Độc đáo làng ăn Tết lại ở xứ Thanh

Thứ tư, 13/03/2013 - 08:30

(Dân trí) - Hàng năm cứ đến ngày 1/2 âm lịch, người dân làng Thiều, xã Cầu Lộc, huyện Hậu Lộc, Thanh Hóa lại có tục ăn Tết lại. Dân làng mở hội ăn mừng, tổ chức ăn cái Tết lại còn to hơn Tết cổ truyền.

Theo những vị cao niên trong làng Thiều kể lại, tục lệ ăn Tết lại có từ tích: vào thời nhà Lê có một vị tướng công tài thao lược quân sự là người con của làng có tên là Lê Phúc Đồng. Ông được triều đình cử đem quân đi đánh giặc Ân xâm lược bờ cõi nước ta ở cửa biển Thần Phù. Khi đoàn quân của ông vượt qua sông Mã, đến đoạn sông Lèn (một nhánh đổ ra biển của sông Mã), qua chân núi Thiều, thì thuyền bị mắc cạn.

Tướng quân đã cho quân lính nghỉ chân ngay dưới bến của làng. Khi lên bờ dạo chơi, tướng quân gặp cái miếu nhỏ nằm dưới chân núi Thiều, liền thắp nhang khấn xin cho đoàn quân được thuận buồn xuôi gió, đánh thắng giặc Ân.

Thắp nhang xong trở lại thuyền thì bất ngờ thấy thuyền đang mắc cạn bỗng xuôi dòng tiến thẳng về phía quân giặc. Trận đó đội quân của ông đại thắng. Trên đường trở về, tướng quân Lê Phúc Đồng đã cho quân ghé vào làng Thiều làm lễ tạ ơn và mở hội cho dân làng ăn mừng chiến công. Người dân làng Thiều mở hội ăn mừng ngày 26 tháng Chạp hàng năm nên nơi đây có phiên chợ mỗi năm chỉ họp một lần vào ngày này.

Đoàn rước bắt đầu khởi hành từ đình làng

Đến ngày 1/2 âm lịch, sau Tết Nguyên đán 1 tháng, tướng công Lê Phúc Đồng xin dân làng được làm Tết lại tạ ơn dân dân làng Thiều để trở về cung. Làng chấp thuận mở hội mừng tổ chức ăn Tết. Chính vì thế người dân làng Thiều ăn Tết lại to hơn cả Tết Nguyên đán.

Làm bánh dày

Ngày Tết lại của người dân làng Thiều được tổ chức rất lớn. Khác với Tết cổ truyền là gói bánh chưng, ngày Tết lại người người làm bánh dày. Ông Trương Ngọc Toán, một cao niên trong làng, cho biết: “Hầu hết các gia đình trong làng đến vào ngày này đều làm bánh dày để cúng ông bà tổ tiên. Các món ăn khác trong ngày Tết đều có cả”.

Nhiều người cùng tham gia giã bánh

Theo ông Toán thì trước đây, dân làng ăn Tết lại rất to. Nhiều gia đình mổ lợn, trâu bò,... Đến nay, đời sống được nâng cao nên dân làng đã giảm bớt các thủ tục về phần ăn uống; nhưng vẫn không thể thiếu được món bánh dày.

Tục truyền lại, ngày ăn Tết lại của người dân làng Thiều còn được gọi là “ngày cỗ chạy”. Điều này được người dân lý giải: Xưa kia cứ đến ngày Tết lại, những gia đình có con trai dù đã lấy vợ hay chưa, đã làm con rể hay có ý định làm rể một gia đình nào đó, phải chuẩn bị một mâm cỗ để mang đến nhà thông gia.

Bánh dày được đặt lên bàn thờ để làm lễ cúng thành Hoàng làng, lễ báo công…

Những gia đình có nhiều con trai càng mất nhiều công sức chuẩn bị mâm lễ cho con mình. Có gia đình nhiều con trai còn phải bán cả ruộng đi sắm lễ. Những gia đình đông con gái thì ngược lại, bố của những cô gái này lại tổ chức cuộc thi cỗ. Anh con trai nào mang lễ đến đạt nhất sẽ đạt giải. Sau đó cả gia đình ăn uống linh đình.

Đến nay, tục “cỗ chạy” không còn nhưng thay vào đó là những người con trai trong làng phải mang một đôi bánh dày đến Tết bố vợ.

Ngoài bánh dày, trên bàn thờ mỗi gia đình còn có nhiều loại bánh khác như bánh chưng, bánh lá, hoa quả... Mâm cỗ được bày lên cúng chính thức tầm giờ trưa ngày 1/2 âm lịch. Đây là thời điểm các hoạt động lễ tế ở ngoài đình làng đã xong. Làng cho dân ai về nhà nấy cúng cỗ và ăn cơm trưa trong gia đình.

Các lễ chính trong ngày Tết lại được tổ chức trọn một ngày. Từ sáng, dân làng tổ chức lễ rước kiệu từ đình làng đến các chùa và miếu xung quanh làng; cuối cùng quay về đình chính nằm giữa làng để làm các lễ tế thành hoàng làng, dâng lễ vật báo công, lễ tế nữ quan…

Phần hội được tổ chức các trò chơi truyền thống dân gian cho dân làng vui chơi trong ngày Tết như: Thi nấu giã bánh dày, kéo co, đấu vật, bóng chuyền… Lễ ăn Tết lại diễn ra trong một ngày, sau đó cuộc sống người dân lại trở lại nhịp sống thường ngày…

Thái Bá - Duy Tuyên