Đột nhập trung tâm giải phẫu xác của người tình nguyện

Người thầy thuốc không giống như kỹ sư cơ khí, sửa chữa máy móc mà họ tác động trên người bệnh với những đặc tính sinh học vốn thay đổi, khác biệt một cách tinh tế. Trong trường y, cơ thể người là "phương tiện" học tập hữu hiệu và thiêng liêng nhất mà không thể thay thế được.

Nhà trường cử người đến tiếp nhận với một nghi lễ nhỏ thể hiện sự trân trọng gồm có hương, hoa, trái cây và một bằng tri ân do hiệu trưởng ký. Xác hiến được bảo quản trong túi đựng xác, đặt trong quan tài bằng inox và chuyển về Bộ môn Giải phẫu, Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch TPHCM trong khoảng 12 - 24 giờ. Xác phải được xử lý trong vòng 24 tiếng là tốt nhất vì để lâu hơn sẽ bị phân hủy.

Quy trình xử lý xác bắt đầu bằng việc vệ sinh xác rồi kỹ thuật viên sẽ mở động mạch cảnh ở cổ để tiêm hóa chất (formol và một số thuốc khác) để giữ cho xác không bị phân hủy. Có thể tiêm bằng bơm máy, hoặc nhỏ giọt dưới áp lực (khoảng 8 giờ/xác), nhưng phương pháp nhỏ giọt áp lực thường được chọn vì hóa chất sẽ ngấm đều trên toàn cơ thể hơn bơm tiêm máy. Ngoài ra, một số ca, do đến trễ hoặc do mạch bị thuyên tắc thì bắt buộc kỹ thuật viên phải tiêm hóa chất tại chỗ bằng tay. Đây là một công việc rất vất vả vì đòi hỏi nhiều thời gian.

Sau khi được bơm hóa chất, xác sẽ được bảo quản ở nhiệt độ phòng thêm 24 - 48 tiếng cho hóa chất ngấm đều, sau đó được kiểm tra lại, nếu chưa đạt thì sẽ tiêm bổ sung. Trong thời gian xác được lưu trữ trước khi sử dụng, nhà trường sẵn sàng tạo điều kiện cho thân nhân được thăm viếng khi có yêu cầu như trong các dịp lễ tuần hay giỗ chạp.

Với cách xử lý như trên, xác sẽ tiếp tục được bảo quản bằng cách ngâm trong dung dịch hóa chất. Xác được xử lý theo phương pháp này thường cứng, đổi màu nâu, nhưng lại được sát khuẩn rất tốt và thời gian lưu ở nhiệt độ phòng khi sử dụng có thể kéo dài một đến hai ngày.

Bên cạnh đó, cũng có cách bảo quản xác tươi, nghĩa là xác được xử lý bằng một dung dịch rất ít formol, nhưng được lưu giữ trong nhà lạnh âm 10 - 300C. Xác loại này mềm, ít biến màu, nhưng thời gian cho phép lưu ở nhiệt độ phòng chỉ vài giờ, sau đó phải đưa lại vào nhà lạnh. Vì vậy, xác tươi thường chỉ được dùng trong nghiên cứu hoặc huấn luyện kỹ thuật phẫu thuật mà thôi, còn xác được xử lý bằng formol lại được dùng cho sinh viên y khoa học tập.

Thường thì xác được đem ra giảng dạy, nghiên cứu sau khi lưu trữ khoảng vài năm và thời hạn sử dụng khoảng một đến hai năm. Xác hiến hết sử dụng sẽ được hỏa thiêu chứ không được chôn vì đã được tiêm hoá chất bảo quản nên không thể phân huỷ trong đất. Lúc đó, nhà trường sẽ mời gia đình đến để gặp người thân lần cuối và cùng tiễn biệt, gia đình có thể nhận lại tro cốt hoặc gửi lại tại bộ môn của trường.

"Thể phách người cho không tính toán/Tinh anh đời giữ mãi trường tồn" - câu thơ ngợi ca những người hiến xác được treo trang trọng trong phòng thực hành luôn khiến mọi người xúc động. Cứ đến cuối năm âm lịch, Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch lại long trọng tổ chức Lễ Tri ân. Khách mời là những người đã làm hồ sơ hiến xác và thân nhân của những người đã hoàn thành tâm nguyện hiến thân cho sự nghiệp đào tạo và phát triển nền y học nước nhà...