền bù giải phóng mặt bằng, định giá đất, đấu giá quyền sử dụng đất…

Từ những hiểm họa được chỉ ra đó, bà Mai yêu cầu có giải pháp đảm bảo chất lượng xây dựng pháp luật, bởi nếu không, "chính sách tồi sẽ tạo căn cứ pháp lý bảo vệ cho tham nhũng có hệ thống".