Có nên đánh đổi Sơn Trà để làm du lịch?

Hội thảo do Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature), Trung tâm Bảo tồn Đa dạng sinh học Nước Việt Xanh (GreenViet) cùng Nhóm nghiên cứu – Giảng dạy Môi trường & Tài nguyên sinh vật (DN-EBR) thuộc Đại học Đà Nẵng phối hợp tổ chức.

Theo ông Vinh, sự gia tăng lợi nhuận từ du lịch thúc đẩy xây dựng các khách sạn, nhà hàng khiến diện tích rừng, môi trường sống của động vật bị thu hẹp, góp phần cạn kiệt tài nguyên và tác động đến loài vật (lây bệnh từ người, thay đổi thói quen khi du khách cho thức ăn).

“Rủi ro của hoạt động du lịch tại Sơn Trà có thể gây tổn hại đến môi trường nếu không phát triển một cách có trách nhiệm”, ông Vinh nói.

Trong khi đó, Đà Nẵng đang là điểm đến cho khách du lịch có mục đích đa dạng như nghỉ dưỡng, MICE… Đà Nẵng đạt danh hiệu “Điểm đến sự kiện lễ hội hàng đầu châu Á” được trao bởi World Travel Awards. Du lịch tạo ra việc làm cho người dân địa phương và là ngành công nghiệp không khói, ít tác động đến môi trường so với các ngành công nghiệp nặng.

“Vậy có nên đánh đổi Sơn Trà lấy du lịch?” ông Vinh đặt vấn đề.

Theo ông Vinh, có thể tính toán một cách nào đó mà Voọc vẫn có thể sống được và các nhà kinh tế vẫn có thể sống được.

Vì vậy, theo ông Vinh, phát triển du lịch Sơn Trà cần được xây dựng trên nguyên tắc: “Giảm thiểu tác động của du lịch đến môi trường và cung cấp các lợi ích tài chính trực tiếp cho bảo tồn”. Xây dựng quỹ bảo tồn Sơn Trà từ vé, phí, thuế vào cổng hoặc thông qua các hình thức gây quỹ từ đóng góp tự nguyện từ du khách. Làm quà lưu niệm mang tính đặc trưng như Voọc bông, móc treo chìa khóa, áo, mũ có in hình Voọc và Sơn Trà…

Kiến trúc sư (KTS) Hoàng Sừ cho hay, vừa qua việc Hiệp hội Du lịch TP Đà Nẵng gửi tâm thư lên Thủ tướng đề nghị xem xét lại quy hoạch tổng thể phát triển khu du lịch quốc gia Sơn Trà đã thu hút sự hưởng ứng đồng tình của dư luận cả nước, bởi người dân rất lo lắng trước nguy cơ khu bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà sẽ bị băm nát nếu triển khai quy hoạch tổng thể này.

“Điều cần nói ở đây là sự băm nát Sơn Trà không phải do các hành động phá rừng trái pháp luật, coi thường kỷ cương phép nước mà ở chỗ do các doanh nghiệp được thành phố giao đất, cấp phép đầu tư một cách hợp pháp. Tìm hiểu lịch sử biến đổi về quy mô của rừng cấm Sơn Trà mới thấy quá trình lấy đất rừng Sơn Trà cho xây dựng các khu du lịch diễn ra thật đáng lo ngại”, KTS Hoàng Sừ nói.

Theo KTS Hoàng Sừ, trong thời gian từ 1977 đến 1997 (trước khi chia tách Quảng Nam – Đà Nẵng), bán đảo Sơn Trà được quản lý và bảo vệ khá chặt chẽ qua quyết định của nhà nước ban hành.

Từ sau chia tách, TP Đà Nẵng phát triển bứt phá, hạ tầng đồng bộ, hàng loạt khu đô thị mới mọc lên, thành phố mở rộng ra toàn bộ không gian hành chính. Bán đảo Sơn Trà cũng chịu ảnh hưởng lớn từ cuộc phát triển bứt phá đó. Do tính chất đặc thù là khu bảo tôn thiên nhiên lại có cảnh quan biển đảo tuyệt đẹp nên Sơn Trà trở thành mục tiêu đặc biệt cho các dự án khách sạn, resorts, nghỉ dưỡng và đô thị cao cấp.

Vì vậy, đã phát sinh hàng loạt vấn đề bất cập trong quản lý khu bảo tồn thiên nhiên như về xâm hại quy mô ranh giới khu bảo tồn, về mâu thuẫn giữa định hướng bảo tồn thiên nhiên và khai thác phát triển, về cấp phép đầu tư, về chuyển mục đích sử dụng rừng.

KTS Hoàng Sừ nhận định, việc cắt giảm 41% diện tích rừng chuyển sang đất khác là quá lớn, khu vực bị cắt giảm nằm ở chân núi thuộc vùng đệm bảo vệ cho khu bảo tồn tránh khỏi sự xâm hại từ các hoạt động của con người, chắc chắn sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tồn tại các loài động vật quý hiếm trong khu bảo tồn. Khi đã được xác định là đất phi nông nghiệp thì khả năng 40% Sơn Trà biến thành đô thị là hoàn toàn có thể xảy ra trong tương lai không xa.

“Vấn đề nóng bỏng trong dư luận cộng đồng hôm nay là để phát triển kinh tế, TP Đà Nẵng có thực sự cần thiết phải biến 40% bán đảo Sơn Trà từ đất rừng chuyển đổi thành đất phi nông nghiệp, thành các khu đô thị, resort, khách sạn ... đồng nghĩa với rừng xanh biến thành rừng bê tông? Vì vậy phải khẳng định việc phục hồi lại diện tích cần thiết cho khu bảo tồn hết sức quan trọng và cấp bách”, KTS Hoàng Sừ nhấn mạnh.

TS. Vũ Ngọc Long, Viện sinh thái miền Nam – cho rằng, để bảo vệ và phát triển bền vững Sơn Trà, việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên, đất đai cần có sự quản lý tổng hợp và đồng tâm nhất trí của các cơ quan chính quyền trung ương và địa phương. Chỉ chấp nhận cho tiến hành các công trình xây dựng ven bờ, quây vùng du lịch… sau khi đã có những đánh giá cẩn thận, công khai và thậm chí độc lập về đánh giá tác động môi trường. Đánh giá tác động môi trường cần được công khai trên Web của chủ đầu tư, cơ quan địa phương và Bộ Tài nguyên – Môi trường. Không xâm phạm khu vực có các loài quý hiếm sinh sống, kiếm ăn và nơi hành lang di chuyển của chúng. Nghiên cứu và xây dựng cơ chế kết hợp giữa bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển du lịch hướng đến sự phát triển bền vững, bảo vệ cảnh quan đa dạng sinh học.

“Hãy bảo vệ Sơn Trà – ngôi nhà cho tất cả chúng ta”, đó là thông điệp mà TS. Vũ Ngọc Long muốn gửi đến tất cả mọi người.

Khánh Hồng