Triển lãm di sản tư liệu quốc tế Châu bản và Mộc bản triều Nguyễn

Đây là sự kiện đặc biệt có ý nghĩa khi lần đầu tiên hai Di sản tư liệu cấp quốc tế là Châu bản triều Nguyễn và Mộc bản triều Nguyễn được giới thiệu trưng bày tại Hội An. Nhiều phiên bản tài liệu lưu trữ gốc, tiêu biểu, đặc sắc về Hội An và Quảng Nam cũng đã được giới thiệu trong triển lãm này.

Hội An từng là một thương cảng quốc tế quan trọng tại miền Trung giai đoạn thế kỷ 16 đến thế kỷ 18. Mặc dù đến triều Nguyễn, Hội An không còn là một cảng thị sầm uất do việc bồi đắp nhanh chóng của các dòng sông, khiến thế mạnh giao thông đường thủy và hải cảng nơi đây dần mất đi.

Tuy nhiên qua nghiên cứu Châu bản triều Nguyễn nhận thấy, thế kỷ 19 vai trò của Hội An vẫn khá quan trọng trong các hoạt động thương mại tại miền Trung. Một trong những công việc triều đình nhà Nguyễn luôn nỗ lực để giữ cảng Hội An là khơi thông các con sông đổ ra biển và mở mang đường bộ nối Hội An với Đà Nẵng và các đô thị khác.

Trong lần triển lãm này, ban tổ chức đã lựa chọn và giới thiệu gần 80 tài liệu cổ từ Châu bản triều Nguyễn và Mộc bản triều Nguyễn. Đây là những tài liệu gốc quý giá, giúp công chúng có cái nhìn tổng thể và hiểu rõ hơn về lịch sử Hội An - Quảng Nam dưới triều Nguyễn.

Các Châu bản triều Nguyễn và Mộc bản triều Nguyễn này cũng là những dấu mốc quan trọng về lịch sử hình thành và phát triển của vùng đất Hội An - Quảng Nam ngay từ khi vùng đất này còn là đất quận Nhật Nam, sau thuộc nước Chiêm Thành, rồi vua Chiêm Thành là Chế Mân dâng vùng đất Châu Ô và Châu Rí cho nhà Trần, được đổi thành Thuận Châu và Hóa Châu.

Năm 1471, vua Lê Thánh Tông đem đất Chiêm Thành đặt làm đạo Quảng Nam. Lúc này tên Quảng Nam mới bắt đầu xuất hiện cho đến khi Quảng Nam trở thành một vùng đất trù phú với cảng thị Hội An nổi tiếng.

Châu bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới vào năm 2014 gồm 773 tập, tương đương khoảng 85.000 văn bản lưu giữ đầy đủ và hoàn chỉnh thông tin về một triều đại phong kiến ở Việt Nam.

Đây là khối tài liệu duy nhất tại Việt Nam và hiếm có trên thế giới có bút tích của nhà vua phê duyệt chi tiết về mọi vấn đề của đất nước trên văn bản. Châu bản lưu bút tích phê duyệt trực tiếp bằng mực son của các vua triều Nguyễn và sử dụng 4 loại chữ viết là chữ Hán, chữ Nôm, chữ Pháp và chữ Quốc ngữ (chữ Việt).

Châu bản triều Nguyễn còn phản ánh hoạt động giao thương của Việt Nam với các nước trong khu vực và trên thế giới như Indonesia, Singapore, Philippine, Thái Lan, Trung Quốc, Pháp, Anh, Tây Ban Nha...

Mộc bản triều Nguyễn là di sản tư liệu thế giới đầu tiên của Việt Nam được UNESCO công nhận vào năm 2009 gồm 34.555 tấm, là những văn bản chữ Hán - Nôm được khắc ngược trên gỗ để in ra các sách tại Việt Nam vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.

Các bản khắc mộc bản đã giúp lưu lại những tác phẩm chính văn, chính sử do triều Nguyễn biên soạn, các sách kinh điển và sách lịch sử. Ngoài giá trị về mặt sử liệu, còn có giá trị về nghệ thuật, kỹ thuật chế tác, đánh dấu sự phát triển của nghề khắc ván in ở Việt Nam thời bấy giờ.

Trong dịp này, ban tổ chức còn giới thiệu những tài liệu quý khác liên quan đến vị trí chiến lược và những đóng góp quan trọng của vùng đất Quảng Nam xưa trong công cuộc mở cõi về phương Nam; vùng đất hiếu học được thể hiện qua những danh nhân tiêu biểu đỗ đạt dưới thời Nguyễn (từ vua Gia Long đến vua Khải Định) như Phan Bội Châu, Huỳnh Thúc Kháng, Phạm Phú Thứ…

Triển lãm được trưng bày từ ngày 6-14/6 tại Bảo tàng Hội An, Quảng Nam.

Công Bính